با وجود این، تولیدکنندگان و فعالان این حوزه با مشکلات متعددی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ از واردات بی‌رویه اقلام مختلف نوشتافزار گرفته تا نبود طرح‌های متناسب با مخاطبان کودک و نوجوان امروز. بنا بر بررسی‌های انجام‌شده، عمده مشکلات تولیدکنندگان این حوزه در زمینه‌های شخصیت‌سازی، توانمندسازی کسب و کارهای نوپا و دغدغه‌مند و ارزشی، نظارت و تبلیغات و ذائقه‌سازی خلاصه می‌شود.
فعالان نوشتافزار اسلامی ایرانی کار خود را با دو برند و حدود 500 هزار نسخه در سال 91 آغاز کردند، این میزان تا سال 96 به بیش از 70 برند و تیراژ بیش از 7 میلیون نسخه افزایش یافته است. بنا به گفته فعالان فرهنگی، تولیدات نوشتافزار اسلامی علاوه بر اینکه می‌توانند نیازهای جامعه مخاطبان داخل کشور را پاسخ گویند، بلکه در چند سال گذشته به این قابلیت دست یافته‌اند که با طراحی‌های جدید در بازار کشورهای همسایه نیز حرفی برای گفتن داشته باشند. هرچند در سال‌های گذشته تلاش شده تا با ورود برخی از نهادها، مشکلات تولیدکنندگان این حوزه تاحدودی برطرف شده و زمینه ورود این دست از کالاها به بازار تسهیل شود، اما هنوز تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله باقی است. پرسش‌هایی چون؛ "نوشتافزار اسلامی ایرانی تا چه‌اندازه توان رقابت با کالاهای وارداتی را دارد؟ این دست از اقلام فرهنگی تا چه‌میزان توانسته‌اند به ایجاد فرصت‌های شغلی جدید کمک کنند؟ تولیدکنندگان این حوزه در آستانه هفتمین سال فعالیت با چه مشکلاتی مواجهند و نهادهای نظارتی و قانون‌گذاری در سال‌های اخیر چقدر در حمایت و تسهیل فعالیت این دسته از فعالان توفیق داشته‌اند و ...؟" پرسش‌های متعددی است که هنوز در این زمینه وجود دارد.
سعید حسینی، مدیر مجمع نوشتافزار اسلامی ایرانی، در گفت‌وگو با تسنیم به بخشی از پرسش‌های مطرح در این زمینه پاسخ داد. تقویت بخش توزیع، بررسی برای ایجاد بازارهای جدید برای عرضه تولیدات ایرانی در این زمینه، تلاش برای ارتقای کیفیت و تولیدات کشور و ... از جمله موضوعاتی بود که حسینی در این گفت‌وگو به آن اشاره کرده است. به گفته مدیر مجمع نوشتافزار اسلامی ایرانی، این فعالیت در سال‌های اخیر توانسته برای 500 نفر به صورت مستقیم فرصت شغلی ایجاد کند. از سوی دیگر با بررسی‌های صورت گرفته، زمینه برای صادرات نوشتافزار ایران برای حضور در بازارهای منطقه فراهم شده است. بخش پایانی صحبت‌های حسینی به افزایش قیمت کاغذ و مواد اولیه بر روی بازار نوشتافزار اختصاص داشت. او در این زمینه گفت که احتمالاً امسال با افزایش 40 درصدی قیمت تولیدات در این زمینه مواجه خواهیم بود. مشروح گفت‌وگوی تسنیم با مدیر مجمع نوشتافزار اسلامی ایرانی به این شرح است:
*تسنیم: آقای حسینی نوشتافزار اسلامی ایرانی در شش سال گذشته چه از حیث کیفیت و چه از نظر کمیت رشد قابل توجهی داشته است. مجمع کار خود را با دو برند آغاز کرد، اما طبق اطلاعات منتشر شده این مجمع توانسته در سال گذشته اعضای خود را به 70 تولیدکننده افزایش دهد. در حال حاضر این مجمع چند عضو دارد و توانسته برای چند نفر فرصت شغلی ایجاد کند؟
سال گذشته 70 تولیدکننده در مجمع فعالیت می‌کردند، اما امسال با حمایت‌هایی که از سوی مجمع صورت گرفته و با ورود تولیدکنندگان جدید تعداد اعضای آن افزایش یافته است. با ایجاد انگیزه در بازار و تعاملاتی که صورت گرفته، کاراکترهای اسلامی ایرانی به صورت رایگان در اختیار تولیدکنندگان قرار می‌گیرد، امسال حدود 40 تولیدکننده از تولیدکنندگان بزرگ بازار که گاه تیراژهای بالایی دارند، وارد این حوزه شده‌اند. علاوه بر این، تعدادی تولیدکننده که طبق روال هر سال وارد این حوزه می‌شوند، به جمع مجمع نیز افزوده شده‌اند. فکر می‌کنم که امسال حدود 120 تولیدکننده کالاهایی را در این زمینه تولید خواهند کرد که یک سری تولیدکننده بازار هستند و یک سری هم از تولیدکنندگان جدیدی هستند که پا به این عرصه گذاشته‌اند.
