به گزارش خبرگزاری بسیج خراسان رضوی از مشهد، عملیات ثامن‌الائمه نقطه عطف تاریخ جنگ تحمیلی به شمار می‌رود، زیرا این عملیات از سویی پایان نبرد‌های نیمه‌گسترده و عامل تحول راهبُردی در یک‌ساله ابتدایی جنگ بود و از سوی دیگر نخستین گام برای آغاز عملیات گسترده و آزادسازی مناطق اشغالی محسوب شد.
سرهنگ پاسدار جواد قاصد نظامیان، مدیر دانشنامه و مرکز اسناد اداره کل حفظ آثار دفاع مقدس خراسان رضوی؛ جزیره آبادان در دورترین نقطه جنوب غربی ایران قرار دارد که از جنوب این شهر، آب‌های خلیج‌فارس، از شمال و مشرق؛ رودخانه‌های کارون و بهمنشیر و از غرب نیز اروندرود، آن را دربرگرفته‌اند.
پس از حمله عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ و اشغال سریع بخش‌هایی از خاک ایران، خرمشهر پس از ۳۴ روز مقاومت، سرانجام با عقب‌نشینیِ معدود نیرو‌های ایرانی مدافع شهر، به دست ارتش بعث عراق افتاد. پس از سقوط خرمشهر، ارتش بعث عراق تلاش کرد تا از طریق شرق رودخانه کارون و شمال بهمن شیر، جزیره آبادان را نیز اشغال نماید که با این وضعیت، شهر آبادان نیز در یک محاصره ۳۳۰ درجه‌ای توسط نیرو‌های مهاجم عراقی، قرار می‌گرفت.
حصر آبادان از هشتم آبان سال ۱۳۵۹ تا ۵ مهرماه سال ۱۳۶۰ به طول انجامید که این امر از اهمیت ویژه‌ای در راهبُرد نظامی دو طرف برخوردار بود. هنگامی که آبادان در محاصره دشمن قرار گرفت؛ حضرت امام خمینی (ره) خطاب به نیرو‌های مسلح فرمودند که: «حصر آبادان باید شکسته شود» در پی دستور بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران؛ یکی از ۴ عملیات بزرگ و برجسته تاریخ دفاع مقدس به نام عملیات «ثامن‌الائمه» رقم خورد که از آن به‌عنوان یک نقطه عطف در راهبرد جنگ یاد می‌شود.
سرلشکر سید یحیی (رحیم) صفوی در بخشی از کتاب تاریخ شفاهی خود با عنوان «از سنندج تا خرمشهر» در خصوص عملیات ثامن‌الائمه می‌نویسد: این مقطع بسیار حساس بود. درباره شکستن حصر آبادان که به آن می‌رسیم، باید بگویم طرح شکستن حصر آبادان را خود من در جلسه شورای‌عالی دفاع در پایگاه چهارم هوایی دزفول بردم.
وی یادآور می‌شود: بنی‌صدر و برخی از فرماندهان ارتش نظر‌هایی داشتند. آیت‌الله خامنه‌ای ما را می‌شناخت. با اصرار ایشان در همان جلسه، طرح شکستن حصر آبادان تصویب شد؛ اگرچه آن طرح بعد از اینکه بنی‌صدر از ایران فرار کرد، در ۵ مهر ۱۳۶۰ اجرا شد.
اگر آیت‌الله خامنه‌ای در آن جلسه نبود، طرح شکستن حصر آبادان تصویب نمی‌شد و عملیات اجرا نمی‌شد. اصرار آقا باعث شد که بنی‌صدر طرح را بپذیرد وگرنه بنی‌صدر آن‌چنان امیدوار نبود که ما پاسدار‌ها مثلاً بتوانیم محاصره آبادان را بشکنیم. به توان سپاه امیدی نداشت؛ بنابراین نقش آیت‌الله خامنه‌ای، یکی تأثیرگذاری روی مسائل سیاسی جنگ و دیگری تقویت جبهه‌ها و نیرو‌ها بود. همین‌جا بگویم بنی‌صدر تلاش می‌کرد بین ارتش و سپاه اختلاف بیندازد، اما آیت‌الله خامنه‌ای سعی می‌کرد، میان ارتش و سپاه وحدت ایجاد کند.
سرلشکر صفوی اضافه می‌کند: نگاه ایشان، نگاه جامع بود. نه فقط بین ارتش و سپاه، بلکه سعی می‌کرد بین آن‌ها و نیروی ژاندارمری و ستاد جنگ‌های نامنظم وحدت باشد. ایشان دنبال وحدت و انسجام بود.
در عملیات ثامن‌الائمه علیه‌السلام پنجم مهرماه ۱۳۶۰ شکست حصر آبادان محقق شد.
بر اساس خاطرات سردار «رحیم صفوی» طبق آخرین هماهنگی، نیرو‌های عمل‌کننده در هر محور به این صورت مشخص شد:
الف) محور دارخوین (به فرماندهی حسن باقری): ۱- سپاه با شش گردان و یک دسته زرهی ۲- تیپ ۳ از لشکر ۷۷ (امیر فردمنش) با دو گردان پیاده و یک گردان تانک.
