به گزارش سرویس خبری بسیج علمی از استان قزوین؛چشم انداز زیربنایی ترین بیانیه ارزش ها، آرمان ها و اهداف سازمان است و پاسخ به سؤال کسانی است که می خواهند بفهمند مقصد سازمان کجاست. چشم انداز بایستی درک روشنی از اینکه سازمان امروز به کجا می رود و نقشه جاده حرکت به سوی آینده را ارائه می دهد.
در ادبیات مدیریت و رهبری یک اصل اساسی وجود دارد و آن این است که « همه کارها قابل انجام است،با در نظر گرفتن اینکه هر کار هر چه دشوارتر ، برنامه ریزی دقیقتر»، مطالعات و تجربیات انسانها و جوامع نشان داده است که با تصور و طراحي وضعيت مطلوب و يافتن يا پيش بيني كردن راهها و وسايل نيل به آن وضعیت می توان به آن دست یافت.
از این روست که گفته اند برنامه ریزی یعنی پیش بینی و تغییر آینده یا تصور و طراحي وضعيت مطلوب و يافتن يا پيش بيني كردن راهها و وسايل نيل به آن .با این توصیف باید برنامه ریزی را جوهر مدیریت به شمار آورد و از آنجا که برنامه ریزی برای دست یابی به یک هدف و تحقق بخشیدن به آن است از این رو جوهر و قلب برنامه را نیز باید هدف و هدف گذاری دانست و به همین سبب علاوه بر ضرورت برخورداری از هنر مدیریت و مهارت برنامه ریزی نیازمند به برخورداری از مهارت هدف گذاری نیز هستیم.
دلایل ضرورت و اهمیت برنامه ریزی:برنامه ريزي مهمترین وظیفه مديران است و مقدم بر ساير وظايف آنهاست؛با برنامه ريزي نوعي تعهد نسبت به عمل بر مبناي تعقل و تفكر آينده نگر و عزم براي استمرارعمل پديد مي آيد؛تحقق اهداف فردي ، گروهي ، سازماني و اجتماعی در گروه برنامه ريزي است ؛ويژگيهاي شخصيتي ما و كششهاي درونيمان
کارکردهای برنامه ریزی برنامهريزي عامل اصلي ايجاد مفاهمه و ادبيات مشترك براي اقدامات آينده است ؛برنامه ريزي فعاليتی است كه توسعه در درون آن روی میدهد نه فعاليتی كه خروجی آن صرفا كمكی براي توسعه باشد ؛مفاهمه باعث تقويت ادبیات مشترک عناصر انساني میگردد ، ادبیات مشترك باعث ايجاد عزم مشترک وعزم مشترك باعث تحول میشود.
چشم انداز زیربنایی ترین بیانیه ارزش ها، آرمان ها و اهداف سازمان است و پاسخ به سؤال کسانی است که می خواهند بفهمند مقصد سازمان کجاست. چشم انداز بایستی درک روشنی از اینکه سازمان امروز به کجا می رود و نقشه جاده حرکت به سوی آینده را ارائه می دهد. لذا تدوین چشم انداز در هر سازمان امری اجتناب ناپذیر است.چشم انداز عبارت است از آرمان هاي قابل دستيابي جامعه در يك مدت زمانبلند مدت كه متناسب با ارزشها و آرمان هاي نظام ومردم تعيين مي گردد در واقع، چشم انداز يك نوع نگاه بلند مدت به اهداف آرمانيو بلند پروازانه اي است كه در بستر زمان تحقق مي يابد..
چشم انداز چیست؟ چشمانداز،اعلامیه جهت گیری سازمان می باشد و بیانگر هویت ،آرمان و چگونگی رسیدن به آن است.چشمانداز علامت شروع و پاسخ به سئوال همه کسانی است که میخواهند تا بفهمند سازمان چیست؟ و مقصدش کدام است؟ چشمانداز هنر دیدن نادیدنیهاست. چشم انداز عبارت است از آینده ای واقعگرایانه، محقق الوقوع و جذاب برای سازمان شما، چشم انداز بیان صریح شما از سرنوشتی است که سازمانتان باید به آن سمت حرکت کند، چشم انداز آیندهای است که برای سازمان موفقیتآمیزتر و مطلوبتر از وضع فعلی آن است.
