به گزارش خبرگزاري بسيج استان مركزي ؛ زلزله خطری است که همواره ما را تهدید کرده و میکند. بارها نیز همین زلزله باعث تلفات و تخریبهای بسیار بزرگی شده و ما را در سوگ عزیزان و هموطنان نشانده است. واقعاً چه کسی از زلزله نمیهراسد؟ خانهها و سازههای کم طاقت، کوچههای تنگ با دسترسی اندک و مدیریت بحرانی که گاه بحرانزدگی پیدا میکند؛ همه و همه دستان خالی ما را در مقابله مادی با این بلای طبیعی نشان داده و عجز ما را آشکار میکند. به هر حال باید به حال این نقائص فکری کنیم و شهر به شهر به دنبال رفع مشکلات باشیم؛ ولی آیا راهکارهایی معنوی و ماورایی برای جلوگیری از این اتفاقات ناگوار و یا کاهش خسارات آن وجود دارد؟
قوانینی در کنار قانون طبیعت
هر انسان یکتاپرستی در کنار قوانین طبیعی و عادی وجود یکسری قوانین ما فوق طبیعت را قبول دارد و حتی آنها را تجربه کرده، دعا خواندنها پشت درب اتاق عمل یا نذر کردنها وقتی که از پزشکان قطع امید کردیم؛ شفاها، معجزات و کراماتی که پزشکان نیز به چشم خود دیدهاند؛ از نمونههای پناه بردن به قوانین ما فوق طبیعت است.
البته انسان به هنگام مشکل و مسئله وظیفه دارد از ابزار و قوانین عادی و مادی نهایت استفاده را ببرد؛ ولی ابزارهای معنوی در کنار آنها یا به هنگام قطع امید همواره راهگشا بوده و کارایی بسزایی داشته است. پس برای مقابله با زلزله نیز باید از قوانین و ابزار مادی نهایت بهره را برد و به دنبال تجهیز، بهسازی و نوسازی تمام ساختمانها و سازهها بود؛ ولی نمیتوان از ابزارهای ماوراء طبیعت چشمپوشی کرد.
بلایای طبیعی و علل مادی و غیرمادی
همچنانکه همه بلایای طبیعی توجیه و علتی طبیعی دارد؛ میتواند علت و توجیه ماورایی نیز داشته باشد. مسئلهای برخاسته از اراده الهی که همه چیز به اراده او بستگی دارد. گاه اراده خدا بر وقوع بلا به دلایل مادی و گاه اراده او به دلایل غیرمادی شکل گرفته و رُخ میدهد. منظور ما این زلزله یا آن زلزله نیست و حتی منظور ما تنها زلزله نیز نمیباشد.
از خشک شدن آسمانها و نباریدن باران گرفته تا درهم ریختن فصلها، خشکسالی و طوفانها، سیلابها و... همگی میتواند ابزاری برای امتحان الهی باشد یا برخاسته از قهر خداوند. مگر نه اینکه اگر بر طبق اعتقاد الهی خود عمل میکردیم؛ آسمان و زمین برکات خود را بر ما هدیه میکرد؛ پس این بیبرکتی در عمر و زندگی ما میتواند سرچشمهای غیر طبیعی هم داشته باشد. به این آیه توجه کنیم: «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى ءَامَنُواْ وَ اتَّقَوْاْ لَفَتَحْنَا عَلَيهِْم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَ الْأَرْضِ وَ لَكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذْنَاهُم بِمَا كَانُواْ يَكْسِبُون» اگر ساكنان تمام بلاد ايمان مىآوردند و تقوا پيشه مىكردند درهاى بركات آسمان و زمين را بر آنها مىگشوديم لكن تكذيب كردند ما هم آنها را به كيفر كردارشان فرو گرفتيم.
