کارآفرینی خانم معلم مریوانی برای زنان کولبر

به گزارش سرویس خبری بسیج جامعه زنان خبرگزاری بسیج-ظهر از نیمه گذشته است بعد از طی مسافت 120 کیلومتر وارد شهر مرزی مریوان می‌شویم تا با بانوان کولبری دیدار کنیم که امروز در پازل تولید نقش‌آفرینی می‌کنند.

صدای خنده‌های آمیخته با صدای خرچ‌خرچ چرخ‌های خیاطی ما را به سمت کارگاهی می‌کشاند که چرخ‌های زندگی 12 زن سرپرست خانوار کولبر را به چرخش درآورده است.

حکایت از بانوانی است که روی سخت زندگی را بیشتر دیده و برگ‌های زندگی‌شان با کابوس و ترس سر خوردن از کوه و کمر و یا گرفتار شدن در برف و کولاک و ...ورق خورده است.

خاطرات تلخ کولبری

هنوز خاطرات تلخ روزهای سخت و پر از استرس کولبری وجودشان را در هم می‌پیچید، مریم خانم که بیش از 50 سال سن دارد با گذر از سختی و تلخی کولبری امروز پشت میز چرخ خیاطی به روزهای روشن می‌اندیشد و می‌گوید، شبی 10 ساعت یکسره راه می‌رفتیم، در برف و کولاک، حوالی ارتفاعات تته مریوان، با ترس و لرز و هزار و یک فکر و خیال. کسی غیر از شوهر و فرزندانم از اینکه کولبری می‌کردم، خبر نداشت. لباس مردانه می‌پوشیدم تا زن بودنم را از دید همراهان مخفی کنم.

تقریبا 15 سال هفته‌ای 2، 3 بار همراه شوهرم با گروه‌های چند نفره کولبری می‌کردیم اگرچه مسیر سخت و صعب‌العبور بود اما هر بار، 15 تا 20 کیلو کوله را با خود حمل می‌کردیم.

گاهی وقت‌ها هم با وجود تحمل سختی راه، اما کوله توسط ماموران مرزبانی در این طرف مرز گرفته می‌شد و مجبور می‌شدیم دست خالی برگردیم، در فصل سرد سال گاهی وقت‌ها در برف و کولاک گیر می‌کردیم حتی پیش می‌آمد که در نیمه را برمی‌گشتم.

ایده ایجاد زمینه درآمد برای زنان کولبر

خانم محمدی مسئول این کارگاه خیاطی می‌گوید: سالها مددکار مرکز خیریه اسو ژیان بوده ام و با زوایای مختلف و تلخ زندگی کولبران این دیار آشنا هستم، زنانی که مجبور بودند برای یک لقمه نان تن نحیف و ظریف خود را به سختی کوه و راه های صعب العبور بسپارنند و سخت ترین شرایط را در روزهای گرم و سرد سال به جان بخرند.

نان در برابر جان حکایت تلخ بانوان مرزنشینی است که به واسطه مشکلات اقتصادی مجبورند سال‌ها مسیر سخت و صعب‌العبور کوه های تته و ...را با کول های سنگین 15 تا 20 کیلویی طی کنند تا سفره فرزندانشان خالی نماند.

 زمانی که به عنوان مددکار در موسسه خیریه فعالیت داشتم، خانم های زیادی به ما مراجعه می‌کردند و از سختی زندگی و اجبار کولبری می‌گفتند تلنگر احداث این کارگاه از همان ایام به مغزم زد نخستین قدم را با شناسایی و تشکیل بانک اطلاعاتی از بانوان کولبر شهرم برداشتم.

باور اینکه این تعداد زن کولبر در این شهر وجود داشتند برایم انقدر سخت بود که قابل بیان نیست باید برایشان کاری می‌کردم هر کاری که بتواند آنها را از این رنج و سختی نجات دهد، می دانستم برداشتن چنین سنگ بزرگی به تنهایی برای خودم غیرممکن است رایزنی با مسئولان را به امید حرکت اساسی و نجات بخش شروع کردم، موضوع را در فرمانداری مطرح و خواستار حمایت دولت از زنان کولبر شدم.

