تفاوت مفهومی عدالت جنسیتی در اسلام با اسناد بین المللی

به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج، اهمیت حوزه زنان و مسائل مربوط به آن، موضوعی بود که از دید شهید متفکری که سال هاست خلاء حضورش حس می شود اما صحبت هایش همچنان راهگشای برخی از مسائل و جریانات فکری است، دور نمانده بود.
در زمان حیات شهید مطهری هنوز رگه های افکار فمنیستی در جامعه چندان رسوخ نکرده بود اما تب و تاب تغییر قوانین مدني در حوزه حقوق خانوادگي، در سطح مجلات خصوصاً مجلات زنانه بالا گرفته بود و بسیاری از پیشنهادهایي که مي‏شد بر ضد نصوص مسلّم قرآن بود، بر همین اساس شهید مطهری با احساس تکلیفی که در زمینه روشنگری موارد فقهی در حوزه زنان داشت، وارد این حوزه شد.
یکی از اصطلاحاتی که از آن زمان تاکنون با فعالیت های این شهید بزرگوار در ادبیات جامعه شناسی و به ویژه در خصوص روابط زن و مرد در جامعه وارد شده، اصطلاح «عدالت جنسیتی» است و امروزه به عنوان شمشیر دولبه در موضوعات حوزه زنان به کار می رود.
اوج درگیری ها در این حوزه، سند ۲۰۳۰ یونسکو است که ملحق شدن به آن و اجرای بندهای این سند، نظرات موافق و مخالف بسیاری را در کشور به هم راه داشت که هنوز هم این بحث ها ادامه داردو با وجودی که رهبر معظم انقلاب ورود و اجرای بندهای این سند را در نظام آموزش و پرورش ممنوع اعلام فرمودند هنوز هم عده ای بر سر اجرای آن به اظهار نظر می پردازند.
مفهوم شناخته شده ادبیات جهانی از «gender justice» در ایران همان «عدالت جنسیتی» است و به گفته معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، معصومه ابتکار، در تمام دستگاه های اجرایی علاوه بر نشست های مختلف، رایزنی هایی برای اجرای شاخص های عدالت جنسیتی، صورت گرفته و نقطه مطلوب در این مسیر به گفته وی اجرای عدالت جنسیتی در شاخص های کلی است.
این اتفاقات در حالی رخ می دهد که به گفته فریبا علاسوند، پژوهشگر ارشد و عضو هیأت علمی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان و خانواده، «gender justice» معادل فارسی عدالت جنسیتی نیست!
علاسوند در نشست تخصصی با نام عدالت جنسیتی که در آذرماه ۱۳۹۷ با همکاری معاونت زنان سازمان صدا و سیما و سازمان بسیج جامعه زنان کشور برگزار شد، در این خصوص گفت: "با بررسی متون پژوهشی نوشته شده در کشور در خصوص مفهوم عدالت جنسیتی می‌توان نتیجه گرفت که گرایش‌های علوم اجتماعی، روانشناسی و حتی معماری وقتی از این مفهوم صحبت می‌کنند منظورشان همان اصطلاح رایج بین‌المللی است اما در میان جریان‌های سیاسی جریان اصولگرا در استفاده از این اصطلاح به دو گروه تقسیم می‌شوند، گروهی بدون در نظر گرفتن سوابق تاریخی این مفهوم در جهان نظریات شهید مطهری را در تعریف واژه‌های عدالت و جنسیت تکرار می‌کنند اما گروه دیگر با وجود این اینکه مفهوم را می‌شناسند، می‌خواهند برای یک مفهوم بین‌المللی معنای داخلی بسازند."
وی معتقد است که "کلمه جنسیت ترجمه صحیح «gender» نیست و فمنیست‌ها این کلمه را برای تفاوت‌های فرهنگی، تربیتی گرایشی، روانی و اجتماعی مردان و زنان که منشأ بیولوژیک ندارد به کار بردند و این، یک ایدئولوژی است، بنابراین معنی جنسیت در ترجمه آن درست نیست."
این پژوهشگر بر این پایه می گوید: «این واژه اکنون به انواع جنسیت‌ها «LGBT» اعم از زنان هم جنس‌باز، مردان هم‌جنس‌باز و دوجنسیت‌ها و چندجنسیتی ها تعریف شده، بنابراین اصطلاح عدالت جنسیتی از دید آنها یعنی برابری همه جنسیت‌ها، و زمانی که این واژه توسط ما به کاربرده شود به معنای آن است که ایران هم برابری منحرفان جنسی و رواداری انواع روابط جنسی را پذیرفته است.»
علاسوند، همچنین بیان می کند که نتایج تحقیقات متعددی درباره ترنس‌ها در جهان نشان می دهد که اصولا جنسیت امری بی معناست و در واقع سازمان‌های بین‌المللی وقتی صحبت از عدالت جنسیتی می‌کنند، می‌خواهند به مفهوم بی‌جنسیتی برسند.
با این اظهارنظرها مشخص می شود که مسئله ما با غرب درگیری معناشناختی است زیرا مفهوم مدنظر آنان با آنچه ما در داخل کشور استفاده می کنم متغایر است، اما برخی از صاحبنظران، با کمک از نظر شهید مطهری از اصطلاح «عدالت جنسیتی» وی استفاده کردند و اکنون این اصطلاح برای موافقان طرح یونسکو، دستاویز بهتری برای پیشبرد اهدافشان شد و افراد به اصطلاح مدافعان حقوق زن با استفاده از این واژه در پی تحقق خواسته های سازمان ملل در برقراری تساوی جنسیتی شدند.

این عده معتقدند تفسیرشان از عدالت، به معنای برابری زن و مرد در همه زمینه هاست که این بزرگترین خطاست و در واقع تفسیر برابری از عدالت جنسیتی، بزرگترین ظلم به زن و نهاد خانواده است و مهمتر آنکه عدالت از نظر شهید مطهری، آن گونه که در صفحه ۸۲ کتاب عدل الهی خود آورده است، در برابر ظلم که به معنی پایمال کردن حق دیگران است قرار دارد و آنچه همواره باید در قوانین بشری به معنای عدالت اجتماعی رعایت شده و همگان آن را محترم بشمارند همین معناست.
بنابراین به نظر می رسد که لازم است عدالت جنسیتی در مفهوم اسلامی خود بیشتر مورد توجه قرار گیرد و کسانی که به دنبال تحقق عدالت جنسیتی هستند با در نظر گرفتن سوابق تاریخی این مفهوم در جهان، به اشتباه از نظریات شهید مطهری در تعریف واژه های عدالت و جنسیت موجود در اسناد بین المللی استفاده نکنند و همچنین ضروری به نظر می رسد که شاخصه های عدالت جنسیتی در کشور نه بر مبنای خواسته ها و تعارف غربی بلکه بر اساس منابع اسلامی و بومی زنان و مردان جامعه اسلامی ایران شناسایی و سپس اجرا گردد.
نویسنده: زهرا باقری