به گزارش سرویس خبری بسیج علمی از زنجان، در طی ۵۰ سال اخیر هسته اصلی برنامه تقویت قدرت هوایی نظامی، توقف دفاع هوائی دشمن بوده است. علیرغم دستاوردها و پیشرفت های زیاد در این بخش اهمیت آن هر روز در حال افزایش است. به اعتقاد یکی از تحلیلگران، پیدایش تکنولوژی های جدید در دفاع هوایی، تلاش کشورهای پیشرفته را برای توقف دفاع هوایی دشمن به چالش خواهد کشید. تعیین و تشخیص نیازمندیها به منظور برنامه ریزی توقف دفاع هوائی دشمن، نیازمند بررسی عوامل گوناگون می باشد که این بررسی باید همواره به روز باشد.
توقف دفاع هوائی دشمن فعالیتی است که به طور موقت از طریق تخریب یا اختلال در سیستمهای دفاع هوایی زمین پایه دشمن، آنها را بی اثر یا نابود می سازد. با تعریف ارائه شده بسیاری از طرحهای عملیاتی نظامی، سلاح ها و روشهائی نظیر: مراقبت و شناسایی، اخلالگر دوربرد، استفاده از سلاح های هوا به زمین و اقدامات ضد الکترونیکی و ضد حرارتی برای توقف دفاع هوایی دشمن موثر خواهند بود.
می توان از ابزارها و سلاحهائی از قبیل: بمب افکن های دور برد، هلیکوپترها، موشکهای سطح به سطح، سلاح با هدایت دقیق، راکتها و بمبها به منظور حمله به دفاع هوائی دشمن استفاده نمود. با توجه به این که توقف دفاع هوائی دشمن یک امتیاز موثر در جنگ محسوب می شود، هواپیماهای جنگی نظیرF-16, F15-E, F/A-18, EA-6B به منظور افزایش تاثیر بر ضد دفاع هوایی دشمن طراحی و بهینه سازی شده اند. این هواپیماها یک سری مهمات تاثیر گذار بر ضد موشکهای سطح به هوا مانند موشک ضد راداری سرعت بالای AGM88 را حمل میکنند که برای قفل کردن بر روی رادارهای زمین پایه و انهدام آنها طراحی شده اند. سیستم هدف گیری موشک ضد راداری سرعت بالا و سیستم ارزیابی و تجزیه تحلیل شناسایی الکترونیکی تاکتیکی توانایی هواپیماهای F-16CJ و EA-6B را برای هدف قرار دادن رادارهای دفاع هوایی دشمن بهبود بخشیده است. توقف دفاع هوایی دشمن همیشه یک روش مهم و تاثیرگزار برای حمایت از هواپیماها در عملیات های هوایی بوده است.
*اهمیت توقف دفاع هوایی دشمن
١- هواپیماهای جنگی در اکثر جنگهای بعد از جنگ جهانی اول نقش مهمی ایفا کردند و در چند جنگ اخیر (بوسنی ۱۹۹۵، کوزوو ۱۹۹۹، عراق ۱۹۹۶ و افغانستان ۲۰۰۱) همواره بر استفاده از قدرت هوایی تکیه شده است. طراحان جنگ همواره استفاده از قدرت هوایی را به عنوان یک ابزار نظامی بسیار مفید پیشنهاد میکنند.
2- تعداد کمی از کشورها قادرند بطور جدی نیروی هوایی کشورهای قدرتمند را در جنگ هوا به هوا به چالش بکشند. به عنوان مثال از سال ۱۹۹۱ تاکنون هواپیماهای آمریکایی به وسیله هواپیماهای دشمن هیچگونه آسیبی ندیده اند. اما بیشتر کشورها توانسته اند با دفاع هوایی زمین پایه قدرت هوایی کشورهای قدرتمند را به چالش بکشند به عنوان نمونه در عملیات طوفان صحرا بعلت پدافند هوایی دشمن تعداد زیادی از هواپیماهای جنگی امریکا دچار آسیب شدند.
۳- عده زیادی از تحلیلگران نظامی معتقدند که ظهور تکنولوژیها و تاکتیکهای جدید دفاع هوایی جدید، تهدیدات و مشکلات به مراتب بالاتری برای مقابله و رویارویی با آنها به همراه خواهد داشت.