چرا چشمانداز مهم است؟ماکس دی پرس(Max De Prees) رئیس کمپانی موفق هرمان میلر(Herman Miller) میگوید:« اولین مسئولیت رهبر، تعریف واقعیت است».واقعیت یک سازمان ابعاد فراوانی دارد:روند رشد سازمان تا اندازه فعلی آن، چالشهایی که سازمان با آنها روبرو بود و بر آنها غلبه کرد،تصمیمانی که درست بودن آنها و تصمیماتی که هزینهبر بودن آنها ثابت شد.ماهیت و فرهنگ سازمان، سنتها و تشریفات سازمان، نحوه پیشبرد امور توسط سازمان، ساختار سازمانی آن.چالشها و آیندهای که سازمان با آن روبروست. کهنگی محصولات، فرصتهای جدید، فرآیندهای تولید جدید.مزایا و محدودیتهای رقابتی آن، توانایی مشخص آن، پایگاه منابع سازمان، تهدیدات رقابتی.مهارتها و دانش کارکنان و مدیران، ظرفیت سازمان برای آموزش و پرورش و توسعه.گرایشهایی در جهان خارج که بر سازمان تأثیرگذار هستند. فنآوریهای جدید، مقررات احتمالی دولت، تغییراتی در نیازها و خواستههای مصرف کنندگان.
1- اگر به نحو اثربخش بین اعضا پذیرفته شود، نوعی انسجام بین اعضا پدید آورده و موجب تسهیل یادگیری در سازمان میشود و رهبری سازمان را تسهیل نماید.2- افراد را به سمتِ عمل سوق میدهد، مظهر آمال و آرزوهایِ افراد است و به آنها معنا میدهد.3- چشمانداز و ارزشهایِ مشترک، افراد را قادر میسازد تا شیوههایِ جا افتاده تفکرشان را مورد بررسی قرار دهند و به آنها دلایلی ارائه میکند که از باورهایِ ریشهدارِشان دست بردارند و راههای جدید تفکر عمل را بپذیرند.4-کشش به سمت یک هدف بسیار مطلوب، فشارِ شدید برای حفظِ وضع موجود را خنثی میکند.
کارکردهای چشم انداز:تغییر رویکرد از پیش بینی به ساختن آینده،تعیین حوزه های جستجوی فرصت/ظرفیت و گشودن افق های جدیدخلقذهنی آینده/تصویرسازیاهرم سازماندهی، برای ساختن کشتی و جاذب آشوب و تلاطمانگیزه آفرینی و الهام بخشی
اهمیت وجود چشم انداز سازمانی
نتیجه بیش از 35 سال مطالعه بر روی رهبری و سازمان نشان دهنده آن است که تمام سازمان ها در کلاس جهانی ، 3 فاکتور اصلی را در هدایت سازمان هایشان در نظر می گیرند:1- تعیین چشم انداز روشن و مسیر توفیق طلبی توسط مدیران ارشد2- آموزش و تجهیز افراد به منظور تمرکز بر روی چشم انداز و مسیر مشترک مورد توافق3- ایجاد شناخت و سیستم های نتایج مثبت که رفتارها و عملکردها را در امتداد چش مانداز تجهیز نماید
مزایا و منافع تدوین چشم انداز:ایجاد درکی ضمنی و کلی از اینکه موفقیتروشن ساختن جهت و مقصود حرکت ایجاد اتفاق نظر بر آینده مطلوب تصویر سازی آینده ای که می خواهیم بدان دست یابیم
خصوصیات چشم انداز:بلندپروازانه بوده و آینده های دور را ترسیم کند،واضح و قابل فهم باشدایجاد هیجان، انگیزه و تحرک نماید و برانگیزاننده مشارکت همگانی باشدکلی نگر، طوری که سازگار با تغییر شرایط باشدواقع نگر، قابل دسترسی و اجرا باشدجامع، تحول گرا، آیند هنگر و پویا باشد