مواجهه جالب مردم مدینه با زلزله در زمان امام باقر(ع)
بله میتوان علتی غیرطبیعی برای خشم زمین در نظر گرفت؛ در حدیث نیز آمده که در دوران حیات امام باقر(ع) مدینه دچار زلزله شد و حضرت دستی بر مناره مسجد النبیّ(ص) کشید و این آیه از قرآن را قرائت کردند: «ذلِكَ جَزَيْناهُمْ بِبَغْيِهِمْ» (2) اين كيفر آنهاست به خاطر ستمى كه مىكردند. برخورد خود مردم مدینه با آن زلزله جالب بود؛ زیرا وقتی مردم دچار این بلا شدند با فریاد و صیحه، در اوج ترس و واهمه به یکدیگر میگفتند که زمین چرا ما را نمیبلعد؛ در حالی که ما امر به معروف و نهی از منکر را ترک کردیم و در بین ما فساد و گناه آشکار شده، ما به آل پیامبر ظلم کردیم و حق ما زلزلهای شدیدتر است یا بلایی دیگر برای ما بفرستد!(3)
پناه به ولی خدا
در زمان زندگانی حضرت زهرا(سلاماللهعلیها) نیز در مدینه زلزله آمده بود؛ چرا که از حضرت نقل شده که در عهد ابوبکر زلزله شد و مردم به سراغ امیرالمؤمنین علی(علیهالسلام) آمده و به ایشان متوسل شدند؛ سپس حضرت بر جای مرتفعی از زمین نشستند و فرمودند: گویا در حال هلاکت هستید. سپس لبان مبارک را تکان داد و با دستش بر زمین زد و فرمود: «مَا لَكِ اسْكُنِي؛ تو را چه شده؟ آرام باش.» سپس زمین آرام شد و حضرت علی(علیهالسلام) سوره زلزال را قرائت کرده و فرمودند: «فَأَنَا الْإِنْسَانُ الَّذِي أَقُولُ لَهَا مَا لَكِ يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها إِيَّايَ تُحَدِّثُ؛ پس من همان انسانی هستم که به زمین میگویم تو را چه شده؟ امروز سخنت را بگو و اخبارت را نزد من بیان کن.»(4) آری ولی خدا، صاحب زمین و زمان است و با توسل به او میتوان از هر بلا و آفتی در امان ماند؛ ولی مشکل شاید از نافرمانیهای ما نسبت به دستورات همان امام و امان الهی باشد؟!
نسخههایی دیگر
باز در احادیث داریم که برای گرفتار نشدن در زلزله و ایمن بودن در آن، خواندن سوره زلزال در نمازهای مستحبی مانند نماز شب چاره ساز است(5). به حکم قرآن در سوره زلزال نیز باید به هنگام این زلزلهها، یاد زلزله روز قیامت بود؛ خود را در آستانه مرگ دید و توبه کرد. امام علی(علیهالسلام) نیز با وقوع زلزله خداوند را به عنوان مدیر و مدبّر هستی یاد کرده و این آیه را تلاوت میکردند: «إِنَّ اللَّهَ يُمْسِكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ أَنْ تَزُولا وَ لَئِنْ زالَتا إِنْ أَمْسَكَهُما مِنْ أَحَدٍ مِنْ بَعْدِهِ إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُورا»(6) محققا خدا آسمانها و زمين را از اينكه از جاى خود بلغزند نگاه مىدارد، و اگر رو به لغزش و انحراف از مسير خود نهند گذشته از او هيچ كس آنها را محفوظ نتواند داشت، (و بدانيد) كه خدا (بر كفر و گناه خلق) بسيار بردبار و آمرزنده است.(7)
همچنانکه برخورد صرفاً معنوی و ماورایی با بلاهای طبیعی مانند زلزله غلط است؛ فراموش کردن این علتها و نگاه صرفاً مادی نیز کاری بیجا است. باید در نظر گرفت که بلاها گاهی بازگشتی از اعمال ناشایست است که باید از آنها دوری کرد و توجه داشته باشیم که خدا و برگزیدگان الهی پناهگاههایی مطمئن برای همه لحظات سخت هستند.
پینوشت:
1. اعراف/96
2. انعام/146
3. حسين بن عبد الوهاب، عیون المعجزات، ص81: وَ بَعْضُهُمْ يَقُولُ كَيْفَ لَا نُخْسَفُ وَ قَدْ تَرَكْنَا الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ ظَهَرَ فِينَا الْفِسْقُ وَ الْفُجُورُ وَ ظُلْمُ آلِ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ اللَّهِ لَيُزَلْزَلُ بِنَا أَشَدَّ مِنْ هَذَا وَ أَعْظَمَ أَوْ نُصْلِحَ مِنْ أَنْفُسِنَا مَا أَفْسَدْنَا.
4. ابن شهر آشوب، مناقب آل أبي طالب عليهم السلام، ج2، ص324.
5. امام صادق علیهالسلام فرمودند: «لَا تَمَلُّوا مِنْ قِرَاءَةِ إِذا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ فَإِنَّ مَنْ كَانَتْ قِرَاءَتَهُ فِي نَوَافِلِهِ لَمْ يُصِبْهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِزَلْزَلَةٍ أَبَداً وَ لَمْ يَمُتْ بِهَا وَ لَا بِصَاعِقَةٍ وَ لَا بِآفَةٍ مِنْ آفَاتِ الدُّنْيَا فَإِذَا مَاتَ أُمِرَ بِهِ إِلَى الْجَنَّةِ؛ از قرائت سوره زلزال خسته نشوید. همانا کسی که آن را در نماز مستحبی بخواند هیچگاه خدا او را گرفتار زلزله نکرده و به وسیله آن یا صاعقه یا آفتی از آفات دنیا نمیمیرد. و هنگامی که مُرد؛ بهشت نصیبش میشود.» شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص124.
6. فاطر/41
7. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج46، ص 277.
منبع : تبيان