*موضوعات نگران کننده در توقف پدافند هوایی دشمن
امروزه کشورهای قدرتمند در امر دفاع هوایی دشمن با نگرانیهائی روبرو هستند که مهمترین مؤلفه های تشکیل دهنده این دغدغه ها را می توان عواملی نظیر گسترش و توسعه دفاع هوایی، ظهور و گسترش نسل جدید سطح به هوای روسیه، به کارگیری تکنولوژی جدید در سامانه های دفاع هوایی، موشکهای دوش پرتاب، قوانین سخت گیرانه و تعهدات بین المللی را نام برد.
موشکهای سطح به هوای روسی 10-SA و ۱۲-SA که از سال ۱۹۸۰ وارد چرخه عملیاتی شدند تنها در اختیار تعداد محدودی از کشورها نظیر روسیه، چین، قبرس، جمهوری چک و المان قرار گرفتند.این موشکها برای طراحان نظامی به علت توانایی جابجایی، دور برد بودن، ارتفاع بالا و قابلیت هدایت موشکی پیشرفته و حساسی که دارند نگران کننده هستند. موشک ۲۰-SA روسیه مانند موشک پاتریوت ۲-PAC امریکایی در حال استفاده از تکنولوژی های جدید به منظور دور بردتر شدن و برخورداری از راداری با توانمندی شناسایی هواپیماهای رادار گریز هستند. این مساله که یک کشور بتواند به طور موثر با تعدادی از این موشکهای سطح به هوا و تهدید و تخریب عملکرد هواپیماها از مسافت بسیار دور عملکرد هوایی نظامی کشورهای قدرتمند را به چالش بکشاند، امروزه به نگرانی عمده برنامه ریزان نظامی تبدیل شده است.
همانطور که در زیر توضیح داده میشود؛ استفاده از روشها و سیستمهای نظامی جدید عملکرد موشکهای زمین به هوا را بیشتر می کند.
اولا: کشورها با استفاده از اطلاعات تجاری و فتون ارتباطی قادر شده اند تا سامانه های شبکه پدافند هوایی خود را با تمرکز زدایی و تقسیم کار بین عناصر آن بهبود ببخشند. این کشورها با برقراری سیستم پدافتند یکپارچه سیار و مدرن همواره تلاش می کنند که عامل هوایی قدرت رزمی کشورهای رودرروی خود را کاهش داده یا بی اثر نمایند. به عبارتی این کشور ها قادر هستند که رادارها، لانچرها و سکوهای پیوندی خود را برای نبردهای هوایی پراکنده و اطلاعات اهداف را در بین لانچرهایشان پخش کنند. این اقدام از سوی دیگر این موضوع را مطرح میکند که رادارها در اکثر اوقات عملیاتی بوده و مورد استفاده قرار می گیرند که این عمل، تلاشهای عملیات توقف دفاع هوایی را از سوی کشورهای قدرتمند دشوارتر میکند.
دوما: تعدادی از شرکتهای دفاعی بین المللی وسایل دفاعی جدید را به بازار عرضه میکنند. از جمله سلاحهای هدایت راداری GATLING که برای حفظ کردن موشکهای سطح به هوا و دیگر امکانات پر ارزش پدافند هوایی از طرف شلیک ۳۰۰۰ تا ۴۵۰۰ تیر هوایی در دقیقه طراحی شده اند. این سیستمها می توانند بر علیه موشکهای ضد راداری سرعت بالا و دیگر موشک های هدف گیری شده به سامانه های پدافند هوایی دشمن تاثیر بسزایی از خود نشان دهند.
سوما: اخلالگرهای GPS توسط روسیه و دیگر کشورهای توسعه یافته طراحی و ساخته که به دیگر کشورها نیز فروخته شده اند. در حقیقت این اخلالگرهای کم توان سیگنال هدایت GPS را که از سوی بسیاری از سلاح های با هدایت دقیق امریکایی که به منظور تقویت ضعف سیستم های هدایت موشکی استفاده میشوند را مختل یا برای همیشه قطع می نماید که در نتیجه باعث کم شدن دقت شان در برخورد به هدف می شود.