مهم ترین و اساسی ترین سند توسعه و تحوّل در نظام جمهوری اسلامی ایران
چشم انداز بیست ساله که-پس از انقلاب اسلامی- برای اولین بار در تاریخ ایران تدوین شده، بیانگر افق آینده ای برای کشورمان است که ساخته می شود.به عبارت دیگر، این سند، به آینده،نه به عنوان جایی که ایران به آنجا می رود، بلکه به عنوان جایی که ایرانیان آن را به وجود می آورند،نگاه می کند. بر این اساس،راه هایی که به آینده ختم می شوند،یافتنی نیستند،بلکه ساختنی اند،لذا نگرش به آینده توسعه و پیشرفت در سند چشم انداز،بر پایه تفکر راهبردی پایه ریزی شده و صد البته که می بایست بر پایه برنامه ریزی راهبردی نیز عملیاتی گردد. و به تعبیر زیبای مقام معظم رهبری «سطر سطر آن با محاسبه و کارشناسی تدوین شده و اصلا بلند پروازانه نیست».سند چشم انداز بیست ساله، مهم ترین و اساسی ترین سند توسعه و تحوّل در نظام جمهوری اسلامی ایران است.
چشم انداز جهت گيري خود و كلان كشور را درعرصه هاي فرهنگي ، اجتماعي، سياسي، اقتصادي، امنيتي و دفاعي را در بر مي گيرد و نهفقط به پيش بيني آينده بلكه به خلق آينده اي مطلوب و مناسب مي نگرد.اين سند به عنوان نقطه عطفي درراهبردها و سازماندهيحركت كلي كشور،افق پيش روي همه قوا،دستگاهها،نهادها و مردم در فضاي20 ساله آينده را به تصوير مي كشد.
فرمایشات مقام معظم رهبری (مدظله العالی)در خصوص سند چشم انداز
چشمانداز روشنی تعیین شده است - یعنی سند چشمانداز بیست سالهی جمهوری اسلامی - این سند باارزشی است. دولتهائی که پشت سر یکدیگر با انتخاب مردم بر سر کار میآیند، می توانند بر اساس این سند چشمانداز، اهداف را مشخص کنند؛ هر کدام بخشی از راه را بروند و دنبالهی کار را به دولت بعدی بسپارند. وجود سند چشمانداز، یکی از امکانات باارزش نظام جمهوری اسلامی است(1/1/1389).
ما یک سند چشمانداز داریم که تا سال ۱۴۰۴، مشخص کرده که خط ما از لحاظ پیشرفتهای کشوری و مادی کجاست؛ خیلی چیز مهمی است. معلوم کردیم که به کجا باید برسیم و از چه طریقی باید حرکت بکنیم. اینها عوامل امید است، اینها نقطههای قوت است(7/2/1388).
امروز بحمدالله جمهوری اسلامی این فرصت را پیدا کرده است که بر روی طرحهای بلندمدت برای رفع کمبودها و نقیصهها و تخریبهای دورانهای گذشته برنامهریزی کند. چشمانداز بیست ساله یک سند بسیار معتبر و مهم است که مسئولان کشور - چه در قوهی مجریه، چه در قوهی مقننه - و در بخشهای مختلف موظف شدهاند گام به گام این سند چشمانداز را تعقیب کنند و به آن اهداف نزدیک شوند(26/2/1388).
سند چشمانداز هم مطلقا یک قطعهای از نگاههای غربی نیست. ما جهت را عوض کردهایم. ببینید، یک نکتهای که شما جوانها خوب است به آن توجه کنید، این است که خیلی از چیزها هست که قالب آن ایرادی ندارد، اما جهتش اشکال دارد؛ ما در اسلام هم از این قبیل چیزهاداشتیم(6/5/1387).