ایجاد فرصت‌های شغلی جدید با نوشتافزار اسلامی ایرانی
در 4-5 سال گذشته همین اتفاق افتاده و بخشی از تولیدکنندگان بازار اقدام به تولید دفتر و دیگر اقلام نوشتافزار با طرح‌های بومی کرده‌اند، و بخش دیگر نیز از تولیدکنندگان جدید هستند که با حمایت‌های صورت گرفته در عرصه، تولید، توزیع، تبلیغات، آموزش و تسهیلات وارد این عرصه شده‌اند. فکر می‌کنم ما حدود بیش از 50 کسب و کار نوپا داریم که وارد این عرصه شده‌اند و حداقل برای حدود 400- 500 نفر اشتغال مستقیم ایجاد شده است. در لایه توزیع نیز چند شرکت و مجموعه کار پخش را انجام می‌دهند. همچنین در 10 استان کشور نیز فروشگاه‌هایی به منظور توزیع اقلام نوشتافزار اسلامی ایرانی راه‌اندازی شده که در این بخش نیز برای افراد قابل توجهی اشتغال‌زایی شده است.
*تسنیم: مجمع برای ورود تولیدکنندگان جدید به این حوزه و تشویق آنها چه تسهیلاتی را در نظر می‌گیرد؟
کاری که از دست مجمع برمی‌آید، در چند لایه است؛ نخست آنکه در لایه پیش تولید و تولید سعی می‌کنیم که کاراکترها را در اختیار آنها قرار دهیم و برای آن دسته از تولیدکنندگان که طرح‌های غیر کاراکتری استفاده می‌کنند نیز طرح‌هایی ارائه کنیم؛ در مجموع در این بخش باید گفت که ارائه محتوا و طراحی طرح از جمله خدماتی است که مجمع انجام می‌دهد. در بخش آموزش و مشاوره نیز سعی می‌کنیم که بازار را معرفی کرده و شیوه کسب و کار را آموزش دهیم. در این بخش تجربه‌های آدم‌های موفق و راهکارها برای موفقیت را تشریح می‌کنیم. از سوی دیگر برای کسانی که نیاز به سرمایه اولیه دارند تا کار را شروع کنند، تسهیلاتی در نظر گرفته می‌شود. در بخش توزیع نیز تلاش می‌شود تا با برگزاری نمایشگاه‌ها و راه‌اندازی فروشگاه‌های مجازی بستری را برای فروش بیشتر نوشتافزار بومی فراهم کنیم که این کمک بزرگی به تولیدکنندگان خواهد بود.
همیار تولیدکنندگان هستیم
در بخش تبلیغات و ترویج نیز معرفی به صدا و سیما، ارائه تیزرهای تبلیغاتی، انتشار کاتالوگ به صورت مشترک به سازمان‌ها و ... از جمله اقداماتی است که در جهت حمایت از تولیدکنندگان این حوزه انجام می‌شود. در مجموع تلاش داریم که در بخش تولید، توزیع و تبلیغات همیار تولیدکنندگان نوشتافزار اسلامی ایرانی باشیم.
*تسنیم: یکی از سوالاتی که معمولاً مخاطب این دسته از کالاها دارد این است که این نوع نوشتافزار را می‌توان در طول سال از کجا تهیه کرد. فکر می‌کنم مجمع در زمینه توزیع، در مقایسه با بخش تولید و تبلیغ ضعیف‌تر عمل کرده است. امسال برنامه خاصی برای تقویت این بخش در نظر گرفته شده است؟
امسال در صدد تقویت این بخش هستیم. به عنوان نمونه تلاش داریم تا با مساعدت آموزش و پرورش نمایشگاه‌هایی در مناطق آموزش و پرورش سراسر کشور برگزار کنیم که اگر این اتفاق بیفتد، حدود 800 نمایشگاه خواهد بود که با محوریت عرضه کالاهای صرفاً ایرانی و محتوای بومی برگزار خواهد شد. همچنین سعی داریم که با مشارکت انجمن اولیا و مربیان استفاده از این اقلام و نحوه تهیه آن به والدین اطلاع‌رسانی شود.
