به گزارش سرویس خبری بسیج علمی از خراسان شمالی، سرزمین پهناور ایران را به پنج ناحیه رویشی شامل جنگل‌های هیرکانی (خزری)، زاگرسی، ایران - تورانی، ارسباران و خلیج - عمانی تقسیم کرده‌اند. در استان خراسان شمالی دو ناحیه شامل ایران، توران که جنگل‌های آن دارای مساحتی بالغ بر۴۰۹ هزار هکتار بوده و در مناطقی چون ارتفاعات گلیل و سرانی، قورخود، کوه بهار، سالوک، تخت ایران، زرد وکاستان، گوئینک، بزداغی و ماسینو گسترش دارند و ناحیه رویشی دیگر شامل جنگل‌های هیرکانی به مساحت حدود ۲۵ هزار هکتار که در دامنه شمالی ارتفاعات آلاداغ (ارتفاعات جنوبی دشت سملقان) مشاهده می‌شوند.
بهمن هوشمند دبیرکمیته فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی می گوید: در جنگل‌های ایران - تورانی استان، گونه ارس (سروکوهی) به همراه افراکرکو، زرشک وحشی، تنگرس و بادامک مشاهده می‌شوند و جنگل‌های هیرکانی شامل گونه بلوط توأم با گونه‌هایی چون زبان گنجشک، افراکرکو، ارس، زرشک کوهی، سیاه تلو، شیرخشت و آلبالو تلخ هستند. این جنگل هیرکانی به عنوان تنها توده جنگل‌های هیرکانی خارج از شمال، یکی از ذخایر مهم ژنتیکی است.
وی افزود: جنگل‌ها فواید و کارکردهای بسیاری دارند که ازجمله آنها می‌توان به حفاظت خاک، تنظیم جریان آب در طبیعت و ذخیره آب در آبخوان‌ها، تعادل اقلیمی، مأمن حیات وحش، ذخایر ژنتیکی گیاهی و جانوری، تولید چوب، منابع دارویی و مواد خام صنعت، تفرجگاه و تامین نیازهای روحی و روانی، پالایش و تلطیف هوا، تولید اکسیژن و به‌ویژه ترسیب کربن و تنظیم گازهای گلخانه‌ای و ممانعت از گرمایش زمین اشاره کرد.
وی تصریح کرد: گردش کربن در طبیعت تابع یک چرخه مهم به نام چرخه کربن است و برای برقراری تعادل در این چرخه حیاتی و جلوگیری از افزایش کربن در جو، دو راهکار اصلی و همزمان وجود دارد؛ اولی کاهش گازهای تولیدی از طریق کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی و دومی ذخیره و ترسیب کربن موجود در هوا که جنگل‌ها و مراتع نقش اصلی را در این زمینه به عهده دارند. جنگل‌ها کربن موجود در جو را جهت فرآیند فتوسنتز و غذاسازی جذب کرده و در اندام‌های هوایی و زمینی درختان، لاشبرگ و علوفه سطح جنگل و خاک‌های جنگلی ترسیب می‌کنند.
تجارت کربن چیست؟
در خصوص تجارت کربن دبیرکمیته فنی اداره کل منابع طبیعی خراسان شمالی می گوید: با توجه به پدیده گرمایش زمین و لزوم کنترل این پدیده مخرب، اصطلاح تجارت کربن بعد از کنفرانس ریو و در سال ۱۹۹۲ میلادی وارد ادبیات زیست محیطی جهان شد.
در این تجارت دولت‌ها برای صنایع آلوده کننده، حق یا سهمیه‌ای تحت‌عنوان مجوزهای آلودگی قابل تجارت در نظر می‌گیرند. در این تصمیم، دولت تعداد ثابتی مجوز یا حق آلودگی هوا صادر می‌کند و سپس اجازه می‌دهد واحدهای آلاینده این مجوزها را در میان خود خرید و فروش و برای آنها بازاری ایجاد کنند. با این وصف هدف از ایجاد بازارکربن این است که هرصنعت آلاینده حق خود از آلودگی هوا را بپردازد و به‌راحتی دی اکسید کربن به جو وارد نکند.