نقشهی راه، سند چشمانداز است. سند چشمانداز را هیچ نبایستی مورد غفلت قرار داد. این حقیقتا یک سند واقعی و یک نقشهی راه حقیقی است. باید دستگاههای نظارتی خودتان را محاسبه کنید(6/2/138)
ویژگی های جامعه ایرانی در سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران
جامعهی ایرانی در افق این چشمانداز چنین ویژگیهایی خواهد داشت:- توسعه یافته، متناسب با مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی خود، متکی بر اصول اخلاقی و ارزشهای اسلامی، ملی و انقلابی، با تاکید بر مردم سالاری دینی، عدالت اجتماعی، آزادیهای مشروع، حفظ کرامت و حقوق انسانها و بهرهمندی از امنیت اجتماعی و قضایی.- برخوردار از دانش پیشرفته، توانا در تولید علم و فناوری، متکی بر سهم برتر منابع انسانی و سرمایهی اجتماعی در تولید ملی. - امن، مستقل و مقتدر با سامان دفاعی مبتنی بر بازدارندگی همه جانبه و پیوستگی مردم و حکومت.- برخوردار از سلامت، رفاه، امنیت غذایی، تامین اجتماعی، فرصتهای برابر، توزیع مناسب درآمد، نهاد مستحکم خانواده، به دور از فقر، تبعیض و بهرهمند از محیط زیست مطلوب.
- فعال، مسئولیت پذیر، ایثارگر، مومن ، رضایتمند، برخوردار از وجدان کاری، انضباط، روحیهی تعاون و سازگاری اجتماعی، متعهد به انقلاب و نظام اسلامی و شکوفایی ایران و مفتخر به ایرانی بودن.- دست یافته به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقهی آسیای جنوب غربی (شامل آسیای میانه، قفقاز، خاورمیانه و کشورهای همسایه) با تاکید بر جنبش نرم افزاری و تولید علم، رشد پرشتاب و مستمر اقتصادی، ارتقاء نسبی سطح درآمد سرانه و رسیدن به اشتغال کامل.- هدف والای سند چشمانداز کسب جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در منطقه و جامعهای مرفه با درآمد سرانه بالا و فاقد بیکار میباشد.
- الهام بخش، فعال و موثر در جهان اسلام با تحکیم الگوی مردم سالاری دینی، توسعهی کارآمد، جامعهی اخلاقی، نواندیشی و پویایی فکری و اجتماعی، تاثیرگذار بر همگرایی اسلامی و منطقهای بر اساس تعالیم اسلامی و اندیشههای امام خمینی(ره).-دارای تعامل سازنده و موثر با جهان بر اساس اصول عزت، حکمت و مصلحت.
هدف گیری چشم انداز بیست ساله جمهوری اسلامی ایران
با توجه به هدف گيري كلان سند چشم انداز كه ايران را درسال 1404 درصدر منطقه بنشاند و به عنوان يك كشور پيشرو در عرصهعلم و فن آوري تبديل نمايد،نياز به بسیج و نیروی مردمی توانمند برای پیاده سازی بخشی از اهداف این سند ضروری است .چراکه در سند چشم انداز بیست ساله، ايران كشوري است توسعه يافته با جايگاه اول اقتصادي، علمي وفناوري درسطح منطقه، با هويت اسلامي و انقلابيدرجهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر درروابط بين الملل.
تلاش برای تحقق اهداف چشم انداز
چشم انداز بیست ساله که - پس از انقلاب اسلامی - برای اولین بار در تاریخ ایران تدوین شده، بیانگر افق آینده ای برای کشورمان است که ساخته می شود. به عبارت دیگر، این سند، به آینده، نه به عنوان جایی که ایران به آنجا می رود، بلکه به عنوان جایی که ایرانیان آن را به وجود می آورند، نگاه می کند. بر این اساس، راه هایی که به آینده ختم می شوند، یافتنی نیستند، بلکه ساختنی اند، لذا نگرش به آینده توسعه و پیشرفت در سند چشم انداز، بر پایه تفکر راهبردی پایه ریزی شده و صد البته که می بایست بر پایه برنامه ریزی راهبردی نیز عملیاتی گردد. و به تعبیر زیبای مقام معظم رهبری «سطر سطر آن با محاسبه و کارشناسی تدوین شده و اصلا بلند پروازانه نیست». سند چشم انداز بیست ساله، مهم ترین و اساسی ترین سند توسعه و تحوّل در نظام جمهوری اسلامی ایران است.
