به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج،قرآن در سوره مریم زندگی او را از تولد حضرت مریم(س) تا کمی پس از ولادت حضرت عیسی(ع) حکایت کرده است اما در کتاب مقدس، ماجرای داستان مریم(س) با بشارت تولد حضرت عیسی(ع) به مریم(س) آغاز میشود که این بشارت را قرآن نیز یادآوری میکند: «(به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند: ای مریم! خداوند تو را به کلمهای (وجود با عظمتی) از طرف خودش بشارت میدهد که نامش مسیح ، عیسی پسر مریم است در حالیکه در این جهان و جهان دیگر، صاحب شخصیّت خواهد بود و از مقرّبان (الهی) است»(آل عمران/ آیه ۴۵).
گفتوگویی میان مریم(س) و روح القدس که همان جبرئیل است، وجود دارد که بیشترین شباهت در قرآن و کتاب مقدس در این بخش از داستان حضرت مریم(س) است، «جبرئیل فرشته از جانب خدا... فرستاده شد، نزد باکرهای... و نام آن باکره مریم سلاماللهعلیه بود. پس فرشته نزد او داخل شد و گفت:... ای مریم! ترسان مباش، زیرا نزد خداوند نعمت یافتهای و اینک حامله شده پسری خواهی زایید و او را عیسی علیهالسلام خواهی نامید... مریم به فرشته گفت:این چگونه میشود و حال آنکه مردی را نشناختهام؟ فرشته در جواب وی گفت:روح القدس بر تو خواهد آمد و قوت حضرت اعلی بر تو سایه خواهد افکند... » (لوقا، ۱:۲۷ – ۳۴). در قرآن نیز آمده است: «و ما روح خود را به سوی او فرستادیم، پس برای او (به صورت) بشری خوش اندام و معتدل نمودار شد. مریم گفت: همانا من از تو به (خدای) رحمان پناه میبرم، اگر پرهیزکار هستی (از من فاصله بگیر)، گفت: جز این نیست که من فرستاده پروردگار تو هستم برای آنکه پسری پاک و پاکیزه به تو ببخشم. گفت: چگونه برای من پسری خواهد بود در حالی که نه هیچ بشری با من ازدواج کرده است و نه بدکار بودهام. گفت:چنین است (که گفتی، ولی) پروردگارت فرموده است: این کار بر من آسان است». (مریم/آیات ۱۷-۲۱) در ادامه معجزاتی که برای مریم(س) هنگام وضع حمل رخ داد را بیان میکند. (مریم/۲۲-۲۶)
همانطور که در کتاب مقدس و قرآن آمده است، مریم(س) در زمان حامله شدن عیسی(ع) را دختر باکره میدانستند، در کتاب مقدس آمده است: «جبرئیل فرشته از جانب خدا... فرستاده شد، نزد باکرهای... و نام آن باکره مریم بود». (لوقا، ۱:۲۷) و در قرآن بیان می دارد: «مَرْیَمَ ابْنَتَ عِمْرانَ الَّتی أَحْصَنَتْ فَرْجَها فَنَفَخْنا فیهِ مِنْ رُوحِنا؛ «(نیز) مریم دختر عمران (را مثل زده است)که دامان خود را پاک نگه داشت و در نتیجه از روح خود در او دمیدیم».(تحریم/۱۲)
ازدواج حضرت مریم(س)
بر اساس کتاب مقدس، مریم(س) اگرچه باکره بود ولی نامزدی داشت که نامش یوسف بود: «مریم به یوسف نامزد شده بود، قبل از آنکه با هم در آیند، او را از روح القدس حامله یافت» (متی، ۱:۱۸). به همین جهت، داستانهایی را نقل میکند که یوسف (شوهر مریم) وقتی حامله شدن مریم را دید گمان برد که مریم به او خیانت کرده، لذا خواست او را رها کند ولی در خواب، فرشته الهی بر او ظاهر گشته و بر او واقعیت را بیان داشت تا در نهایت مریم در نزد او باقی بماند(متی، ۱:۱۹- ۲۱). اما قرآن به این مباحث نمیپردازد.
