خبرهای داغ:
علی رغم برند مطرح صنعت خاویار ایران در بازارهای جهانی و ارزش افزوده بالای این محصول ، شرکت های دانش بنیان حضور فعالی در این بازار ندارند،
کد خبر: ۹۰۶۶۰۷۲
|
۱۵ مهر ۱۳۹۷ - ۱۴:۱۲
غفلت شرکت های دانش بنیان نسبت به پتانسیل های عظیم صنعت خاویار/ماهیان خاویار تشنه فناوری های نوین 
 

به گزارش سرویس خبری بسیج علمی از قم، جدایی اقتصاد ایران از نفت یکی از مهم ترین دغدغه های مقام معظم رهبری(مدظله العالی) بوده است که از همان روزهای آغازین رهبری توسط ایشان مطرح گردیده است تا آنجا که در سال 92 این مسئله به صورت گلایه در حرح مطهر امام رضا(ع) با این مضمون که «من هفده هجده سال قبل به دولتی که در آن زمان سر کار بود و به مسئولان گفتم کاری کنید که ما هر وقت اراده کردیم، بتوانیم در چاه‌های نفت را ببندیم. آقایان به قول خودشان "تکنوکرات" لبخند انکار زدند که مگر می‌شود؟» مطرح شده است ، در سال های اخیر نیز لزوم نقش کمتر نفت در اقتصاد و ارزآوری از طریق صادرات غیر نفتی به عنوان یک اصل توسط کارشناسان مطرح گردیده است.

 

 

وقتی که آما صاردات غیر نفتی  بیست سال گذشته را مورد بررسی قرار می دهیم، متوجه می شویم که صادرات خاوریار ارزآوری بالایی را داشته است و در بازار جهانی عرضه آن در اختیار ایران بوده است. و صادرات آن از ۳۰۰ تن در سال به یک تن در سال کاهش پیدا کرده است، و ارزش اقتصادی خاویار در بازار جهانی هر کیلوگرمش معادل ۴۰ بشکه نفت خام است،به راستی اگر زمانی که مقام معظم رهبری موضوع صادرات غیر نفتی را مطرح فرموده بودند مسئولان وقت بر روی توسعه صنعت خاویار ایران تمرکز کرده بودند الان صنعت خاویار ایران در جهان  در چه جایگاهی قرار داشت؟ و تا چه اندازه می توانست برای کشور ارزآوری داشته باشد؟ 

موضوع مهمی که مطرح است این است که بازارهای جهانی به دنبال خاویار ایرانی هستند به طوری که حاضرند به ازای هر کیلوی ان 2000 دلار معادل 40 بشکه نفت خام پرداخت کنند و علی رغم حضور چینی ها خوشبختانه به دلیل طعم خاص خاویار ایران برای این محصول از نوع ایرانیش تا ۳۰۰ یورو بیشتر پرداخت می کنند، بنابراین برند خاویار همچنان در اختیار ایران قرار دارد و از این حیث خاویار  یک مزیت اقتصادی برای ایران به شمار می آید.

 

 

از طرف دیگر شرکت های دانش بنیان در آینده اقتصاد کشور و تولیدات مبتنی بر دانش نقش آفرینی خیلی خوبی را داشته اند اما متاسفانه در صنعت خاویار آن چنان که باید حضور شرکت های دانش بنیان به چشم نمی خورد.

 

 این در حالی است که بهترین محصول هم که توسط شرکت های دانش بنیان تولید شود نیازمند ایجاد برندینگ در سطح جهانی و شناساندن محصول هستند اما خاویار ایرانی در طول تاریخ خود را با جهانیان شناسانده است، و از این جهت فرصت بسیار مغتنمی برای حضور استارت آپ ها و شرکت های دانش بنیان وجود دارد، که در بخش هایی از این گزارش  نحوه حضور شرکت های دانش بنیان در بازار جهانی خاویار مورد بررسی قرار گرفته است.

پس  از کاهش نسل  ماهیان خاویار که رد پای بیوتروریسم نیز در این کاهش مشاهده گردیده است، صنعت پرورش خاویار در خشکی جای خود را به خاویار وحشی دریای خزر داده است، با توجه به اینکه ایران خیلی دیر وارد صنعت پرورش ماهیان خاویار شد صادرات ایران از 300 تن سالیانه به 1 تن کاهش یافته و اکوسیستم صنعت خاویار دچار تغییراتی شده است و بازیگران جدیدی در صنعت خاویارجهان  نقش آفرینی خود را آغاز کرده اند.