از سوی دیگر طراحان نظامی کشورهای قدرتمند، با تهدیدات پدافند هوایی امروزی نظیر موشکهای دوش پرتاب نیز دست به گریبان هستند. بر خلاف موشک های سطح به هوا سیستم دفاع هوایی قابل حمل توسط نفر (STINGER امريکا، 7-SA روسی، MISTRAL فرانسه) به طور گسترده ای در کشورها گسترش پیدا کرده اند. این موشکها بعلت اندازه کوچک، تحرک زیاد و سیستم هدایت حرارتی به سختی قابل انهدام می باشند. بر خلاف هدایت راداری، هدایت حرارتی که در دستگاه پدافند هوایی قابل حمل توسط نفر استفاده می شوند از خودشان انرژی منتشر نمی کنند تا سیستم های دفاع از خود بتوانند آنها را شناسایی و ردگیری نمایند. بدین ترتیب موشکهای حرارتی اغلب پس از شلیک به صورت غافل گیرانه ای به هواپیما می رسند و زمان لازم برای مانور فرار یا اقدامات ضد الکترونیکی را کاهش می دهند. این امر اثر بخشی دستگاه دفاع هوایی قابل حمل توسط نفر را افزایش می دهد. قابل ذکر است که موشکهای سطح به هوا با هدایت حرارتی اصلی ترین منبع خسارت به عملکرد قدرت جنگ هوایی در عملیات طوفان صحرا به حساب می آمدند و از سال 1973 تقریبا نیمی از کل خسارات هوایی در جنگ به موشک های سطح به هوا با هدایت حرارتی مربوط می شود که بسیاری از شلیک های آنها از سوی سامانه پدافند هوایی قابل حمل توسط نفر بوده است. دیگر برآوردهای مرتبط با دستگاه دفاع هوایی قابل حمل توسط نفر بیانگر این است که از سال ۱۹۸۴ تا ۲۰۰۱ نود درصد هواپیماهای جنگی در سرتاسر جهان از سوی این سیستم دفاع هوایی دچار آسیب شدند.
موشکهای دوش پرتاب به عنوان یک تهدید تروریستی بر عليه هواپیماهای غیر نظامی مطرح میشوند. ارزیابی ها نشان میدهد که طی سالهای ۱۹۹۲- ۱۹۷۵ بین ۲۰ تا ۴۰ هواپیمای مسافربری با استفاده تروریستی از سامانه دفاع هوایی قابل حمل توسط نفر سقوط کردند. تهدید هواپیماهای مسافربری به وسیله تروریست ها با استفاده از موشکهای دوش پرتاب نگرانی زیادی را برای کشورهای قدرتمند ایجاد کرده است. در سالهای گذشته برای کاهش تهدیدات موشکهای دوش پرتاب بر علیه هواپیماهای غیر نظامی قوانینی وضع شده است.
یک تاکتیک عمومی جهت دفاع هوایی دشمن شلیک پیشدستانه تعداد زیادی موشک ضد راداری سرعت بالا در جهت موشکهای سطح به هوایی میباشد که رادارهایشان در حال Radiate نباشد. اما احتمال وجود آنها در منطقه می رود. 33 موشک از 56 موشک ضد راداری سرعت بالا در عملیات آزاد سازی نیروها به صورت پیشدستانه شلیک شد. بیش از 1000 موشک ضد راداری سرعت بالا در عملیات نیروهای متحد، تنها برای تعداد کمی از موشک های سطح به هوا شلیک شدند که بیانگر شلیکهای پیشدستانه بسیار زیادی است. استفاده از موشک ضد راداری سرعت بالا با این روش برای ترساندن و برحذر داشتن دشمن در شلیک موشکهای سطح به هوا یا توپ های ضد هوایی به سوی هواپیماها موثر است. شلیک پیشدستانه موشک ضد راداری سرعت بالا با دو مشکل روبرو است.
اول: استفاده پیشدستانه از موشک ضد راداری سرعت بالا میتواند پرهزینه باشد چون قیمت موشک ضد راداری سرعت بالا تقریبا ۲۵۰۰۰۰ دلار برای هر موشک است.
دوم: از طرف دیگر پیشدستی در شلیک موشک ضد راداری سرعت بالای خطر شلیک به نیروهای خودی را مطرح می کند. اگر رادارهای دشمن برای هدایت موشک ضد راداری سرعت بالا از خود تشعشعی نداشته باشند این موشکها بر روی تشعشعات خودی قفل شده و اهداف را بطور اشتباهی منهدم می کنند. وقتی موشک ضد راداری سرعت بالا بصورت پیشدستانه شلیک می شود به دنبال تشعشعات میگردد و اگر تشعشعی دریافت نکند به هر هدفی که در پیش رویش باشد برخورد میکند. شلیک پیشدستانه ممکن است یک تاکتیک موثر و لازم باشد اما در واقع یک تاکتیک کامل و کافی نیست.