برگزاری 800 نمایشگاه نوشتافزار اسلامی ایرانی در سراسر کشور
کاراکترهای غربی در سال‌های گذشته از تنوع تولید و تبلیغات بسیاری برخوردار بوده است. همین کار را برای ما سخت کرده است و به یکی از دغدغه‌های اصلی تولیدکنندگان داخلی تبدیل شده که آیا کالاها با طرح‌های بومی می‌تواند به فروش رود یا خیر. ما با برگزاری نمایشگاه‌های این‌چنینی به دنبال ایجاد بازار موازی نیستیم، بلکه می‌خواهیم بگوییم که اگر کیفیت این کالاها خوب باشد، مردم این دست از کالاها را نیز خریداری می‌کنند. 20 سال تثبیت شده که کاراکتر ایرانی جواب نمی‌دهد، از سوی دیگر تجربه‌های تلخی همچون «دارا و سارا» نیز وجود داشت، به همین دلیل این نمونه‌سازی زمان می‌برد. برگزاری نمایشگاه ایران‌نوشت در سال‌های اخیر و استقبال خوب مخاطبان از این نمایشگاه سبب شده که عموم بازاریان به این نتیجه برسند که پرمخاطب‌ترین نمایشگاه نوشتافزار کشور است.
افزایش 100 درصدی تولیدات نوشتافزار بومی
امسال نسبت به سال گذشته حجم تولیدات، تولیدکنندگان، تنوع و عرضه دو برابر شده است و بیش از 100 درصد افزایش داشتیم، اما این حجم هم در مقابل این حجم از تولیداتی که با کاراکترهای غیر بومی عرضه می‌شود، دیده نمی‌شود. ما در تلاش هستیم که در بازار با رشد سریع‌تری بتوانیم به جلو حرکت کنیم. جمع‌بندی ما این است که در بخش تولید رشد داشتیم و حالا وقت آن است که بخش توزیع را تقویت کنیم. اولویت حمایت‌های مجمع در حال حاضر از توزیع‌کنندگان خوب است؛ چون حجم تولیدات در سال‌های گذشته با رشد خوبی همراه بوده و حالا زمان آن فرارسیده که با تقویت بخش توزیع، عرضه کالا در بازار به نحو بهتری صورت گیرد. تلاش داریم که شرکت‌هایی در این زمینه شکل بگیرد که کالاها با سهولت بیشتری در دسترس مخاطبان قرار گیرد.
بازخوردهایی که در سال‌های گذشته از مخاطب داشتیم نشان می‌دهد که به خاطر فضایی که در کالاهای ایرانی شکل گرفته به دنبال این محصولات هستند اما دسترسی ندارند. ایجاد این دسترسی کار آسانی نیست، ما به دنبال دسترسی پایدار هستیم و ترجیح‌مان ایجاد فروشگاه‌های ثابت‌تر است. اگر برگزاری نمایشگاه‌هایی که ذکر شد، شکل بگیرد می‌توان به دنبال فروشگاه‌های ثابت بود. نیاز هست که خلأها را رفع کنیم؛ به این معنی که در بعضی از بخش‌ها ما تولید داخل نداریم. باید به این سمت پیش رویم که این بخش‌ها را ایجاد و تقویت کنیم. از سوی دیگر، نباید به داشته‌های فعلی بسنده کرد. در بخش طراحی کاراکترها باید اتفاقات جدیدی رخ دهد و صرفاً نمی‌توان با تکیه بر کاراکترهای موجود راه را ادامه داد. در کنار این موارد و توجه به تولید، باید به توزیع نیز توجه ویژه‌ای داشته باشیم. فکر می‌کنم مخاطب امسال با برنامه‌ریزی که صورت گرفته، دسترسی آسان‌تری به این کالاها خواهد داشت. امیدوارم در سال‌های بعد بتوان به جایگاهی رسید که دسترسی به این کالاها راحت‌تر باشد و هر زمان که مخاطب خواست بتواند آن را تهیه کند.
