خراسان جنوبی سرزمین گیاهان دارویی/ یکی از پتانسیل های اقتصادی استان، توجه به فرآوری گیاهان دارویی است

 به گزارش سرویس خبری بسیج علمی از خراسان جنوبی؛ تنوع وسیع شرایط جغرافیایی و اقلیمی در ایران،سبب تنوع اکولوژیکی گردیده است.علاوه بر این قرار گرفتن روی کمربند خشک جهان و ايجاد شرايط خاص سينوپتيك سبب وقوع خشكسالي گرديده است. اين پديده با دوره برگشت نسبت كوتاه، در سطح نسبتاً وسيعي بويژه در فلات مركزي ومناطق شرق  وجنوب  كشور بروز می نمايد. رشد نسبتاً سريع و پراكنش نامناسب جمعيت در عرصه هاي بياباني از يك سو و وقوع پديده خشكسالي مستمر از سوي ديگرسبب تشديد پديده بيابان زايي در كشور شده است. در استان خراسان جنوبی در شمال اين مناطق، شهرهاي طبس خور و انارك و درمركز آن شهر نهبندان واقع شده است.همچنین دشت لوت و کویر نمک از مهم ترین بخش های آن به شمار می آیند.پوشش گياهي اين مناطق بسيار فقير می باشد. در بخش مركزي عملاٌ پوشش گياهي قابل ملاحظه اي وجود ندارد. سطح وسيعي از اين مناطق به دلايلي از جمله دخالت انسان،انباشته شدن مقادير زياد نمك در گودالهاي مرطوب و حركت تپه هاي ماسه اي فاقد هرگونه رستني است.

توجه به ظرفیت ها عامل کمرنگ شدن محدودیت ها

دکتر علی شهیدی،دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه کشاورزی بیرجند با تاکید بر استفاده از ظرفیت های موجود در مناطق بیابانی وتنوع گونه های گیاهی در استان و اهمیت استفاده از ظرفیت های موجود در گفتگو با سرویس خبری بسیج علمی در این باره مطرح کرد:استان خراسان جنوبي عليرغم محدوديت ها و مشكلات كه خاص استانهاي كويري كشور است داراي قابليتهاي بسيار با ارزشي كه خاص شرايط اكولوژيك منطقه است مي باشد به دليل همين شرايط خاص و وجود ميكرواقليمهايي که در اقليم كلي بيابان استان وجود دارد، رويشگاه هاي واجد گونه هاي بسيار با ارزش جنگلي ايران - توراني را داريم، كه اين موضوع خود نشان دهنده تغييرات و تنوع گونه هاي گياهي به لحاظ بهره وري و استفاده دارويي، اين تنوع يكي از ويژگيهاي قابل توجه در استان مي باشد.

تنوع گونه های گیاهان دارویی وجه تمایز استان

وی همچنین با اشاره به اهمیت استفاده از گیاهان دارویی وایجاد زمینه اشتغال زایی در استان افزود: كليماكس (یا همان نقطه بهینه هراکوسیستم) در منطقه شمالي بوته زار با زيرپوششي از گياهان علفي يكساله و چند ساله و در قسمتهاي جنوبي بيشتر درختچه زار است. در زمانهاي گذشته جوامع پسته و بادام وحشي (بادامشك) بيشتر از زمان حال بوده است. فلور اين مناطق به طور كلي از خانواده اسفناجيان، علف هفتبند، كاسني، بقولات و گندميان است. اكثر گياهاني كه در فلور استان معرفي شده اند بيشتر كاربرد دارويي دارند. گياهان دارويي از منابع بسيار ارزشمند در گستره وسيع منابع طبيعي ايران هستند كه در صورت شناخت علمي، كشت و توسعه و بهره برداري صحيح مي توانند نقش مهمي در سلامت جامعه، اشتغال زايي و صادرات غير نفتي داشته باشند.تنوع آب و هوايي و شرايط اكولوژيك، باعث تنوع و غناي گياهان دارويي در سراسر ايران شده است. مي توان از اين توانمندي بالقوه كشور بعنوان يك مزيت نسبي بسيار ارزشمند نام برد. در حال حاضر گياهان دارويي شاخص فلورخراسان جنوبي نظیر آویشن،اسطوخودوس،بارهنگ،بابونه و... به وفور در اکثر مناطق یافت می شوند که  در داروسازي مورد استفاده قرار مي گيرد.

بهره برداری اصولی از گیاهان دارویی رمز حیات اقتصاد استان

شهیدی همچنین به اهمیت گیاهان دارویی در اقتصاد استان اشاره وگفت:درارتباط با اهميت گياهان دارويي استان ذكر اين نكته قابل توجه است باتوجه به اينكه اقليم استان خراسان جنوبي بياباني ميباشد لذا گياهان بياباني به لحاظ تحمل شرايط سخت اين مناطق داراي ويژگيهاي خاص خود بوده و خواص متعددي دارند با كه شناخت و استفاده از اين خواص، مهمترين منابع درآمد عرصه هاي طبيعي نيز حاصل می شود اصولاً استمرار و تداوم توليد مستلزم بهره برداري صحيح، اصولي و بهينه از منابع طبيعي تجديد شونده ميباشد .باتوجه به مطالب فوق كاملاً مشخص است كه استان خراسان جنوبي در زمينه يهره برداري از گياهان دارويي داراي ظرفيت فوق العاده اي مي باشد. شناسايي تنها سه محصول وشا يا كندل، آنغوزه شيرين، آویشن توانسته است اشتغال زايي و كسب درآمد خوبي را براي استان به ارمغان آورد. تصاوير زیر اين 3 گياه ارزشمند را نشان مي دهد.

