به گزارش خبرگزاری بسیج،در حال حاضر میزان نقدینگی موجود در کشور ۱۹۰۰ هزار میلیارد تومان است. این حجم از نقدینگی، اگر بجای فعالیت‌های مولد به‌سوی فعالیت‌های غیر مولد جریان پیدا کند، تداوم افزایش نوسانات قیمت در کشور را شاهد خواهیم بود. نقدینگی میتواند به سمت بازار‌های همچون دلالی خودرو، طلا، دلالی مسکن و دیگر بازار‌های غیر مولد حرکت کند تا موجب ایجاد حباب‌های قیمتی در این بازار‌ها شود.
در کنار تهدید داخلی همچون حجم بالای نقدینگی کشور، تحریم‌ها نیز به‌عنوان تهدید خارجی وجود دارد. تحریم فروش نفت بزرگ‌ترین محرک خارجی است که اقتصاد ایران را تهدید میکند. مصداق بارز آن نیز کاهش فروش نفت ایران از بیش از ۲ میلیون بشکه در روز به حدود ۷۰۰ هزار بشکه بعد از بازگشت تحریم‌های نفتی است.
توسعه صنایع پالایشگاهی راهکار رهایی از تحریم‌ها
یکی از الزامات مقاومت در برابر فشار‌های تحریم، پوشش ضعف‌های داخلی کشور است. برای رسیدن به این هدف راهکار‌های بسیاری وجود دارد. هدایت نقدینگی سرگردان کشور به سمت پتانسیل‌های اقتصادی کشور که نیاز به سرمایه‌گذاری دارند، میتواند بسیار مؤثر باشد.
ساخت پتروپالایشگاه‌ها میتواند با تبدیل نفت خام به محصولات متعدد، بازار صادرات محصولات نفتی کشور را بسیار گسترش دهد. در حال حاضر از ۶۶۵ پالایشگاه جهان، فقط ۴۰ پالایشگاه قابلیت استفاده از نفت خام ایران را دارند. همین محدودیت در تعداد مشتریان باعث شده تا در زمان فشار تحریم‌ها، فروش نفت کشور از ۵/۲ میلیون بشکه در روز به ۷۰۰ هزار بشکه در روز برسد.
این کاهش در صادرات نفت در حالی رخ‌داده که تجربه تحریم‌ها در گذشته نشان داده تأثیر تحریم بر صنایع پالایشگاهی بسیار کمتر از نفت خام بوده است. در سال‌های ۹۰-۹۱ با فشار تحریم‌ها، فروش نفت خام کشور در عرض یک ماه ۷۰ درصد کاهش یافت درحالی‌که این کاهش در محصولات پتروشیمیایی بعد از یک سال، حدود ۳۰ درصد بود. در دوره قبلی تحریم‌ها، هم‌زمان با این کاهش صادرات در حوزه مذکور، محصولاتی همچون گازوئیل و نفت سفید به‌سادگی صادر شده است.
هدایت نقدینگی سرگردان در جهت تأمین مالی پالایشگاه‌ها
گسترش پالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها در چند دهه گذشته همیشه با مشکل تأمین مالی مواجه بوده است. برای حل این مشکل بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت، همیشه به دنبال جذب سرمایه‌گذار از خارج از کشور برای پروژه‌های نفتی بوده است. این در حالی است که توان تامین مالی پروژه‌ها در داخل کشور وجود دارد. رشد نقدینگی بیش از ۳۰۰ درصدی در شش سال اخیر در کنار رشد اقتصادی حداکثر ۹% و بعضاً منفی یک پالس منفی را در ذهن متبلور میکند. زیرا در یک اقتصاد مطلوب این دو شاخص نزدیک به هم پیش می‌روند و آمار‌هایی همچون آنچه در ایران رخ داده است، نشان از انحراف قابل‌توجه سرمایه‌گذاری در کشور دارد.
در ۲۲ سال گذشته تلاش شده تا با طرح تخفیف خوراک، سرمایه‌های مردمی برای ساخت پالایشگاه‌ها در کشور جذب شود. این روش بازگشت سرمایه مردمی را از ۱۳ سال به ۱۰ سال کاهش داده است، اما هنوز برای کشاندن سرمایه‌های مردمی که به‌صورت سپرده در بانک‌ها با سود‌های ۲۰ درصدی قرار دارد کافی نیست. البته دراین‌بین سرمایه‌های موجود در بازار‌هایی همچون ارز هم وجود دارد که انتقال سرمایه از آن‌ها به صنایع مولد مانند پالایشگاه‌سازی میتواند مشکل تامین مالی این پروژه‌ها را حل کند.