دستیابی به اهداف ترسیم شده در این سند، نیازمند کار و تلاش جدّی و پی گیری مستمر توسط کلیه آحاد جامعه اسلامی است. در بعد دیگر، دستیابی به اهداف چشم انداز نیازمند شکل گیری جنبش اجتماعی و نهضت همگانی است، که به طور قطع قسمت عمده آن از جنس فعالیت های علمی و به زبان دیگر فعالیت های نرم افزاری است؛ چرا که هرگونه تغییر و پیشرفت در جوامع بشری لاجرم دانایی محور است. بنابراین، دستیابی به اهداف چشم انداز، هم مستلزم جنبش نرم افزاری و تولید انبوه علم بوده و هم این که در افق چشم انداز ترسیم شده درجایگاه رفیعی از علم و فناوری قرار خواهیم داشت.
نقش بسیج در تحقق چشم انداز
براي رسيدن به اهداف پیش بینی شده در سند چشم انداز بیست ساله،همه سازمانها،نهادها،دستگاه ها نقش خواهند داشت و بسیج نیز به عنوان یکی از نهادی های محوری نقش تعيين كننده ای درتحقق اهداف سند چشم انداز خواهد داشت. اما ايفاي نقش مناسب در اين زمينهمستلزم دارا بودن رهنمودها و خطوط كلي درقالب برنامه جامع است .ليكن دستيابي به اهداف سند چشم انداز بيش از هر چيز نيازمندبرنامه ريزي صحيح و گسترده متناسب با ظرفیتها،فرصتها،موانع و مشکلات و ازطرفی درك كامل نيروهاي انساني از جمله فرماندهان و مديران در سطح كلان و مديران مياني حایز اهمیت است.
ضرورت توجه به آینده در بسیج
اگر چنانچه بسیج بخواهد کماکان و همچنان با صلابت به راه پر افتخار خویش را ادامه دهد، گریزی از آینده نگری و توجه به افقهای دور دست نیست. نگاه به آینده یک ضرورت تام و تمام برای مجموعه بسیج است.لذا وجود یک مجموعه و شبکهی مردمی دهها میلیون نفری پویا، متشکل از همه وفادارن انقلاب اسلامی با لااقل20 میلیون عنصر تشکیلاتی فعال، مؤثر در ارتقاء مستمر اخلاق، معنویت و بصیرت جامعه که تلاشهای داوطلبانهی همهی فعالان انقلاب اسلامی را در جهت پیشبرد اهداف انقلاب هماهنگ و همجهت میکند به عنوان چشم انداز بسیج اعلام شده است. از نظر فرماندهان و مدیران سازمان بسیج، معاونت بسیج مساجد و محلات ستون فقرات بسیج بوده و باید به آن توجه خاص شود.
شایسته توجه است که در حال حاضرگستردگی کم نظیر جغرافیایی بسیج در سطح کشور،تعداد و تکثر رده ها ،تنوع ماموریتهاو ماهیت هاوکارکرد همه جانبه و همه عرصه ای،سازمان بسیج را در ردیف بزرگترین و مهمترین نهادهای مردمی کشور قرار داده و بی تردید همواره باید سازو کارهای لازم را با بهره گیری از امکانات و قابلیت های متنوع استان ها،سازمانهای دولتی،غیر دولتی و مردمی با ایجاد توازن و تعادل سازمانی مناسب با جغرافیا و جمعیت جامعه هدف فراهم نموده و در این فرآیند یکی از این موارد ایجاد و توسعه رده های بسیج است که به عنوان یکی از مراحل اصلی سازماندهی مطلوب برای اجرای هرچه بهتر ماموریت ها تلقی می گردد.بنحوی که هر رده ای محل استقرار جامعه هدف،محدوده جغرافیایی و قلمرو سرزمینی مربوط بخود را شناخته و مبنی بر آن بتواند در تعامل با محیط و بهره گیری از همه فرصت ها در جهت تحقق اهداف،چشم انداز،ماموریت و وظایف خود را به نحو احسن و اکمل به سرانجام برساند.
