احیای قلب تپنده صنعت نفت با فناوری ناب ایرانی/ برای بازطراحی «روتور» تنها دو سال زمان کافی بود!
به گزارش خبرگزاری بسیج، روتور یا محور، بخش چرخنده توربین است. محور توربین که پیرامون آن پره‌های متحرک نصب شده داخل پوسته توربینی می‌چرخد و پره‌های ثابت روی آن قرار می‌گیرد. بخار با فشار و دمای بالا وارد محفظه توربین شده، از لابه‌لای پره‌های ثابت عبور کرده و انرژی فشاری آن به انرژی سرعتی تبدیل می‌شود. انرژی به پره‌های متحرک منتقل شده و باعث گردش محور می‌شود. روتورهای توربین در صنایع گاز، نفت، پتروشیمی و نیرو کاربرد بسیاری دارد و حال یک شرکت دانش‌بنیان ایرانی موفق به بازطراحی و ساخت نخستین روتور توربین بخار با قدرت ۲ هزار و ۴۰۰ اسب بخار شده که ۱,۷ مگاوات توان دارد.
ساخت قلب صنعت نفت برای اولین بار در ایران
به گفته صادق صالحی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان سازنده این روتور توربین؛ روتور همان قسمت دوّار توربین است که قلب صنایع توربین بخار و گاز به شمار می‌رود. روتور، دیسک‌ها و پره‌ها روی توربین سوار می‌شود و یک پوسته بیرونی نیز روی پره‌ها قرار می‌گیرد. روتور توربین ایران‌ساخت به سفارش پالایشگاه تبریز بومی‌سازی شده است. شفت و دیسک این روتور به صورت یکپارچه طراحی شده و دارای یک هزار و ۴۴۳ پره است که تمامی این پره‌ها، پوسته بیرونی و دیسک در این مجموعه دانش‌بنیان ساخته شده است.
این نخستین باری است که کلاس توربین‌های گازی در کشور ساخته شده است. این روتور براساس استانداردهای بین‌المللی ساخته شده و از لحاظ تکنولوژی از نمونه‌های خارجی کم و کسری ندارد. توربین بخار قوای محرکه‌ای است که برای چرخش کمپرسورها و ژنراتورها استفاده می‌شود تا برق تولید شود. درواقع توربین‌های بخار قلب تپنده صنایع نفت، گاز، پتروشیمی و نیرو به شمار می‌روند. روتور توربین بخاری که این شرکت دانش‌بنیان بومی‌سازی کرده به سفارش پالایشگاه تبریز و مطابق با خط فرایند آنها بازطراحی شده است. این روتور یک محصول دانش‌بنیان است که گواهینامه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را نیز دارد.
نهضت قطعه‌سازی باعث ارزآوری می‌شود
در مرحله بعدی نیز می‌توان به ساخت محصولات پیشرفته‌تر پرداخت. در کشور مجموعه‌های صنعتی بسیاری وجود دارد که تلاش می‌کنند تا به این هدف برسند. چند سالی است که نهضت بزرگی در صنعت قطعه‌سازی کشور ایجاد شده است. با پیشگیری از رویکرد نگاه به داخل و تولید داخلی می‌توان گلوگاه‌های صنعت در این حوزه را از بین برد. هر صنعت بومی، به‌خصوص در حوزه نفت و گاز، در وهله اول مانع خروج ارز از کشور شده و در مراحل بعد با حمایت و رویکرد درست ارزآوری را به ارمغان می‌آورد.
به گفته مدیرعامل شرکت سازنده روتور توربین بخار؛ غرب آسیا بزرگ‌ترین نقطه تولید انرژی دنیاست و بیش از ۸۰ درصد از تولیدات نفتی و میعانات گازی در این منطقه استخراج می شود. بنابراین تمامی این مناطق به توربین‌های گازی، بخاری و اجزای دوار نیاز دارند. در مرحله اول باید نیاز داخلی را تأمین کرد و در گام بعدی می‌توان وارد بازار کشورهایی چون عراق، عمان، پاکستان و قطر شد و نیازهای قطعات توربین آنها را نیز برطرف کرد.
حمایت از دانش‌بنیان‌ها لازمه مطرح شدن در سطح بین‌المللی
صالحی می‌گوید؛ مرحله بازطراحی تا ساخت این روتور توربین بخار نزدیک به دو سال زمان برده و بزرگ‌ترین چالش این پروژه نیز ساخت یکپارچه شفت و دیسک بود که باید به صورت یک مخروط بزرگ ریخته‌گری و سپس ساخته شده است. شرکت توانمندی بازطراحی و ساخت انواع توربین‌های بخار و گازی تا توان ۵۰ مگاوات را دارد. یکی از چالش‌های سازندگان توربین‌های گازی و بخاری مطرح شدن در سطح بین‌المللی است که این امر به به اعتماد مشتریان نیاز دارد. کوچک‌ترین نقص در روتور می‌تواند باعث از بین رفتن کل سیستم شود و آسیب‌های غیرقابل‌جبرانی ایجاد کند. بنابراین شرکت‌های دانش‌بنیان و داخلی نه‌تنها به اعتماد مشتریان نیاز دارند بلکه مسئولین و صنایع نیز باید از آنها حمایت کنند.
سرریزهای دانش از جمله دانش ساخت توربین گازی و بخار در کشور ارزش بسیاری دارد. در شرایط تحریمی فعلی خرید توربین‌های بخاری و گاز بسیار دشوار است با این حال صنایع و مسئولان باید در شرایط عادی نیز به تولیدکننده‌های داخلی اعتماد داشته باشند تا شاهد سرریزهای چنین تکنولوژی‌هایی در کشور باشیم. بزرگ‌ترین مزیت روتور توربین بخار ایران‌ساخت به نمونه‌های خارجی جلوگیری از خروج ارز به شمار می‌رود. طراحی و ساخت قطعات توربین‌ها یکی از سرریزهای تکنولوژی است که پس از چند ده سال فعالیت و کار در این حوزه به ثمر نشسته است. با ادامه فعالیت در این حوزه ایران می‌تواند به یکی از کشورهای تولیدکننده توربین تبدیل شود.
صنایع نفت و گاز ایران نیازمند تعویض قطعات
صالحی می‌گوید؛ صنعت نفت کشور نیاز مبرمی به تعویض تجهیزات و جایگزینی قطعات دارد. از سوی دیگر صنعت گاز در ۱۰ سال آینده به تأمین قطعات و ساخت قطعات دوار نیاز پیدا می‌کند. باید امروز به فکر این نیازها باشیم تا در آینده به مشکلی برنخوریم. صنایع توربینی طی یک یا دو سال به ثمر نمی‌نشیند و نیاز به آینده‌نگری دارد.
صنایع مرتبط به توربین در بسیاری از کشورهای جهان مورد حمایت دولت‌ها هستند و به دلیل سرریزهای علمی که از این صنعت نشئت می‌گیرد، همواره در لبه تکنولوژی قرار دارند. برای مثال یکی از تکنولوژی‌های در حال توسعه تبدیل سوخت‌های گازوئیلی و سی‌ان‌جی به سوخت هیدروژنی است. سوخت هیدروژنی نه‌تنها آلاینده کمتری تولید می‌کند بلکه باعث گرمایش زمین نیز نمی‌‌شود. ایران یکی از کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت و گاز در جهان است، بنابراین می‌توان وارد این حوزه شد و گام‌های موثری برداشت.
آنا/