درخواستی که خیلی زود به نتیجه رسید و با اعلام آمادگی اداره کل اوقاف و امور خیریه برای حمایت از بانوان کولبر روزنه امید در زندگی این بانوان خودرا نشان داد و اتفاق میمونی که باید خیلی پیش تر از این در این شهرستان مرزی می افتاد رقم خورد و تا کنون چندین کارگاه تولیدی برای اشتغالزایی جمعی از بانوان سرپرست خانوار و کولبر در این شهرستان مرزی ایجاد و فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.

این واحد تولیدی در حال حاضر برای بیش از 10 بانوی سرپرست خانوار که بعضا به کولبری مشغول بودند اشتغال ایجاد کرده وهمزمان با تولید فرایند آموزش را با حضورچند نفر از خیرین دنبال می کنند از اداره کل فنی و حرفه ای استان به عنوان متولی اصلی حوزه آموزش‌های فنی و مهارتی انتظار داریم در حوزه آموزش و صدور مدرک مرتبط برای بانوان شاغل در این کارگاه ورود و اقدامات لازم را انجام دهد.

بانوان نقش مهمی در رشد و نمو هر جامعه دارند این سزاوار نیست که بانوان ما به جای نقش آفرینی در عرصه تربیت و تعلیم فرزندان و گام نهادن در مسیر تولید مشقت کولبری را به جان بخرند حمایت از این کارگاه‌ها از سوی مسئولان و مردم می‌تواند نقش مهمی در حذف کولبری و رونق تولید در مناطق مرزی همچون مریوان داشته باشد.

مواد اولیه از اصلی‌ترین مسائل در تولید به شمار می‌رود رشد قابل توجه قیمت مواد اولیه به عنوان یکی از چالش‌های مهم در مسیر تولید موجب شده بسیاری از واحدهای تولیدی نتوانند به فعالیت خود ادامه دهند حمایت متولیان امر در زمینه پرداخت سرمایه در گردش ارازان قیمت نقش مهمی در ادامه ریتم منظم تولید در گارگاه‌ها و واحدهای تولیدی خواهد داشت.

از سوی دیگر مردم با خرید تولیدات داخل مانع از تعطیل شدن کارگاه‌های تولیدی و بیکاری افراد شاغل در آن می‌کنند این انتظار زیادی نیست هرچه تولیدات این واحدها در داخل و بیرون از مرزها بازار داشته باشد به همان میزان به رونق و توسعه آن و اشتغالزایی افراد بیشتر در این مجموعه‌ها کمک خواهد کرد.

کم نیستند بانوان کولبری که با درآمد حداقل 2 میلیون تومان در ماه هرگز تن به کار سخت و طاقت‌فرسا و پرخطر کولبری نمی‌دهند، هدف ما بکارگیری این افراد است، اما چون ظرفیت فعلی کارگاه محدود است، نمی‌توان برای آنهاکاری بکنیم.

اشتغال‌زایی برای 200 زن سرپرست خانوار

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد کاروند مدیر کل اوقاف و امور خیریه استان کردستان در این باره می‌گوید: از محل خیرات و مبرات موقوفات استان تا کنون 14 کارگاه خیاطی ویژه بانوان سرپرست خانوار در استان ایجاد و به بهره‌برداری رسیده است.

این واحدهای تولیدی در مجموع برای 200 بانوی سرپرست خانوار در استان ایجاد اشتغال کرده است.

بانوان کولبری که مجبور بودند با تحمل ترس و اضطراب کوله سنگین را از کوه و کمر جابجا کنند امروز در این کارگاه های آموزشی بعد از فراگیری آموزش در خط تولید نقش آفرینی می‌کنند.