در ادامه سرویس خبری بسیج علمی وضعیت فعلی صنعت پرورش خاویار در جهان را مورد بررسی قرار داده و راه حل ها و سیاست گذاری هایی که منجر به احیای برند جهانی خاویار ایران می گردد را مورد بررسی قرار داده است.

چینی ها از کشورهای پیشرو در پرورش خاویار بوده تا آنجا که سالانه حدود 100 تن خاویار صادرات دارند، فرانسوی ها نیز سالانه 10 الی 15 تن خاویار تولید می کنند.

اماراتی نیز سرمایه گذاری قابل توجهی در بخش پروش خاویار داشته اند، بر طبق گفته های مسئولین اماراتی مجتمعی با هزینه حدود 115میلیون دلار ساخته شده است که دارای مکانهای ویژه ای برای تخم گذاری و پرورش بچه ماهی خاویار را فراهم کرده است.

نکته قابل توجه اینجا است که امارات که از آب و هوای گرم برخوردار است اما با ایجاد شرایط مصنوعی در پرورش خاویار قدم هایی مهمی برداشته و یکی از بزرگ ترین مجتمع پرورش خاویار را دارد ایجاد می کند. این مجتمع قرار است 10 درصد تقاضای جهانی خاویار را به میزان 35 تن در سال تولید کند.

در واقع اماراتی ها بدون داشتن مزیت اقتصادی در تولید خاویار و با سرمایه گذاری و فراهم ساختن شرایط مصنوعی قصد بدست آوردن بازار این کالای گرانبها را دارند.

کشور مجارستان و آلمان نیز خیزهایی را برای حضور در صنعت ارزآور خاویار برداشته اند.

در ایران برای ایجاد زیرساخت های پرورش خاویار بسیار ضعیف عمل شده است، و در این بین سودجویان از این فرصت عدم حضور ایران در بازار خاویار استفاده کرده و با ارائه خاویار تقلبی به نام ایران ، برند جهانی خاویار ایرانی را نیز با چالش روبه رو شده و این برندینگ با ارزش که در طول سالیان توانسته است اعتماد جهانیان را به خود جلب کند، برای سال های آینده با بی اعتمادی بازار روبه رو می شود و منجر به کاهش ارزش جهانی خاویار ایران می گردد.

در این باره مدیرعامل صندوق توسعه صادرات آبزیان بیان کرده است: همین الان اگر خاویار در دستمان باشد، از آمریکا و کانادا و بیش از 100 کشور مشتری داریم ولی چیزی برای عرضه نیست. وقتی هم مشتریان جهانی متوجه شوند اجناس قلابی با برند خاویار دریای خزر در بازار عرضه می شود، دیگر به خاویار ایران هم اطمینان نمی کنند. آن وقت اگر ما وضعیت تولید خاویار پرورشی و خاویار دریایی خود را هم سروسامان بدهیم دیگر بازاری در اختیار نخواهیم داشت چون بازار جهانی اعتماد خودش را به خاویار ایران از دست داده است.

البته ناگفته نماند تلاش های هر چند دیر  جهت احیای صنعت خاویار کشور در حال انجام است، که برای بخش خصوصی برای سرمایه گذاری در این حوزه می تواند امیدوار کننده باشد.

در سطح بین الملل در زمینه حقوقی اقدامات خوبی از جمله ثبت برند خاویار ایرانی و ارائه راه کارهایی برای جلوگیری از ارائه خاویار تقلبی به نام ایران انجام شده است، رجایی مدیرعامل شرکت مادر تخصصی خدمات کشاورزی وزارت جهاد کارهای انجام شده در زمینه توسعه تجارت خاویار ایران بیان داشته است: خاویار ایران ثبت جهانی شده است چرا که  پیش از این برخی کشورها از نام خاویار ایران سوء استفاده می‌کردند و ما از نظر حقوقی نمی‌توانستیم پیگیری کنیم اما اکنون با ثبت برند خاویار ایران و دریافت گواهی سازمان خواروبارجهانی از سوء استفاده های احتمالی جلوگیری می شود.

 

 

وی در دیگر اقدامات برای احیا صنعت خاویار ایران بیان داشته است: دریافت نشان حلال از مؤسسه حلال مالزی اقدام دیگری بود که در راستای توسعه ادرات خاویار ایرانی انجام شده است.

رجایی در ادمه درباره اقدامات این شرکت برای جلوگیری از قاچاق خاویار اذعان داشته است: به سفارتخانه‌های ایران اعلام کرده‌ایم که تمام کسانی که در حوزه خاویار فعالیت می‌کنند باید با دریافت مجوز و تحت نام ایران فعال باشند.ضمن اینکه برای مقابله با قاچاق خاویار ستادی ایجاد شده است .

