به گزارش خبرگزاری بسیج استان مرکزی؛ «همسر انتقادپذیری ندارم»، «هنگام انتقاد کردن قضاوت همسرم برایم مهم است»، «از انتقاد کردن می‌ترسم» و... جملاتی از این قبیل را زیاد شنیده‌ایم و حتی امکان دارد در زندگی شخصی خود نیز آن را تجربه کرده باشیم. برای کسب مهارت تفکر انتقادی، ذکر این نکته لازم و ضروری است که در گام نخست انتقاد مخرب و انتقاد سازنده را از یکدیگر تفکیک کنیم. انتقاد مخرب انتقادی است با هدف تخریب، تشویش و کدورت در ارتباط. این نوع از انتقاد به جای سازماندهی امور، نوعی چالش جدید نیز همراه خود دارد، اما انتقاد سازنده در جهت پیشبرد و تسهیل موانع ارتباطی و رفع مشکل موجود عمل می‌کند. در واقع برای دسترسی و آغاز یک انتقاد سازنده باید نکات زیر را مد نظر قرار داد و قبل از انتقاد کردن سؤالاتی از این دست را از خود پرسید: هدف شما از برقراری ارتباط و انتقاد کردن چیست؟ انگیزه شما از انتقاد چیست؟ در انتقاد پیش رو قصد تغییر یا تعدیل چه رفتار‌ها و باور‌هایی را دارید؟ چه راه‌حل‌هایی جهت انتقاد مطرح شده در نظر گرفته‌اید؟
در مهارت‌های مربوط به انتقاد مانند سایر مهارت‌ها این شما هستید که نقش کلیدی و مهم مهارت را بر عهده دارید و در صورتی که نقش‌آفرینان خوبی نباشید، نمی‌توانید از طرف مقابل هم انتظار معقول و قابل قبولی داشته باشید. پس کارگردان خوب زندگی‌تان باشید تا بازیگرانتان زیبا بازی کنند. یک انتقاد صحیح باید شرایطی را داشته باشد تا بتواند ضمن آنکه تأثیرگذار است، سبب ناراحتی و نارضایتی طرف مقابل هم نشود. این شرایط را با هم مرور می‌کنیم.
1) زمان مناسب برای انتقاد
در بسیاری از مراجعان کلینیکی با زوجینی مواجه هستیم که بعد از سال‌ها زندگی مشترک در مورد زمان انتقاد کردن آگاهی لازم را ندارند و از تأثیرات آن غافل هستند. بهترین زمان انتقاد زمانی است که همسرتان از نظر روحی، ذهنی و حتی جسمی آمادگی لازم را داشته باشد. در غیر این صورت با پاسخ منفی و غیر قابل انتظار روبه‌رو خواهید شد. به عنوان مثال زمانی که همسرتان با مشکل مالی مواجه شده یا شب خسته از سر کار به منزل برمی‌گردد، اظهار هرگونه انتقادی نه تنها مؤثر واقع نخواهد شد، بلکه ممکن است زمینه مشاجره و مشکلات دیگر را نیز فراهم سازد. یا بالعکس مردانی که بدون در نظر گرفتن شرایط روحی و جسمی همسرشان در بدترین زمان ممکن انتقاد خود را آغاز می‌کنند و انتظاری بس غیر منطقی جهت تغییر رفتار همسر خود دارند، باید بدانند که بهترین زمان انتقاد از همسر، زمانی است که او از نظر روحی، ذهنی و جسمی آمادگی کافی را داشته باشد.
2) مکان مناسب برای انتقاد
عامل مهم و مؤثر بعدی، در نظر گرفتن مکان انتقاد است. تأکید روانشناسان و صاحب نظران این حوزه کاربردی بر این است که هیچ گاه در جمع و حضور دیگران انتقاد خود را مطرح نکنید. چون این امر باعث ایجاد بار عاطفی منفی و کاهش تأثیر کلام می‌شود و بهترین منتقدان افرادی هستند که مکان انتقاد را در نظر می‌گیرند.