زکات هنر

آموزش برای توانمندسازی بانوان کولبر مولفه بسیار مهمی بود که از سوی متولیان راه اندازی این کارگاه‌های آموزشی مورد توجه قرار گرفت البته در این میان نقش خیرین همچون خانم ...بی‌تاثیر نبود.

او که کارمند یکی از ادارات مریوان است و به قول خودش قوم و خویشی در مریوان ندارد اوقات فراغتش را با کارهای هنری پر می کند، می‌گوید: وقتی شرایط سخت فرزندان مردان و زنان کولبر را در این شهر مرزی می دیدم همیشه برایم ناراحت کننده بود، اینکه در کلاس درس وقتی معلم از شاگرد می پرسد پدرت چکاره است و باید سرش را به زیر اندازد و بگوید کولبر یا اینکه مادرم در خانه مردم کار می‌کند هعمیشه دوست داشتم بتوانم برای زنان کولبر و زنان سرپرست خانوار قدمی بردارم.

وقتی خانم محمدی این موسسه و کارگاه را به من معرفی کرد که در حد توان با آنها همکاری کنم با اشتیاق و از سر رغبت قبول کردم و تا زمانی که نیاز باشد بدون هیچ چشمداشتی حاضر به همکاری هستم.

به صورت کاملا رایگان به خانم‌ها آموزش خیاطی می‌دهم و گام‌های توانمند شدن آنها را تا منتج به نتیجه کامل شدن این حرکت بزرگ یکی پس از دیگر خواهم پیمود دوست دارم هرآنچه از هنر خیاطی و بافندگی و غیره بلد هستم به بانوان فعال در این کارگاه تولیدی یاد بدهم.

متاسفانه مشکلات اقتصادی از یک سو و نبود شغل و مرزی بودن این شهرستان از سوی دیگر موجب شده که افراد زیادی برای به دست آوردن یک لقمه نان چشم به مرز بدوزند ایجاد چنین کارگاه‌هایی می‌تواند به اقتصاد و معیشت مرزنشینان به ویژه زنان سرپرست خانوار کمک کند.

در این کارگاه به صورت مستقیم ظرفیت اشتغال برای بیش از 10 نفر فراهم شده است باید با شناسایی بازار در کنار حفظ این ظرفیت به فکر توسعه هرچه بیشتر آن بود، بازار از مهم‌ترین مولفه‌ها در تولید است اگر بتوانیم طبق نیاز بازار تولید و سفارش بگیریم چرخ‌های این واحد تولید از حرکت نخواهد ایستاد و بانوان شاغل در آن با اشتیاق بیشتری در پازل تولید نقش آفرینی خواهند کرد.

تجهیز و توسعه فضای کارگاه از نیازهای دیگری است که باید مورد توجه متولیان امر قرار گیرد، اگر ظرفیت مکانی و تجهیزات این واحد تولیدی توسعه پیدا کند زنان کولبر بیشتری در این کارگاه بکارگیری و از سختی و تلخی کولبری نجات پیدا خواهند کرد.

حمل کوله 20 کیلویی

جوان‌ترین بانوی حاضر در این کارگاه تولیدی از روزهایی برایم گفت که گرگ میش همراه همسرش از خانه بیرون می‌زدند و به امید روزی به مرز می‌زدند روزی که با وجود تحمل سهتی فراوان گاه به سفره نمی‌رسید و در نیمه راه بی‌راهی که در آن گام نهاده بودند بر زمین می‌ماند.

می‌گوید دست‌کم  30 زن را می‌شناسم که همچون خودم کولبری می‌کنند،  مردها تا ۴۰ کیلو بار را هم برمی‌دارند اما زن‌ها آخرِ آخرش بتواند 20 تا 30 کیلو. بُن و قوه‌اش را ندارند که بیش از این باری تحمل کنند. تا زانو که در برف فرو بروی، بیرون آمدن سخت می‌شود با این حجم بار بر پشت.

