تولیدات کشاورزی در کشور ما به سمت تولید ارزان ترین و پرآب بر‌ترین محصولات حرکت کرده و البته این محصولات بیشترین سهم صادرات را نیز به خود اختصاص داده است، با وجود بحران کم آبی در ایران و با وجود آنکه ۹۲ درصد منابع آبی تجدید پذیر در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، کارشناسان معتقدند صادرات این نوع محصولات کشاورزی مزیت تجاری ایران نیست.
اساسا صادرات محصولات پرآب طلب مثل هندوانه روندی بر خلاف رویکرد حفاظت از منابع ارزشمند آبی است
کارشناسان معتقدند که این شیوه بر خلاف راهبردهای کلان کشور در حفاظت از منابع آبی است. در محاسبات اقتصادی مربوط به صادرات محصولات کشاورزی باید به مقوله به‌صرفه بودن آن حتما توجه کنیم زیرا با خروج این محصولات از کشور در واقع آب صادر می‌شود.
کارشناسان اقتصادی برآورد کرده‌اند، کشت هر کیلو هندوانه تقریبا آبی معادل 600 بطری آب معدنی نیاز دارد و این میزان مصرف آب برای کاشت این محصول و صادرات آن به کشورهای دیگر در واقع صادرات آب با قیمتی بسیار ناچیز به کشورهای دیگر محسوب می‌شود و این مساله هزینه زیادی را برای اقتصاد کشور به همراه دارد.
در آمارهایی که در زمینه صادرات هندوانه ارائه می‌شود آمده که ایران مثلا در سال ٩٣ حدود ٨٣٣ هزار تن هندوانه به قیمت ٧٠٠ تومان در هر کیلو صادر کرده که این رقم معادل ٢٠٨ میلیارد لیتر آب مصرف کرده است و از طرفی تنها ٢٢میلیون دلار ارز به کشورمان در ازای صادرات هندوانه وارد شده که این امر با توجه به بهای تمام شده آب مصرفی توجیه اقتصادی ندارد.
از میان دولتمردان وزرای جهاد کشاورزی و نیرو که به‌طور مستقیم با چالش‌های پیش روی منابع آبی درگیر هستند، با تولید و صادرات هندوانه به دلیلی محدودیت منابع آبی کشور و مصرف آب بالای این محصول مخالفت کردند.
در شرایط کنونی باید محصولاتی در کشور تولید شوند که دارای مزایای نسبی، ارزش افزوده و کمترین نیاز به آب باشند و باید با کنترل و مدیریت عرضه و تقاضا در زمینه کاشت محصولات، به گونه‌یی برنامه‌ریزی شود که محصولات پرآب بیش از اندازه تولید نشوند و به نوعی با این محدودیت شدید آبی، صادرات آب نداشته باشیم.
خراسان شمالی جزء استان های صادرکننده هندوانه نیست
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: سطح کشت محصولات پر آب طلب همانند هندوانه در استان بسیار محدود است و خراسان شمالی جزء استان های صادرکننده هندوانه نیست.
نقی کاظمیان با بیان اینکه با توجه به شرایط آب و هوایی کشور و استان و خشکسالی که با آن مواجه هستیم،می افزاید: کاشت و صادرات محصولات پر آب طلب همانند هندوانه که نیاز به آب زیادی دارد به هیچ عنوان مقرون به‌صرفه نیست.
وی گفت: با برنامه ریزی های انجام شده و کنترل و مدیریت در زمینه کاشت محصولات پر آب طلب در استان سطح زیر کشت این محصولات در استان بسیار محدود و ناچیز است و طی امسال نیز این سطح تا حد زیادی کاهش یافته است.
گفت: طبق قوانین، کشت و انتقال محصولات آب بر کشت این محصول همچون برنج نیز در استان ممنوع اعلام شده و سازمان جهاد کشاورزی هیچ گونه حمایتی از قبیل توزیع کود، سم و مشاوره در حوزه کاشت و داشت و برداشت به بهره برداران محصولات آب بر نمی دهد.
وی تصریح می کند: بیشترین درصد کاشت این محصول هندوانه های امیلی بود که بیشتر به صورت دیم کشت می شود که اکنون همین میزان نیز کاهش یافته است.
تا پایان برنامه ششم راندمان آبیاری استان به ۶۰ درصد می رسد
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید: یکی از اهداف ما این است تا پایان برنامه ششم راندمان مصرف آب ۴۲ درصد است که تلاش می شود به ۶۰ درصد برسانیم.