سند چشم انداز سازمان بسیج محلات
بر همین اساس معاونت بسیج محلات نیز در سند چشم انداز 1404 ابلاغی بشماره 3/4305/ط مورخ 16/04/1393 افقی را برای خود به ترسیم می کشد. در بخشی از سند چشم انداز پایگاه مقاومت بسیج مساجد و محلات آمده، پایگاه محله مجموعه ای است با محوریت مسجد و مدیریت مورد وثوق ترین مؤمنان محل،با حداقل یک سوم بسیجی تشکیلاتی فعال،الگو در اخلاق،پیشرو در تحصیل علم،با نشاط و آماده برای رزم،مؤثر در ارتقاء مستمر معرفت، بصیرت و تربیت جامعه و... به گونه ای که در محله، بی سواد، بیکار، بی حجاب و معتاد نداریم،هیچ نیازمندی بی کمک نمی ماند،و.... و ورزش صبحگاهی به طور مستمر انجام می پذیرد.نیل به چنین اهداف والایی در پرتو آینده نگری امکان پذیر خواهد بود.
لزوم شناخت فرصتها وتهدیدات برای تدوین برنامه
به منظور تحقق اهداف پیش بینی شده در سند چشم انداز پایگاه بسیج مستلزم وجود یک برنامه از قبل طراحی شده و هدفمند هستیم. قبل از تدوین برنامه ابتدا باید ظرفیتها،فرصتها و نقاط قوت موجود را شناخت و در گام بعدی چالشها،نقاط ضعف و موانع پیش رو را باید بدرستی احصاء کنیم تا بتوان بر اساس آن فرآیند چشم انداز را دنبال کرد. از آنجا که تا کنون اقدامی در جهت شناخت ظرفیت ها،فرصتها،موانع و مشکلات موجود در سپاه استان برای این امر مورد شناسایی و احصاء قرار نگرفته است لذا لازم می آید قبل از هر اقدامی اینکار صورت گرفته و انجام هر برنامه ریزی بعدی بر مبنای آن باشد. چنانچه بدون در نظر گرفتن این موضوع هر برنامه ای تدوین شود قطعاً این برنامه نمی تواند واقع بینانه بوده و در اجرا با ایرادات و مشکلاتی مواجه خواهد بود.
ضرورت تصویب و اجرای طرح پژوهشی
لذا مساله این است که فرصت ها و ظرفیت های درون برون سازمانی پایگاه های مقاومت بسیج کدامند؟نقاط قوت و ضعف پایگاه های مقاومت بسیج کدامند؟ الزامات و بایدهای سازمانی پایگاه های مقاومت بسیج کدامند؟ موانع، مشکلات و چالش های پایگاه های مقاومت بسیج کدامند؟تهدیدات پایگاه های مقاومت بسیج کدامند؟ راهکارهای کاربردی بر اساس فرصت ها و نقاط قوت به منظور بهبود نقاط ضعف و کاهش تهدیدات پایگاه های مقاومت بسیج کدامند؟لذا با توجه اسناد بالادستی و به خصوص سند چشم انداز پایگاه های بسیج که در سال 1393 تهیه و تدوین شده است ضروری است تا طرح پژوهشی در این موضوع در بسیج مصوب و اجرا شود تا این موضوعات مشخص شده و بتوان برنامه ای متقن و مستند و علمی برنامه ریزی وتدوین نمود.