کتاب مقدس برای عیسی(ع) برادرانی ذکر میکند که مادرشان مریم(س) بود، بنابراین، کتاب مقدس دلالت دارد که بعد از تولد عیسی(ع) زندگی مریم(ع) و یوسف ادامه داشته و حتی فرزندانی از این زندگی به وجود آمده است: «پس برادران و مادر او آمدند و بیرون ایستاده، فرستادند تا او را طلب کنند... » (مرقس، ۳:۳۱) البته این برادران از مؤمنان واقعی به عیسی(ع) نبودهاند و کمی نگاه منفی به اینان وجود دارد: «زیرا که برادرانش نیز به او ایمان نیاورده بودند» (یوحنا، ۷:۵:).
ولی از سیاق آیات قرآن به خصوص «وَ لَمْ یَمْسَسْنی بَشَر»(آل عمران/۴۷) برمیآید که در زمان حامله شدن به عیسی(ع) او با کسی نامزد نبود. در قرآن آمده وقتی مریم(س)، عیسی(ع) را به دنیا آورد، به شدت توسط یهودیان مورد تهمت قرار گرفت؛ لذا روزه سکوت گرفته و به إذن الهی عیسی(ع) در زمان کودکی لب به سخن میگشاید و بیگناهی مادر خود را به اثبات میرساند. (مریم/۲۶-۳۲) در مورد شوهر داشتن مریم(س) بعد از تولد عیسی(ع) نیز قرآن حرفی نمیزند و بیان نمیکند که او تا آخر عمر چه کرده است؛ لذا نمیتوان به صورت قطعی مطلبی را در این مورد از قرآن استشهاد کرد.
سرنوشت مریم(س)
بعضی معتقدند که مریم(س) پس از تولد عیسی(ع) زندگی عادی داشت و حواریون عیسی(ع) در خدمت مریم(س) بودند. همچنین این دسته معتقد هستند مریم(س) در سن ۶۳ سالگی وفات کردهاست. اما برخی دیگر بر این عقیده اند که چون مریم وفات کرد او را به خاک سپردند و بعد از ٣ روز زنده شد و از مدفن خود برخاسته بهسوی آسمان عروج کرد، او مانند عیسی همیشه زنده خواهد ماند، در میان مسیحیان باور به صعود جسمانی مریم همواره مطرح بوده و به مرور زمان به باوری عمومی تبدیل گردید و در قرن بیستم جزو باورهای ضروری کلیسای کاتولیک شمرده شد. در کلیسای ارتدوکس نیز این آموزه پذیرفته شد؛ ولی در کلیساهای پروتستان، این باور جایگاهی ندارد.
در قرآن کریم تا زمان پس از ولادت حضرت عیسی(ع) در خصوص مریم(س) آمده است و بیش از این در قرآن و احادیث معتبر مطلبی در مورد سرنوشت حضرت مریم(س) بعد از تولد حضرت عیسی(ع) نیامده است، اما در برخی از کتب قصص قرآن از جمله قصههای قرآن نوشته محمد اشتهاردی، آمده است که حضرت مریم(س) و فرزندش مدتها با یکدیگر زندگی کردند و به هدایت مردم پرداختند. حضرت مریم(س) به صحرا و کوهستان میرفت و در آن جا به عبادت و نیایش پروردگار می پرداخت. روزی در وادی دمشق در دامنه کوهی مشغول عبادت بود، خسته شد و همان جا خوابید تا رفع خستگی کند، همان دم از دنیا رفت. حوریان بهشتی نزد او آمدند و پارچه سفیدی را بر روی او کشیدند. حضرت عیسی(ع) به سراغ مادر آمد، دید خوابیده است، او را بیدار نکرد، مدتی صبر نمود، دید بیدار نشد. آهسته کنارش آمد و مادر را صدا زد، جوابی نشنید، فهمید که مادرش جان سپرده است، حضرت عیسی(ع) با دلی سوزناک از غم مادر، جنازه او را برداشت و به نزدیک بیتالمقدس آورد و در آن جا دفن نمود.
در بحارالانوار نیز علامه مجلسی در روایتی آورده است که شخصی از امام صادق(ع) پرسید: «چه کسی فاطمه زهرا(س) را غسل داد؟ حضرت فرمود: امیر المؤمنین(ع). قبول این مطلب برای آن شخص سنگین بود و نمیتوانست بپذیرد، حضرت فرمود: همانا فاطمه(س) صدیقه بود، و صدیقه را غسل نمیدهد جز صدیق، آیا نمیدانی که حضرت مریم را غسل نداد مگر حضرت عیسی».