3) زبان مناسب برای انتقاد
زبان انتقاد یعنی استفاده از لحن مناسب همراه با خوشرویی. قطعاً تسلط داشتن بر این مهم تأثیر زیادی در انتقال مفهوم به همراه دارد، اما با استفاده از لحن خشن و زبان بدن که عصبانیت و استرس شما را به همراه داشته باشد، نه تنها انتقاد شما تأثیرگذار نخواهد بود بلکه زندگی‌تان را به عرصه نبرد تبدیل خواهد کرد.
4) شکل مناسب برای انتقاد
برخی افراد در انتقاد کردن از روش طفره رفتن استفاده می‌کنند و مفهوم خود را به صورت مستقیم و واضح بیان نمی‌کنند. این شکل از انتقاد نه تنها مفید و مؤثر واقع نمی‌شود بلکه باعث ایجاد سوءتفاهم در طرف مقابل و برداشت اشتباه نیز می‌شود. پس تا حد ممکن انتقاد‌ها را به صورت مستقیم بگوییم. البته منظور از بیان مستقیم، صراحت کلام جهت انتقال روشن درخواست است و منظور تهاجمی صحبت کردن نیست.
5) قالب مناسب برای انتقاد
گاهی می‌توانیم در قالب یک نامه یا پیامک، انتقاد خود را مطرح کنیم. گاهی هم به صورت حضوری و چهره به چهره. استفاده از هر دو روش قابل تأیید است، اما از آنجایی که اصولاً در انتقاد غیر حضوری انتقال مطلب درست صورت نمی‌گیرد و جلوه‌های هیجانی نیز مشخص نیستند امکان ایجاد سوءتفاهم و برداشت منفی وجود دارد. بنابراین انتخاب احسن این است که انتقاد به صورت حضوری انجام شود.
6) نیت مناسب در انتقاد
منظور از نیت انتقاد این است که نقد ارائه شده صرفا باید برای اصلاح عیب همسر بیان شود و نیت زیر سؤال بردن شخصیت همسرتان نباشد چراکه نیت برخی افراد اصلاح عیوب نیست، بلکه از انتقاد به عنوان یک کانال ارتباطی در جهت تخریب شخصیت و تضعیف عزت نفس و اعتماد به نفس همسرشان استفاده می‌کنند.
7) حفظ حریم خصوصی در انتقاد
برخی زوجین به دلایل مختلف از انتقاد مستقیم به شخص همسر امتناع و سعی می‌کنند انتقاد خود را از طریق شخص ثالث منتقل کنند. رفتار فوق علاوه بر در نظر نگرفتن حریم خصوصی باعث ایجاد مشکلات عدیده دیگر نیز می‌شوند. از جمله این مشکلات می‌توان به این آیتم‌ها اشاره کرد: اطلاع اطرافیان از حریم خصوصی زوجین، عدم ارائه درست انتقاد در جهت انتقال مطلب از طرف شخص ثالث، کمرنگ شدن اعتماد و روابط زوجین و نهایتاً دخالت اطرافیان در زندگی همسران.
8) در انتقاد کردن افراط نکنید
میزان زیاد انتقاد موجب می‌شود که همسرمان احساس کند ما فردی عیب‌جو هستیم و ویژگی‌های مثبت او را نادیده می‌گیریم، بنابراین اولاً از میزان انتقاد خود کاسته، ثانیاً قبل از شروع انتقاد لیستی از ویژگی‌های مثبت ایشان را فراهم کنید و بعد از یادآوری چند آیتم از ویژگی‌های منفی لیست مذکور، انتقاد خود را مطرح کنید.
9) عیب‌جویی ممنوع!
انتقاد به معنای استفاده از ذره‌بین برای یافتن عیوب همسر نیست بلکه باید در جریان روابطی که با همسر خویش دارید، اگر به عیوب و نقاط ضعفی برخوردید که از نظر شما قابل قبول یا پسندیده نیست، آن را به عنوان محتوای انتقاد انتخاب کرده و در بهترین شرایط به همسر خود منتقل کنیم.
*روانشناس بالینی
منبع: روزنامه جوان