اینجا نان را به بهای جان می‌دهند. باید دنیا را بر کولت حمل کنی تا بتوانی شکم خود و خانواده‌ات را سیر کنی، فقط سیر نه بیش از این نانت را باید در کوره‌راه‌های ارتفاعات مریوان در سرحدات غربی همیشه به برف نشسته ایران و عراق، از دهان روزگار نامراد بیرون بکشی.

10 ساعت یک‌سره بار به دوش بکشی، در سرما و یخبندان و آخر سر، نان بخور و نمیری درآوری و دو روز تمام در خانه بیفتی تا مگر جان و قوتی بگیری و سر پا شوی و دوباره، روز از نو، روزی از نو. کولبری کنی به بهای جانت، به قیمت سلامتی‌ات...

این مسیری بود که ما نه به اختیار بلکه از سر جبر روزگار انتخاب کرده بودیم ما هم مثل خیلی‌ها زندگی بی‌خطر و آرام را دوست داریم؛ اما چه کنیم فشار اقتصادی و نبود فرصت‌های شغلی موجب شده تن به هر سختی بزنیم سختی که گاهی به مرگ کولبران ختم می‌شود.

شیرین ترین خبر

دیگر بانوی فعال در این کارگاه هم می‌گوید: تا کولبری نکرده باشی رنج و سختی این کار را نمی‌توانی درک کنید، کولبری به کلافی سردرگم و درهم پیچیده می‌ماند کلافی که معلوم نیست کی قرار است گره کور آن باز شود، حالا چه با دست، چه با دندان.

سال‌ها رنج کولبری چشیده‌ایم برگ‌های کتاب زندگی‌مان با کولبری و حمل کوله‌های سنگین گره خورده است، روزهایی که سیاه‌تر از شب برایمان گذشت، هر روز به امید قطع این دور باطل به کوه زدیم ولی در انتها روز از نو و روزی از نو...

کولبری جز سختی و تلخی داغ عزیزان چیز دیگری برایمان نداشته و ندارد، اگر منبع درآمد داشتیم تن به قبول این همه سختی نمی‌دادیم، راه‌اندازی این کارگاه شیرین‌ترین خبری بود که در آن روزهای سخت می‌شد به امثال ما بدهند جوانه امیدی که در قلبمان با این خبر کاشته شد و ثانیه به ثانیه تا بهره‌برداری از این واحد تولیدی قد کشید ما را به این باور رساند که بعد هر تاریکی، روشنایی هست.

برنامه دولت برای ساماندهی کولبران

اسماعیل احمدی فرماندار مریوان از برنامه‌های در دست اقدام برای ساماندهی زنان کولبر در قالب کارگاه‌های تولیدی خبر داد و گفت: یکی از اساسی‌ترین مشکلات مریوان موضوع بیکاری است، این شهرستان از لحاظ اشتغال وضعیت مناسبی ندارد و علی‌رغم ظرفیت‌های فراوان آمار بیکاری بالایی دارد.

ایجاد کارگاه‌های تولیدی با توجه به نیاز بازار از سیاست‌ها و برنامه‌های دولت در شهرستان مریوان برای رفع مشکل بیکاری و ساماندهی زنان کولبر است این مهم به صورت هدفمند جلو می‌رود هدف ما حرکت به سمت تولید و اشتغال پایدار است.

ایجاد این کارگاه‌ها را در حرفه‌های مختلف با توجه به نیاز بازار دنبال خواهیم کرد این کارگاه اولین مورد نبوده و قطعا هم آخرین مورد نخواهد بود، ایجاد اشتغال برای زنان سرپرست خانوار به ویژه بانوانی که به کولبری گرایش پیدا کرده‌اند هدف اصلی ما است در همین راستا نیاز بازار داخل و خارج از کشور را هم شناسایی و صادرات به کشور همسایه به عنوان یکی از بازارهای هدف را دنبال می‌کنیم.

