شهید آوینی، الگوی ناب هنرمندی برای عصر حاضر

به نقل از هنرما: هنر انقلاب ماهیتاً متمایز از آن مفهومی است که در دنیای غرب و غرب زدگان به نام هنرخوانده می شود…. هنر انقلاب، قالب و ماده هنر غربی را می گیرد و اما بدان روح و صورتی تازه خواهد بخشید.

شهید آوینی این چنین هنرمندی بود او شهادت را به زیباترین زبان هنری ترسیم نمود. برای نوشتن از درس شهادت نه در پشت میز اتاق کارش که، در حین بررسی منطقه و تحقیق پیرامون ساخت برنامه تلویزیونی دربارۀ هشت سال دفاع مقدس، به روی مین رفت و به شهادت رسید.

در تقویم رسمی کشورمان روزهایی هست که شاید ورق زدن آن تامل بیشتری را طلب می کند. یکی از این روزها، روز ۲۰فروردین ماه، است که به مناسبت شهادت شهید اهل قلم، سید مرتضی آوینی از سوی رهبر معظم انقلاب بنام «روز هنر انقلاب اسلامی» نامگذاری شده است. هرسال به بهانه این روز، همایش ها بزرگداشت ها و کنگره های زیادی برگزار می شود و همه آنها یک هدف مشترک را دنبال می کنند وآن شناساندن فکر و اندیشه این هنرمند انقلابی به نسل جدید است و اینکه آیا در این بیست و سه سال از گذشت شهادت آن عزیز به این هدف نایل آمده ایم یا نه؟! نه در اوراق تاریخ، بلکه در صفحات فرهنگی و هنری کشور باید آنرا جستجو کرد.

شهید آوینی در طول چند دهه فعالیت فرهنگی و هنری‌اش، ده ها کتاب و مقاله و فیلمنامه مستند و داستانی مختلف را به نگارش درآورد. اما بیش از همه شهید آوینی هنرمندی بود که تمام تلاشش این بود که هنر اسلامی، ایرانی و انقلابی را با تمام چهارچوبش به مخاطب بشناساند.

او می گفت: «با انقلاب اسلامی، انسانی دیگر پای به عالم ظهور نهاده است که این انسان، طرحی نو در خواهد انداخت و عالمی دیگر بنا خواهد کرد و از مقتضیات این عالم جدید، یکی هم آن است که ادبیات و هنر دیگری پای به عرصه تحقق خواهد نهاد.

از نظر ما، هنر انقلاب ماهیتاً متمایز از آن مفهومی است که در دنیای غرب و غرب زدگان به نام هنرخوانده می شود…. هنر انقلاب، قالب و ماده هنر غربی را می گیرد و اما بدان روح و صورتی تازه خواهد بخشید و در نهایت، از لحاظ ماده و قالب کار نیز از هنر غربی تمایز خواهد یافت و در مراحل بعدی سعی خواهند کرد که در ماده هنر و قالب های آن نیز، تغییراتی متناسب با روح و عهد خاص خویش ایجاد کنند».

هنرمند انقلابی عصر امروزایران، تشنه یادگرفتن از چنین منبع متعهدی است که چه بسا هرکدام از تالیفاتش می تواند برایش یک دانشکده باشد. آنهم در عصری که هجمه فرهنگی دشمن بنیان های اساسی کشور را نشانه رفته است.

در شرایطی که غرب به پشتوانه قدرت علمی و صنعتی خویش، بزرگان عرصه های سیاست و اندیشه را مرعوب ساخته بود، شهید آوینی از معدود کسانی بود که با ایمان کامل، از امکان و ضرورت مواجهه با غرب سخن می گفت؛ آن هم نه مواجهه سیاسی و نظامی و تکنیکی، بلکه مهم تر از آن، مواجهه فکری با ماهیت آن؛ چراکه نقد ظواهر تمدن غرب، امروزه در درون خود غرب بیشتر و بهتر از هر جای دیگر انجام می گیرد، اما پرسش از ماهیت غرب، بدون در نظر گرفتن اصول غربی، امر دیگری است که شهید آوینی به آن می پرداخت. وی معتقد بود که راه مواجهه با غرب، یاد گرفتن الفاظ و دادن شعار تنها نیست؛ بلکه باید به استقلال فکری دست یافت و ماهیت تمدن غرب را، خارج از چارچوب مبانی و مبادی آن مورد نقد و بررسی قرار داد.»

واما هنرمند عصر حاضر در کشوردارای چه خط فکری است!؟ آیا او نیز باشناخت از هنر اسلامی انقلابی خویش به مواجهه با غرب می پردازد یا نه خود غرب زده است؟

شهید آوینی، همواره به هنر متعهد و هنرمند مسئولیت شناس می اندیشید و از رواج پیدا کردن ویژگی های هنر غربی و اصول آن در بین برخی هنرمندان داخلی، در رنج بود و در این باره این گونه درد دل می کرد: «هنرمندان با رغبت فراوان حاضرند در خدمت تبلیغ صابون و پودر لباسشویی و… و آفیش فیلم های سینمایی کار کنند، اما چون سخن از صدور انقلاب و یا پشتیبانی از رزم آوران میدان مبارزه با استکبار جهانی به میان می آید، روی ترش می کنند که: نه آقا قبول سفارشْ هنر را می خشکاند! این کدام هنر است که برای پروپاگاند تجارتی فوران می کند، اما برای عشق به خدا، نه؟ آیا هنرمند با این انتخاب، نوع تعهد خویش را مشخص نکرده است؟ حال آن که آزادی حقیقی، تنها در عشق به خداست و هنر آن گاه حقیقتا آزاد می شود که غایتش وصول به حق باشد. … هنر اگر برای هنر نباشد، برای هیچ چیز دیگری هم نباید باشد، جز عشق به خدا؛ چرا که هر تعلقی جز این، وزر و وبال و غل و زنجیری است بر گرده روح که او را به زمین می چسباند.»

آری شهید آوینی این چنین هنرمندی بود او شهادت را به زیباترین زبان هنری ترسیم نمود. برای نوشتن ازدرس شهادت نه در پشت میز اتاق کارش که، در حین بررسی منطقه و تحقیق پیرامون ساخت برنامه تلویزیونی دربارۀ هشت سال دفاع مقدس، به روی مین رفت و به شهادت رسید.

و اوچه زیباترسیم میکند شهدا را در نوشته هایش :«پندار ما این است که ما مانده ایم و شهدا رفته اند اما حقیقت آن است که زمان، مارا با خود برده است و شهدا مانده اند.»

جوان ایرانی امروز تشنه دانستن است. دانستن در مورد انقلاب، اسلام و شهادت هنوز زمان زیادی از پیدا شدن شهدای غواص نگذشته است. عکس العمل جوانانمان را به یاد می آوریم که چگونه با شعر، نوشته، موسیقی و هنر منویات قلبیشان را در مواجهه با پیداشدن این شهدا بیان نمودند و ثابت کردند که شاید آنها دوران جنگ را درک ننموده اند ولی ذهنشان تشنه آموختن درسهای ناب هنر انقلابی است. 

فاطمه داداشی