در ادامه سرویس خبری بسیج علمی اقداماتی که هر چند دیر برای ایجاد زیر ساخت های پرورش صنعت خاویار در کشور انجام شده و می تواند روزنه های امید برای حضور بخش خصوصی در این صنعت پول ساز ایجاد کند مورد بررسی قرار داده است.

مرکز شیلات ایران با راه اندازی مرکزی با عنوان تحقیقات ماهیان آب شور داخلی بافق، سعی در پرورش ماهی‌هایی داد که امکان انقراض آنها در دریاهای جنوبی و شمالی کشور وجود دارد.

این مرکز  در سال 1369 از سوی سازمان جهاد سازندگی استان یزد راه‌اندازی شد و در اواخر سال 1379 رسماً به عنوان ایستگاه مستقل تحقیقات شیلاتی آب‌های شور داخلی وابسته به موسسه تحقیقات شیلات ایران ادامه فعالیت داد.

در زمینه ایجاد سایت های پرورش ماهیان خاویار در آب های شور دانش فنی در کشور به دست آمده است،

رئیس موسسه تحقیقات شیلات ایران در این زمینه بیان داشته است:‌ یکی از کارهای موفقی که در شرایط شوری آب بافق انجام شده است، پرورش ماهی خاویار با موفقیت در آب‌های شور بافق است.

 

 

در کشور 85 مزرعه فعال پرورش خاویار با حضور بخش خصوصی ایجاد شده است، 4 مزرعه تحقبقاتی و بازسازی ذخایر زنتیکی ماهیان خاوباری نیز وجود دارد ، اقداماتی نیز جهت احیای خاویار وحشی دریای خزر در حال انجام است.

در ارتباط با فعالیت های صورت گرفته در کشور در زمینه صنعت خاویار پرورشی کرمی مدیرکل دفتر بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان سازمان شیلات ایران بیان داشته است:در کشور۴ مزرعه تحقیقاتی و بازسازی ذخایر ژنتیکی ماهیان خاویاری وجود دارد،۲ مرزع در استان گیلان،۱ مزرع در استان مازندران و ۱ مزرع در استان گلستان اجازه صید با هدف بازسازی ذخایرژنتیکی و تحقیقات دارند،در سال ۹۶، بیش از ۳ میلیون قطعه بچه ماهی خاویاری در دریای خزر رهاسازی شده است،همچنین 85 مزرعه فعال پرورش خاویار در کشور وجود دارد.

شایان ذکر است حدود ۵۰ درصد این مزرعه ها در استان‌های مازندران، گیلان و گلستان قرار دارند و مابقی نیز در بقیه استان‌ها مانند هرمزگان، فارس، قم، خوزستان و ... پراکنده شده‌اند. اخیرا براساس برنامه‌ریزی صورت گرفته و توافق‌نامه سه‌جانبه با استان‌های شمالی، بنیاد مستضعفان و سازمان شیلات قرار شده تسهیلات ارزان قیمت از طریق بانک سینا در اختیار متقاضیان راه‌اندازی مزرعه پرورش خاویار قرار گیرد.

همان طور که گفته شد پرورش خاویار صنعت زمان بری است ، طوری که برای پرورش یک کیلوگرم خاویار....زمان لازم است، بنابراین در این صنعت نحوه مدیریت و تصمیم گیری بسیار حائز اهمیت است و با توجه به اینکه کشورهای دیگر در این صنعت از ایران جلوتر هستند ، کوچکترین اشتباه در سیاست گذاری می تواند منجر به حذف ایران از صنعت خاویار گردد.

در ادامه سرویس خبری بسیج علمی فعالیت های صورت گرفته جهت احیای صنعت خاویار را آسیب شناسی کرده و سیاست هایی که رکت های دانش بنیان و استارت آپ ها می تواند باعث رونق صنعت خاویار ایران گردد را مورد بررسی قرار داده است.

راه اندازی صنایع تبدیلی و تولید محصولات ثانویه بر پایه خاویار، تولید داروهای خاویار محور از جمله اولویت های صنایع تبدیلی خاویار به شمار می رود که شرکت های دانش بنیان در این حوزه می توانند نقش آفرینی خوبی را ایفا کنند، هر چند که در حال حاضر کنسرو ماهیان خاویاری به صورت دودی و صنایع دستی از پوست ماهیان خاویاری در حال انجام است اما از آنجا که کشورهای پرورش دهنده خاویار رو به افزایش است و احتمال کاهش قیمت خاویار وجود دارد، از اینرو ضروری است بسترهای لازم برای به کار بردن فناوری های خلاقیت محور در جهت توسعه محصولات خاویار محور در کشور شروع شود.