وی از آمادگی تمام‌قد برای پرداخت تسهیلات 2 و صفر درصد و در پاره‌ای از موارد به صورت بلاعوض به بانوان کولبر جویای کار در این شهرستان خبر داد و گفت: در کمک به بانوانی که توان و مهارت دارند و دنبال اشتغال پایدار هستند اولویت ما بوده و در این راستا در تامین سرمایه مشکلی نداریم و تا این لحظه برای 60 نفر به صورت مستقیم و 100 نفر به صورت غیرمستقیم شغل ایجاد شده است.

و اما...

«کولبر» در ادبیات مردم محلی مناطق کردنشین به افرادی گفته می‌شوند که برای کسب درآمد زندگی خود به حمل اجناسی بین دو طرف خط مرزی ایران و عراق اقدام می‌کنند و مسئولان در رده‌های مختلف همواره بر حمایت از کولبران تاکید کرده و حساب آنها را از قاچاقچیان جدا دانسته‌اند.

تا جاییکه توجه به معیشت کولبران و تلاش برای ساماندهی و حل این معضل، همواره یکی از دغدغه‌های دولت‌های مختلف در نظام مقدس اسلامی بوده است.

 این تلاش‌ها و سیاست‌گذاری‌ها نشان می‌دهد کولبری، دردی بی‌درمان نیست اما با وجود تمام اقدامات حمایتی که تاکنون انجام شده این مشکل و معضل هنوز حل نشده است.

در مجموع می‌توان گفت هیچکدام از این برنامه‌ها نتوانسته‌اند به طور کامل به حل مسئله کمک کنند. بنابراین تداوم کولبری حکایت از ضعف برنامه‌ها و اقدامات صورت گرفته دارد.

 اگر عزم دولت و دستگاه‌های اجرایی بر حل مسئله است، نه تنها نباید به بهبود وضعیت این شغل اقدام شود بلکه باید سعی بر تقبیح و کریه جلوه‌دادن آن شود که این یک برنامه فرهنگی بلندمدت را می‌طلبد. اما تا زمانی که وضعیت اقتصادی منطقه به دوره پیش از گسترش کولبری برگردد دولت باید جایگزین‌هایی را ایجاد کند.

ایجاد کارگاه‌های کوچک و بزرگ تولیدی، توسعه مشاغل کوچک خانگی از طریق تعاونی‌های روستایی با حمایت مالی قابل توجه دستگاه های مختلف از راهکارهای اساسی در این حوزه است.

در این روند چند رسته شغلی قابل تعریف است که می‌توان آنها را در قالب خوشه‌های کسب‌وکار طراحی کرد. مشاغلی همچون واحدهای خیاطی، سفالگری، وسایل تزئینی، واحدهای فراوری، بسته‌بندی، انبارداری، حمل‌ونقل، بازاریابی و…دنبال کرد.

مناطق مرزی ایران همچون مریوان و بانه دارای ظرفیت‌های گسترده و بکر فراوانی هستند که نیازمند توجه ویژه‌اند بی‌توجهی به این ظرفیت‌ها از یک طرف سبب انباشت سود کلان در جیب تاجران محلی و بعضا پایتخت‌نشین شده است و از طرف دیگر شخصیت فرد مرزنشین زیر بار کالاهای وارداتی له می شود و قداست و کرامتی که مردمان این مناطق در طول هزاران سال از کار و تلاش بی‌وقفه بدست آورده‌اند قربانی کالاهای پرزرق‌وبرقی شود که خود این افراد هیچ سهمی از آن نصیب‌شان نخواهد شد.

امیدواریم ایجاد کارگاه‌های تولیدی با حمایت دولت و بخش خصوصی بتواند در کنار رفع مشکل کولبری بستر رونق اقتصادی و اشتغالزایی برای مردمان مرزنیشین به ویژه زنان سرپرست خانوار را در این نقطه مرزی فراهم آورد و خط پایانی به موضوع زنان کولبری بکشد.