هومشند اظهار داشت: یکی از روش‌های متداول در این بازار، روش ترسیب کربن از طریق کاشت جنگل در چارچوب عقد قرارداد جنگلکاری با کشاورزان است یا روش‌هایی مانند اجرای پروژه‌های ترسیب کربن به‌ویژه در مناطق خشک و توسعه‌نیافته جهت توسعه جوامع (ارتقای سطح آموزش، بهداشت، اشتغال و درآمد و...) وکاهش وابستگی به جنگل‌ها و مراتع و در نتیجه بهبود پوشش گیاهی طبیعی که نمونه‌ای از پروژه بین‌المللی ترسیب کربن در منطقه گورپان از توابع شهرستان اسفراین به مساحت ۱۲۶ هزار هکتار و مشتمل بر ۲۸ سکونتگاه و ۴۵ سامان مرتعی در دست اجرا است.
وی افزود: برخی مطالعات انجام شده حاکی از این است که جنگل‌های هیرکانی ایران می‌توانند سالانه حدود ۱۹۹۰ کیلوگرم کربن در هکتار را جذب و ترسیب کنند و با توجه به مساحت ۲۵ هزار هکتاری این نوع جنگل‌ها در استان، کل کربن ترسیب شده توسط این جنگل‌ها، سالانه معادل ۴۹۷۵۰ تن و از طرفی میزان کربن ترسیب شده در جنگل‌های ایران - تورانی حدود ۳۱۰ کیلوگرم در هکتار است.
وی گفت: بنابراین این نوع جنگل‌های استان به مساحت ۴۰۹ هزار هکتار، قادر به جذب و ترسیب بالغ بر ۱۲۶۷۹۰ تن کربن در سال هستند. به عبارتی کربن ترسیب شده توسط کل جنگل‌های استان معادل ۱۷۶۵۴۰ تن در سال است و چون متخصصان مربوطه ارزش هر تن کربن را معادل ۳۶۸ دلار (سال ۲۰۰۲ میلادی) برآورد کرده‌اند، می‌توان گفت ارزش کربن ترسیب شده توسط جنگل‌های استان خراسان شمالی حدود ۶۵ میلیون دلار در سال است. نقش جنگل‌ها و مراتع تنها در ترسیب کربن خلاصه نمی‌شود، بلکه حفاظت از جنگل‌ها و مراتع، حفاظت از زندگی و تداوم حیات است و بنابراین توجه ویژه به جنگل‌ها و مراتع و افزایش اعتبارات این بخش از اولویت‌های استان محسوب می‌شود.
استفاده از پتانسيل گردشگري جنگل هاي خراسان شمالي
گونه هاي جنگلي موجود در مناطق هيركاني تنها جنگل هاي پهن برگ ناحيه هيركاني در شمال شرق كشور محسوب مي شوند
همچنين نبايد جنبه های توریستی و تفریحی ناحیه رویشی هیرکانی واقع در خراسان شمالي را ناديده گرفت، منطقه اي كه با توجه به شرایط توپوگرافی، وجود چشمه سارها و آبشارهای زیبا، پوشش گیاهی منحصر به فرد از پتانسیل های اقتصادی خراسان شمالي به شمار مي رود و در صورتي كه از اين پتانسل بهتر از وضعيت كنوني استفاده شود، بخش قابل توجهي از درآمد اقتصادي خانوارهاي روستايي را تشكيل خواهد داد.
با اين وجود بايد به اين نكته نيز توجه داشت كه در ناحیه رویشی هیرکانی خراسان شمالي تلفیقی از گونه های گیاهی دو ناحیه رویشی ایران و تورانی و هیرکانی مشاهده مي شود، لذا شرایط شکننده و ناپایدار منطقه موجب در معرض خطر قرار گرفتن گونه های درختی و گیاهی مي شود.
كارشناسان جنگلداري معتقدند كه در صورت بروز حادثه و تخریب در جنگل هاي هيركاني خراسان شمالي، عملا برگشت پذیری آن ناممکن و یا با وقت و هزینه زیادی نياز دارد.
گونه هاي جنگلي موجود در مناطق هيركاني استان با در نظر گرفتن شرايط اكولوژيكي خراسان شمالي، داراي ارزش ژنتيكي بسيار بالايي بوده و با توجه به اين كه تنها جنگل هاي پهن برگ ناحيه هيركاني در شمال شرق كشور محسوب مي شوند، پتانسيل بالايي براي جذب گردشگر دارند.
به نظر مي رسد با توجه به اجراي طرح صيانت و احياي اين جنگل های خراسان شمالي ضرورتي انكارناپذير است.