هر چند که مدیران کشور خیلی دیر به فکر احیا صنعت خاویار کشور افتاده اند اما خوشبختانه در بازارهای خارجی هنوز برند خاویار ایرانی جای خود را دارد و به قیمت 200 تا 300 یورو با قیمت گران تری نسبت به خاویار سایر کشورها خریداری می شود که نشان دهنده جایگاه برند خاویار ایرانی است که یک فرصتی است که باید غنیمت شمرده شود و با بکارگیری فناوری های روز جهان و بعضا خلق فناوری های لازم برای ارتقا کیفیت  در جهت حفظ این میراث گرانبها کوشید.

لازم است برنامه ریزی های بیشتری برای حضور فعال تر کارآفرینان و بخش خصوصی برای حضور در این صنعت ملی انجام شود.

از طرف دیگر دانشگاه ها ، پارک های علم و فناوری، استارت آپ ها در زمینه ایجاد روش های کم هزینه و ارتقا کیفیت خاویار تولیدی نقش بسزایی می تواند داشته باشد.

با حضو فعال سایر کشورها در بازار جهانی خاویار ارائه بسته بندی های خلاقانه برای رقابت در سال های آینده به خوبی محسوس است.

از طرف دیگر ارائه غذاهای خلاقانه بر پایه خاویار نیز در آینده می تواند چندین برابر خاویار ارزآوری داشته باشد که از سرمایه گذاری در چنین بخش های نباید غافل شد.

در حال حاضر برای حفظ ذخایر ماهیان خاویار و جلوگیری از انقراض نسل این آبزیان دریای خزر ، کشور ایران سالانه چند میلیون قطعه بچه ماهی در دریا رها می کند، اما باید دقت داشت که آلودگی هایی که در ادامه به آن اشاره می شود زیستگاه این آبزیان را با تهدید روبه رو کرده است، و اگر  اقدام جدی انجام نشود رهاسازی بچه ماهی ها در آینده بی ثمر خواهد بود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 96 درصد از کارخانه‌ها و صنایع روسیه در کنار رودخانه‌های منتهی به رودخانه ولگا احداث شده است که به دریای خزر منتهی می‌شود.

همچنین تعدادی از چاه‌های نفت قزاقستان هم به علت بالا آمدن سطح آب دریای خزر به زیر آب رفته و صدها تن نفت و مواد زائد آن در منطقه آذربایجان وارد دریای خزر می‌شود.
از سوی دیگر، هزاران تن سموم کشاورزی در اراضی حاشیه دریای خزر مصرف می‌شود که از طریق بارندگی و شست‌وشوی خاک وارد این دریاچه می‌شود. بنابراین انعقاد تفاهم نامه با کشورهای حاشیه خزر جهت جلوگیری از آلوده کردن دریای خزر امری ضروری است.

از آنجایی که صنعت پرورش خاویار به ذخایر موجود در دریای خزر وابسته است و برخی از گونه های ماهیان خاوری کمیاب و در خطر انقراض جدی روبه رو هستند لازم است تا راهکارهای لازم جهت حفظ و نگهداری نمونه ژنتیک این گونه ها صورت گیرد، که البته موسسه تحقیقات بین المللی تاسماهیان دریای خزر فعالیت های خوبی را انجام داده است اما از آنجا که به اعتقاد کارشناسان از طریق بیوتروریسم به دنبال نابودی صنعت خاویار ایران بوده اند ، لازم است برنامه ریزی ها کشور نیز در این سطح باشد.

از ویژگی های ممتاز صنعت خاویار ایران این است که خاویار که در سواحل ایران به دست می آید از لحاظ کیفیت و طعم با سایر خاویار متقاوت است و در بازار جهانی خریدار بهتری دارد که کارشناسان دلیل این موضوع را شرایط آب و هوایی و ویژگی شیمیایی آب ایران می دانند، که این یک برتری اقتصادی را به خاویار ایران می دهد.

از این رو جهت حفظ کیفیت خاویار ایران بهترین راه پرورش خاویار استفاده از شیوه های پرورش درون آب دریا است، که قطعا چالش های خاص خود را داراست و از طرف دیگر مزیت های فراوانی نیز می تواند داشته باشد ،که ایجاد شرکت های دانش بنیان و طرح موضوعات پایانه نامه برای پرورش ماهیان خاوبار در دریا و ایجاد مزرعه دریایی می تواند افق جدیدی را پیش روی صنعت خاویار ایران باز کند.

ارسال نظرات