بر اساس نظریه مردم سالاری دینی در زمان غیبت امام معصوم (ع) آنکه حق دارد بر صندلی قدرت بنشیند و رهبری و هدایت جامعه اسلامی و نظام دینی را بر عهده بگیرد فقیه جامع الشرایطی است که رضایت مردم را کسب کرده باشد.
در این میان مجلس خبرگان رهبری آن مجمع عالی است که مجتهدان عادلی را که با رأی مردم انتخاب شده اند، با بررسی های دقیق خود از میان صاحبان صلاحیت رهبری - مطابق با آنچه در شرع مقدس آمده - آن کس که بیش از دیگران از فقاهت و عدالت و درایت برخوردار است به عنوان ولی امر مسلمین و ولی فقیه بر می گزینند.
این مجلس اعتبار خود را از شرع مقدس قانون اساسی و انتخاب مردم کسب کرده و وظیفه دارد مطابق با قانون به وظیفه خود عمل کند.
در سوگندنامه خبرگان آمده است: «سوگند یاد می کنم از ودیعه ای که ملت به ما سپرده به عنوان امینی عادل پاسداری کنم و در ایفای وظیفه سنگینی که بر عهده داریم یعنی تشخیص و معرفی بهترین فرد برای مقام والای رهبری امت و در حراست از این منصب الهی و حفظ آن از هر خطری خود را در پیشگاه مقدس خداوند مسئول بدانم این عبارات به خوبی نسبت مجلس خبرگان را با شرع و مردم و قانون مشخص می کند.
نکته قابل ملاحظه در این زمینه توجه به این حقیقت است که رجوع به افراد خبره و کارشناس سیره و اصلی عقلایی و رایج در میان مردم است و همه انسانها بدون در نظر گرفتن دین نژاد و ملیت در انجام اموری که تخصص ندارند به متخصصان آن امر رجوع می کنند؛ چنانکه برای گزینش مهندس متبحر یا پزشک حاذق به متخصصان آن امر رجوع می شود و هرگز در این زمینه به رأی عمومی اکتفا نمیشود و حتی خود پزشکان هم گاهی ممکن است به پزشکان متخصص دیگری مراجعه کنند و نظر آنان را معتبر بدانند. در جهان امروز نیز به جهت گسترش علم و تخصصی شدن مسائل و رشته های علمی عمل به این اصل عقلانی اهمیت بیشتری پیدا کرده است و اگر این نباشد اصل نظام اجتماعی و زندگی بشر، مختل می شود.
از سوی دیگر رجوع به خبره و کارشناس نه تنها امری عقلانی است؛ بلکه مورد تأیید و تأکید آموزه های اسلامی است. رهبر معظم انقلاب درباره جایگاه این مجلس می فرمایند: مجلس خبرگان پایگاه و جایگاه بسیار رفیع و با عظمتی دارد در حساس ترین و خطرناک ترین لحظات زندگی ملت و نظام ما این مجلس است که باید به داد ملت برسد، این منتخبان ملت هستند که باید در آن لحظه خطیر دین خودشان را به ملت ایفا کنند.
در هر صورت فلسفه وجودی و ضرورت مجلس خبرگان و جایگاه آن در کشور با توجه به مبانی فقهی و حقوقی آن و موضوعاتی نظیر اسلامی بودن نظام سیاسی و لزوم حکومت فقیه لزوم وحدت در رهبری و حاکمیت فقیه برتر نقش مردم در انتخاب رهبری تخصصی بودن تشخیص مصداق رهبری و لزوم رجوع به افراد خبره و کارشناس و سایر کارکردهای حساس این مجلس در امر نظارت دقیق بر رهبری و برکناری وی در صورت از دست دادن شرایط انتخاب دقیق شایسته و سریع رهبری جدید و جلوگیری از بحران جانشینی تقویت رهبری و تداوم نظام اسلامی پیوند اسلامیت و جمهوریت حفظ امنیت استقلال و آزادی کشور، معنا پیدا کرده و قابل تحلیل و ارزیابی است.