پیرامون طول عمر حضرت مریم(ع) چند قول ذکر شده است، عدهای بر این باورند که ۶۷ سال پس از عروج عیسی(ع) به آسمان زندگی کردند که این قول صحت ندارد و علامه مجلسی می گوید: قبل از عروج عیسی(ع) حضرت مریم درگذشت و حضرت عیسی(ع) مادرش را غسل و کفن کرد و بدن مادر را به بیتالمقدس انتقال دادند و در آنجا به خاک سپرد و بیشتر مورخین بر این نظریه اعتقاد دارند.
تفاوت جایگاه حضرت مریم در قرآن و کتاب مقدس
در یک نگاه کلی؛ جایگاه حضرت مریم(س) از نگاه کتاب مقدس و قرآن متفاوت است، حضرت مریم(س) در الهیات مسیحی از جایگاه ویژهای برخوردار است تا بدانجا که شاخهای از الهیات با عنوان مریولوجی (Mariology) به وجود آمده که به بررسی شخصیت و جایگاه حضرت مریم(س) میپردازد و در قرون وسطی مقامی از حد الوهیت پایینتر اما از مرتبه فرشتگان و مقدسان بالاتر برای وی قائل بودند و باور عمومی در این دوره آن بود که فرشتگان و مقدسان، خدمتگذاران حضرت مریم(س) هستند، همچنین در برخی جوامع اعتقاد به تثلیث و پرستش مریم(س) در کنار خدا و عیسی(ع) رواج داشت، همچنین در قرون وسطی آموزه عصمت مریم مطرح شد و در سال ۱۸۵۴ کلیسای کاتولیک، عقیده عصمت مریم(س) را به عنوان یک آموزه خطاناپذیر پذیرفت، هرچند که کلیسای ارتدوکس منکر عصمت مریم(س) است.
اما در کتاب مقدس، ارزشمندی و اعتبار مریم(س) به جهت عیسی(ع) است و در دو جای کتاب مقدس، نسبنامه عیسی(ع) را بیان میدارد و نسب او را به شوهر مریم(س) برمیگرداند (متی، ۱:۱ – ۱۶ و لوقا، ۳:۲۳ – ۳۸)، با اینکه اذعان دارد یوسف پدر واقعی عیسی(ع) نیست.
ولی قرآن کریم، عیسی(ع) را فرزند مادرش معرّفی میکند: «الْمَسیحَ ابْنَ مَرْیَم» (توبه/ ۳۱ و مائده/ ۱۷) و «عیسَی ابْنُ مَرْیَمَ» (مریم/۳۴ و احزاب/ ۷) و مریم(س) در قرآن مستقلاً دارای اعتبار و منزلت است، «و به یاد آر زمانی را که ملائکه گفتند: ای مریم! بدان که خدا تو را برای اهدافی که دارد انتخاب و از میان همه زنان عالم برگزید، ای مریم! برای پروردگارت عبادت و سجده کن و با سایر رکوع کنندگان رکوع کن» (آل عمران/۴۲-۴۳) «و پسر مریم و مادرش را نشانه (قدرت و رحمت خود) قرار دادیم و آن دو را در سرزمینی بلند که (دارای) جایگاهی مستقر(و امن) و آبی روان بود، جای دادیم» (مومنون/۵۰)
همچنین به روایتی که در کتب شیعه و اهل سنت در مورد مقام و منزلت حضرت مریم(ع) نقل شده است، پیامبر اکرم(ص) فرمود: «افضل زنان بهشت خدیجه بنت خویله، فاطمه بنت محمد، مریم بنت عمران و آسیه همسر فرعون است» بنابراین حضرت مریم یکی از چهار زن نمونه بهشت است.
در مجموع، با استناد به آیات قرآن به خوبی مشخص می شود که مریم(س) بدون حضرت عیسی(ع) نیز فردی ارزشمند است اما در کتاب مقدس تنها زمانی شخصیت وی مطرح می شود که سخن از عیسی(ع) به میان می آید، البته این به معنای انکار شخصیت مریم(س) در کتاب مقدس نیست؛ زیرا او کاملاً مورد احترام مسیحیان است، ولی نکته مهم این است که، حضرت مریم(س) به جهت مادر بودن برای عیسی(ع) این ارزش را پیدا کرده است ولی در قرآن کریم علاوه بر مادر عیسی(ع) بودن، شخصیت وی به سبب اعمال و کردارش او را ارزشمند کرده است. - زهرا باقری- / طنین یاس