طرح (تنفس خوراک) جایگزین شایسته طرح (تخفیف خوراک)
برای حل مشکل جذاب نبودن طرح (تخفیف خوراک)، طرح جدید در آبان سال گذشته در کمیسیون انرژی مورد بررسی قرار گرفت. طبق این طرح با شروع بهره‌برداری از پالایشگاه، در تمام یا قسمتی از دو سال اول بهره‌برداری، خوراک نفت خام پالایشگاه به‌صورت وام از سهم صندوق توسعه ملی تأمین می‌شود. طبق آمار‌های ذکر شده فروش نفت در زمان تحریم، با کاهش همراه خواهد شد. درنتیجه تخصیص نفتی که مشتری ندارد به طرح تنفس خوراک مشکلی برای فروش نفت کشور ایجاد نخواهد کرد. این وام باید پس از اتمام زمان تنفس خوراک طی ۱۲ سال با سود ۴ درصد به محل صندوق توسعه ملی بازگردد. ضمن آنکه در صورت احداث پالایشگاه در مناطق کمتر توسعه‌یافته و یا احداث به‌صورت شهرک پتروپالایشگاهی این طرح با معافیت مالیاتی ۱۳ ساله روبرو خواهد بود.
نمودار زیر نشان می‌دهد تنفس خوراک در یک سال اول و معافیت مالیاتی چگونه منجر به سود قابل‌توجهی در همان سال اول بهره‌بردار می‌شود. با استفاده از سود حاصل از تنفس خوراک سرمایه‌گذاری ابتدایی مردمی طی همان دوره تنفس خوراک بازخواهد گشت و در ادامه نیز سرمایه‌گذاران سهامدار طرح خواهند بود. قابل به ذکر است که ۱۰ درصد سرمایه‌گذاری و سهام مربوط به مجری و ۹۰ درصد سهم، سرمایه‌گذاران مردمی هستند.
تنفس خوراک، هدایت‌کننده نقدینگی و دفع‌کننده تحریم
با توجه آنچه تا به اینجا در مورد طرح تنفس خوراک تشریح شده، این طرح دارای مزیت‌های زیر است:
هدایت نقدینگی کشور به‌سوی بازار‌های مولد. به گفته امیر زمانی کارشناس نفت، برای فرآورش ۲ میلیون بشکه نفت در پتروپالایشگاه‌ها به ۴۰۰ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری طی ۸ سال نیاز است. این حجم از سرمایه‌گذاری معادل، ۵۰ هزار میلیارد تومان در سال است که ۳ درصد کل حجم نقدینگی کشور را شامل می‌شود. این حجم از هدایت نقدینگی در کشور مطمئناً میتواند از سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی در بازار‌های غیر مولد جلوگیری کند.
این مدل از سرمایه‌گذاری، نرخ بازدهی داخلی ارزی کشور را از ۱۱ درصد به ۱۶ درصد افزایش می‌دهد؛ که این خود موجب جذابیت طرح خواهد شد.
عامل دیگری که منجر به جذابیت طرح برای سرمایه‌گذاران خواهد بود، بازگشت سرمایه طی ۳-۴ سال است. این در حالی است که در طرح تخفیف خوراک بازگشت این سرمایه، بین ۱۰ تا ۱۳ سال بعد محقق می‌شد. البته دراین‌بین این نکته هم بسیار مهم است که سرمایه‌گذاران در ادامه سهامدار طرح خواهند بود و این همان‌طور که نمودار نشان می‌دهد سود مناسبی را برای آن‌ها به همراه خواهد داشت.
تصویب و اجرای این طرح توسط مجلس و دولت میتواند در تنگنا‌های تحریمی عصای دست دولت‌ها باشد. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد این طرح با کاهش قابل‌توجه وابستگی به فروش نفت خام و هدایت حجم زیادی از نقدینگی کمک شایانی به اقتصاد کشور خواهد کرد.