با احتساب ارزش هر كيلو آنغوزه، آويشن و وشا و نتايج به دست آمده از فراوانی،سطح کشت و دوره اجرای طرح، ارزش ريالي اين طرحها بيش از270 میلیارد ریال خواهد بود. متاسفانه با ظهور داروهاي شيميائي، نقش و اهميت گياهان دارويي در تامين سلامت بشر در معرض فراموشي قرار گرفت اما با گذشت زمان و از آنجا كه بشر به تأثير درماني گياهان دارويي و اثر درماني مناسب با عوارض جانبي كم آنها از زمانهاي پيش آگاه بود، استقبال از گياهان دارويي مجدداً با رشد قابل توجهي روبرو گرديد.

عدم وابستگی به واردات داروهای خارجی در گرو استفاده از گیاهان دارویی

در ادامه این گفت و گو دکترعباس خاشعی استادیار دانشگاه کشاورزی مزیت های استفاده از گیاهان دارویی را مطرح و بیان کرد: گياهان دارويي در استان داراي مزيت نسبي است و از جنبه هاي مختلف حائز اهميت است كه بايستي مورد توجه قرار گيرد. می توان بخش قابل توجهي از نيازهاي دارويي كشور رفع نمود که در این صورت از وابستگي واردات داروهاي خارجی رهایی پیدا می کنیم. مزیت دیگر استفاده از این گیاهان جلوگيري از خروج ارز و در عين حال ارزآوري بالاي صادرات اين محصولات به دليل نياز و تقاضاي وسيع بازار دارويي جهاني به خصوص در صورت فراوري وتوليد محصولات ثانوي می باشد. همانطور که مستحضر هستید  بسياري از اثرات جانبي ناشي از مصرف داروهاي شيميائي بعضاً از خود بيماري خطرناكتر هستند و ما می توانیم این عوارض را به حداقل رسانده و در خیلی از موارد از بروز بیماری ها پیشگیری کنیم.

زمینه سازی جهت اشتغال و به کارگیری نیروی انسانی ماهر و غیر ماهر

خاشعی همچنین با توجه به ایجاد زمینه مناسب برای اشتغال فارغ التحصیلان علوم کشاورزی و سایر علاقه مندان به این حوزه خاطر نشان کرد: با رشد و توسعه پرورش گیاهان دارویی و همچنین روی آوردن مردم به استفاده از گیاهان دارویی در چند سال اخیر زمینه كارآفريني و اشتغال زائي بسيار گسترده  برای متخصصين و فارغ التحصيلان علوم مختلف كشاورزي،منابع طبيعي، صنعت و داروسازي و صنايع غذائي  و در نتيجه جذب وسيع نيروي انساني ماهر و غيرماهر كشور فراهم شده است.با بهره گیری و ترویج استفاده بیشتر از گیاهان دارویی زمینه   درآمدزائي براي روستائيان فراهم شده و از مهاجرت به شهرهاجلوگیری می شود.

گیاهان دارویی؛ دارویی با کمترین زمان فرآوری و بدون عوارض

عباس خاشعی در این خصوص اظهار داشت: گیاهان دارویی گیاهانی مقرون به صرفه هستند که در کوتاهترین زمان ممکن و باهزینه بسیار کمی مورد بهره برداری قرار می گیرند این در حالیست که در آمريكا فرايند توليد يك داروي شيميائي بطور كامل، بطور متوسط 12سال زمان مي برد و براي توليد هر داروي جديد بطور متوسط 230 ميليون دلار هزينه صرف مي شود اما داروهاي با پايه گياهي در مقايسه با داروهاي شيميايي زمان و هزينه كمتري نياز دارند. از دیگر مزایای گیاهان دارویی تاثیر مثبت آنها در محیط زیست و جلوگيري از فرسايش خاك و احياء مراتع جلوگيري از انقراض گونه هاي ارزشمند می باشد.

نتیجه گیری

در پايان لازم است با بررسي چالش هاي فراروي محصولات فرعي مرتعي و جنگلي زمينه فعاليت هرچه بيشتر و بهتر در اين زمينه را براي اعتلاي اقتصاد استان خراسان جنوبي فراهم آوريم.از جمله مواردی که در این زمینه مانع تلقی می شوند می توان به عواملی چون: عدم آگاهي مردم از اهداف سازمان حفظ، احياء، اصلاح، توسعه و بهره برداري اصولي و بهينه از محصولات فرعي، عدم وجود رقابت بين مجريان و خريداران اين محصول ،عدم اطلاع بهره برداران در خصوص برداشت اصولي از محصولات فرعي و احياء آنها، خشكسالي ها و عدم پيش بيني واقعي محصول اشاره کرد که با برطرف کردن موانع سد راه و هماهنگی نهادهای ذی ربط و ایجاد بازار کار، گام بزرگی در جهت اعتلای اقتصاد استان برداشت.