ب) محور فیاضیه (به فرماندهی سید یحیی رحیم صفوی): ۱- سپاه با شش گردان پیاده ۲- تیپ ۲ از لشکر ۷۷ (امیر کهتری) با سه گردان پیاده و یک گردان زرهی.
ج) محور ایستگاه هفت و دوازده (محور فرعی عملیات): ۱- سپاه با پنج گردان پیاده و یک گردان احتیاط ۲- تیپ یک از لشکر ۷۷ (امیر امینیان) با دو گردان پیاده، یک گردان تانک و یک گروهان سوار زرهی.
د) محور جاده ماهشهر - آبادان (به فرماندهی علی عساکره): ۱- سپاه با یک گردان پیاده ۲- ژاندارمری با یک گردان پیاده
شکست حصر آبادان که مرهون همکاری نیرو‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود باعث شد تا امام خمینی (ره) نیز از این همکاری و هماهنگی تمجید کنند. ایشان در همان روز ۵ مهر در پیامی خطاب به فرماندهان ارتش و سپاه، تیمسار سرتیپ «ولی‌الله فلاحی»، تیمسار سرتیپ «قاسمعلی ظهیرنژاد» و «محسن رضایی» فرمودند: «تلگراف شما در خصوص فتح بزرگ که خداوند تعالی نصیب ارتش، نیروی هوایی و هوانیروز، سپاه پاسداران، بسیج، ژاندارمری، فداییان اسلام، و سایر نیرو‌های مردمی فرموده و محاصره آبادان به طور کامل شکسته شده است واصل گردید. اینجانب این پیروزی بزرگ را به فرماندهان تمامی نیرو‌های مسلح و به سربازان ارجمند و سپاهیان نیرومند تبریک می‌گویم.
عملیات ثامن‌الائمه علیه‌السلام نقطه عطف تاریخ جنگ تحمیلی به شمار می‌رود، زیرا این عملیات از سویی پایان نبرد‌های نیمه‌گسترده و عامل تحول راهبُردی در یک‌ساله ابتدایی جنگ بود و از سوی دیگر نخستین گام برای آغاز عملیات گسترده و آزادسازی مناطق اشغالی محسوب شد.
همچنین در این عملیات خلبانان هوانیروز با چهل فروند بالگرد، ۱۲۰۰ ساعت پرواز کردند تا ۶۲۰ مجروح و هشتصد رزمنده را جابه‌جا و ۳۵ تن بار و مهمات را حمل و تخلیه کنند.
از دستاورد‌های عملیات، علاوه بر آزادسازی بیش از ۱۵۰ کیلومترمربع از خاک ایران، پیامد معنوی و روانی آن است. پس از یک سال از آغاز تجاوز عراق به ایران، نیرو‌های ایرانی توانستند ضربه کاری و چشمگیری به ارتش دشمن وارد کنند.
از دیگر نتایج به‌دست‌آمده می‌توان به پاک‌سازی مناطق بین مارد، سلمانیه و جنوب محور ماهشهر، آبادان، آزادسازی دو جاده مهم ماهشهر ـ آبادان و اهواز ـ آبادان و تصرف سه پل مواصلاتی دشمن روی رود کارون اشاره کرد.
در این عملیات حدود ۱۸۰۰ نفر از نیرو‌های عراقی کشته و زخمی شدند و تعداد ۱۵۰۰ نفر از نیرو‌های عراق به اسارت درآمدند. ۹۰ دستگاه تانک و نفربر، ۱۰۰ دستگاه خودرو، چندین انبار مهمات و دو پل منهدم شد.
از غنائم به‌دست‌آمده نیز می‌توان به ۱۶۰ دستگاه تانک و نفربر، ۱۵۰ دستگاه خودرو، ۳۰ دستگاه بولدوزر، پنج قبضه توپ ۱۵۲ میلیمتری، دو قبضه کاتیوشا، تعدادی تفنگ ۱۰۶ میلیمتری و سلاح سبک‌وسنگین و مقداری مهمات اشاره کرد. همچنین با غنیمت‌گرفتن ۲۰ قبضه توپ ۱۵۵ و ۱۲۲ میلیمتری از ارتش عراق، روند تشکیل و ایجاد توپخانه سپاه شکل گرفت.
تمام خاطرات امیر سرتیپ کهتری در کتابی با عنوان «امیر آبادان» منتشر شده که رهبر معظم انقلاب نیز بر روی آن یادداشتی نوشتند.
تقریظ مقام معظم رهبری به این شرح است: در این ماجرای مهم و تعیین‌کننده، یک گردان از ارتش نیز نقش بسیار اساسی داشت و فرمانده آن به نام سرهنگ «کهتری» همان روزها به‌خاطر مقاومت شجاعانه و فداکارانه‌اش خیلی معروف شد. کاش از این‌ها هم در این نوشته یادی شده بود.