همچنین تولید محصول در واحد سطح را نیز افزایش دهیم، می افزاید:در حال حاضر به ازای هر مترمربع در اراضی زیر کشت هزار و ۱۰۰ گرم تولید وجود دارد که تلاش ما این است که این تولید محصول را به دو کیلوگرم برسانیم.
تشکری با بیان اینکه کشاورزان خود به این قضیه واقف هستند که نسبت به سال های گذشته منابع آبی کم تر شده است، می افزاید : همواره به کشاورزان تاکید می کنیم که با اقلیم و شرایط محیطی و بارندگی سازگار باشند و با توجه به کاهش منابع شدید آبی نیاز است تا الگوی کشت رعایت شود.
وی تصریح می کند: الگوی کشت ها بهاره باید به کشت پاییزه تبدیل شود و کشت بیشتر در زمان هایی باشد که از آب بارندگی ها استفاده شود و این به عنوان یک راهبرد به عنوان یکی از روش ها برای بهبود الگوی کشت در دست پیگیری است که کشت پاییزه برای محصولاتی همچون گندم،جو، کلزا و چغندر مناسب است.
تشکری با بیان اینکه استفاده از فناوری های جدید و استفاده از تکنولوژی های به روز برای بهبود الگوی کشت یکی دیگر از برنامه های ما است، می افزاید:همچنین تکنولوژی های زیادی در استان وجود دارد که می توانیم استفاده کنیم و باید راهبردهای مختلف به کار گرفته شود که یکی از این راهبردها رعایت الگوی کشت است.
وی خاطرنشان می کند: کشت نشایی برای محصولاتی همچون گوجه فرنگی، پنبه، ذرت و غیره در استان در حال انکه در کاهش مصرف آب بسیار موثر است و حداقل چند مرتبه آبیاری را کاهش می دهد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی می گوید:کشاورزی حفاظتی نیز با قابلیت ذخیره سازی آب در خاک که خودش مستلزم تکنولوژی است از دیگر برنامه هایی است که کشاورزان باید به سمت سرمایه گذاری در این زمینه پیش بروند.
تشکری با بیان اینکه به زودی الگوی کشت محصولات کشاورزی از سوی دولت به صورت کشوری ابلاغ خواهد شد که بعد از ابلاغ به هر منطقه کشت مورد نظر ابلاغ می شود، می گوید: رعایت الگوی کشت برای هر منطقه مشخص می شود که برنامه های کشت براساس این الگو انجام می شود و شاهد کشت مازاد در هر محصول نخواهیم بود.
با مدیریت مناسب و استفاده از تکمولوژی اغلب کشت ها به محصولات کم آب طلب تبدیل می شود
مدير آب و خاک جهادکشاورزی خراسان شمالی در این خصوص می گوید: از سال ۱۳۸۴ تاکنون بیش از ۳۰ هزار و ۲۸۴ هکتار از اراضی در استان تحت آبیاری نوین قرار گرفته است.
بهروز عربی با بیان اینکه هم اکنون بخش زیادی از اراضی کشاورزی خراسان شمالی زیر پوشش سامانه های نوین آبیاری هستند، می افزاید: براساس هدف گذاری و برنامه ریزی ها پیش بینی می شود تا پایان برنامه ششم توسعه تمام اراضی باقی مانده تحت آبیاری نوین قرار گیرد.
عربی با بیان اینکه طی سال های اخیر تمام تلاش سازمان جهاد کشاورزی پیگیری های تکنولوژی به روز برای تعیین الگوی کشت و گسترش کشت های صنعتی بوده است،تصریح می کند: بسیاری از محصولات همانند چغندر، هندوانه، گوجه فرنگی و غیره که محصولات پر آب طلب به نظر می رسند می توانند با مدیریت مناسب کشت به محصولات کم آب طلب تبدیل شوند.
وی عنوان می کند: در حال حاضر کشت نشایی و با استفاده از بذر های اصلاح شده محصولاتی همچون چغندر در بسیاری از مناطق استان از جمله در فاروج، شیروان، بجنورد و بخشی از گرمه و جاجرم کشت نشایی چغندر انجام شده است که با این کار ضمن اینکه در این روش کشت ،چندین مرحله از نوبت آبیاری محصول حذف می شود،زمان برداشت و به نتیجه رسیدن محصول نیز کاهش می یابد.
مدیر امور آب و خاک و فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه مدیریت نوع کشت و بذر مورد استفاده در کاهش مصرف آب موثر است، می افزاید : همچنین امسال کشت گندم به روش کف کار به صورت پایلوت انجام شده است و در سال آینده به منظور صرفه جویی و مدیریت افزایش بهره وری محصولات در بسیاری از اراضی گندم انجام خواهد شد.