*تسنیم: یکی از موضوعاتی که حالا می‌توان درباره نوشتافزار اسلامی ایرانی مطرح کرد، ظرفیت صادرات این محصولات البته با در نظر گرفتن مخاطب است. تلاش‌هایی هم در سال‌های گذشته در این رابطه صورت گرفته که البته در سطح محدودی بود. آیا برنامه‌ای برای صادارت این محصولات در حجم بیشتری وجود دارد یا خیر؟
ما الان به توانمندی صادارات این کالاها رسیده‌ایم و این موضوع از سال گذشته برایمان جدی‌تر شده است. بعضی از بازارها به عنوان بازار هدف شناسایی شده است؛ مثلاً موضوعاتی مانند زبان، مقاومت، کشورهای همسایه و ... می‌تواند فصل مشترکی برای آغاز این همکاری باشد. ما این موارد را به عنوان آغاز صادارات نوشتافزار ایرانی اسلامی در نظر گرفته‌ایم و حتی تحقیق در برخی از بازارها را نیز آغاز کرده‌ایم. به عنوان نمونه، در کشورهای عراق و لبنان این بررسی‌ها در حال انجام دادن است. مواردی به صورت جزئی انجام شده، اما امیدواریم که امسال این اتفاق جدی‌تر رخ دهد.
لبنان و عراق؛ بازار جدید برای نوشت‌افزارهای تولید ایران
در کنار صادرات به فکر فرهنگ‌سازی استفاده از این کالاها در کشورهای هدف نیز هستیم و قصد داریم همانطور که این جریان در ایران شکل گرفته در کشورهای هدف نیز از سوی نیروهای بومی شکل بگیرد. در حوزه بین‌الملل نیز عمدتاً طرح‌های غربی قالب هستند، در تلاش هستیم که این فضا شکسته شود. شاید لازم نباشد که در همه جا ما صادرکننده باشیم، بلکه می‌خواهیم تجربه خودمان را منتقل و این گفتمان را ایجاد کنیم. به عنوان نمونه در کشور لبنان امسال یک تولیدکننده وارد این حوزه شده و با تصاویر شهدای حزب‌الله اقدام به تولید نوشتافزار می‌کند. این موضوع نیز برای ما موضوعیت دارد. در تلاشیم که نخست صادرات را با طرح‌های بین‌المللی تقویت کنیم و به موازات آن، استفاده از کالاهای بومی را در برخی از کشورهای منطقه جا بیندازیم یا در طراحی به تولیدکنندگان کمک کنیم که جریان تولید نوشتافزار بومی در این مناطق فرهنگ‌سازی شود و بتواند کالای مناسبی را برای والدین عرضه کند.
*تسنیم: چندی پیش ممنوعیت واردات یک سری از اقلام از سوی دولت اعلام شد که برخی از اقلام نوشتافزار به ویژه انواع دفتر در این فهرست دیده می‌شد. همانطور که می‌دانید 70 درصد بازار نوشت افزار ایران را کالاهای وارداتی تأمین می‌کند. این موضوع چقدر می‌تواند به تقویت تولید داخل کمک کند؟
این کار بیشتر از جهت تقویت تولید داخل تأثیر خواهد داشت. اما به نظرم باید بیشتر روی کالاهایی تمرکز می‌شد که تولید آن در کشور تقویت شده و به بلوغ جدی رسیده و از سوی دیگر، واردات این دست از اقلام نیز زیاد است. به عنوان نمونه، واردات دفتر به کشور خیلی زیاد نبود، اما در حوزه تولید مداد ما هم به کیفیت خوبی رسیده‌ایم و هم کارخانه‌ها ظرفیت تولید بیشتر را دارند، اما واردات این حوزه نیز رقم قابل توجهی است.
آیا ممنوعیت واردات نوشتافزار به تقویت بخش تولید منجر می‌شود؟
کاری که ما به دنبال آن هستیم و به دولت هم پیشنهاد می‌کنیم این است که انجام این امور باید با هوشمندی بیشتری رخ دهد. صرف ممنوعیت واردات نمی‌تواند منجر به تقویت تولید داخل شود، بلکه مهمتر از آن باید به دنبال تقویت تولیدات داخلی باشیم. ممنوعیت کالایی که در کشور خیلی تولید نمی‌شود و یا مشکل مواد اولیه دارد، خیلی پایدار نیست. اگر تعرفه کالای وارداتی را افزایش دهیم و این تعرفه را برای تقویت تولیدات داخلی استفاده کنیم، پاسخ بهتری دریافت خواهد شد؛ البته این موارد برنامه بلندمدت می‌خواهد که در ظرف چند سال به این درجه برسیم. ممنوعیت مداد اقدام خوبی بود، اما نباید فکر کرد که صرفاً با ممنوعیت می‌توان تولید داخل را تقویت کرد.
طرح نوشتافزار اسلامی ایرانی با ایجاد محدودیت و ممنوعیت آغاز نشد. بلکه تلاش کردیم که طرح‌ها و عرضه آن به صورتی باشد که رقابت ایجاد شود. به نظرم این تجربه مثبت بود و سبب می‌شود که تولید و مصرف پایدار شکل بگیرد.
*تسنیم: یکی از موضوعاتی که دغدغه تولیدکنندگان حوزه فرهنگ مانند ناشران و ... است، نوسانات قیمت کاغذ و افزایش قیمت مواد اولیه است. این موضوع چقدر بر بازار نوشت افزار تأثیرگذار خواهد بود؟
هرچند که در سال‌های اخیر در برخی از حوزه‌ها فرصت‌هایی ایجاد شده، اما شرایط تولیدکنندگان خیلی سخت شده است. موضوع کاغذ جدی است و ما گاه برای تأمین مواد اولیه نیز با مشکل مواجه می‌شویم. شاهد هستیم که متأسفانه کاغذ به کشور داخل شده و ارز از کشور خارج می‌شود. احتمالاً امسال شاهد 40- 50 درصد افزایش قیمت در محصولات نوشتافزار خواهیم بود، این موضوع طبیعی است زیرا کاغذ و مواد اولیه با افزایش مواجه بوده است. این سبب می‌شود که تولید کشور دچار خلأ شود و امکان دارد که امسال بازار سختی داشته باشیم. امیدواریم که هرچه زودتر به کیفیت تولید کاغذی در کشور برسیم که بتوان از آن استفاده کرد. بخشی از این امر به فرهنگ‌سازی مرتبط است؛ چون برخی فکر می‌کنند که کاغذ سفید خارجی بهترین کیفیت را دارد، در حالی که اینطور نیست. در کشورهای خارجی هم می‌بینیم که تمام کالاها با کاغذ سفید تولید نمی‌شود بلکه گاه کاغذهای رنگی و سبک نیز به کار گرفته می‌شود. اگر با تدبیر بتوان تولید کاغذ داخل را تقویت کرد، می‌توان خیلی از حوزه‌های فرهنگی را اعم از مجلات و مطبوعات، نوشتافزار، کتاب و ... را تقویت کرد. این اتفاق می‌تواند در کاهش خروج ارز از کشور نیز مؤثر باشد.
احتمال افزایش 40 درصدی قیمت نوشتافزار در کشور
از سوی دیگر، افزایش قیمت کاغذ و مواد اولیه می‌تواند در نهایت منجر به افزایش قیمت خیلی از کالاهای فرهنگی مانند کتاب شود که در نتیجه نهال مطالعات فرهنگی را که در کشور ضعیف است، نحیف‌تر خواهد کرد. معمولاً مردم در شرایط سخت اقتصادی اقلام فرهنگی را از سبد خود خارج خواهند کرد. با تقویت بخش‌هایی مانند تولید کاغذ، می‌توان هم به بخش فرهنگی یاری رساند و هم بخش اقتصادی کشور را تقویت کرد.
ایجاد فرصت‌های جدید در حوزه تولید کاغذ ایرانی
*تسنیم: مجمع نوشتافزار اسلامی ایرانی به این سمت پیش رفته است که بخواهد امسال بخشی از تولیدات خود را به کاغذ ایرانی اختصاص دهد؟
ما به شناسایی و مذاکره با تولیدکنندگان کاغذ پرداخته‌ایم و در حال بررسی هستیم که می‌توانیم امسال استفاده کنیم یا خیر. در سال‌های گذشته به صورت محدود و آزمایشی از کاغذ ایرانی استفاده شد که بعضاً بازخورد خوبی نداشت و گاه از کیفیت خوبی نیز بهره‌مند نبود. در حال انجام کار پژوهشی هستیم که اگر بخواهیم از کالای داخلی استفاده کنیم، باید چه کنیم.
همچنین در حال حاضر وارد مذاکره با نهادهای اقتصادی خصوصی و تعاونی شده‌ایم. حجم مصرف ما کم نیست، به دنبال توصیه و تشویق نهادهای سرمایه‌گذاری هستیم که با ایجاد ظرفیت‌های جدید یا با استفاده از ظرفیت‌های موجود وارد خط تولید شوند و ما نیز به آنها این تضمین را دهیم که از کاغذ با کیفیت مناسب، استفاده کنیم.
