نياز به عزم ملي
رونق گردشگري داخلي نيازمند عزم ملي است. طبق آمار سال گذشته، ايران شاهد خروج ۳۰ ميليارد دلار سرمايه از كشور بوده كه از اين ميزان نزديك به ۵۰ درصد يعني چيزي بيش از ۱۴ميليارد دلار از طريق گردشگران ايراني به خارج از كشور انتقال داده شده است. اين خروج ارز ناشي از ۱۱ميليون سفر ايرانيان به آن سوي مرزهاست. تصويب افزايش عوارض خروج از كشور كه با جهش از ۷۵ هزار تومان به ۲۲۰ هزار تومان همراه بود، ملموسترين سياستي است كه دولت در برابر سفرهاي خارجي اتخاذ كرده است؛ سياستي كه مديران سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري آن را مترادف با رونق گردشگري داخلي عنوان كردهاند؛ سياستي يك سويه و قهر آميز كه انتقادهاي زيادي را در پي داشت. با اين وجود به دليل سودآوري عوارض براي دولت، صداي مخالفان افزايش عوارض خروج از كشور به جايي نرسيد. به نظر كارشناسان حوزه گردشگري، افزايش عوارض هم نميتواند از ولع سفرهاي خارجي بكاهد.
توسعه زيرساختها
يكي از راههاي توسعه گردشگري داخلي، توسعه زيرساختهاي لازم براي گردشگري است؛ زيرساختهايي كه برخي از آنها مانند راه و خطوط مواصلاتي جزو زيرساختهاي توسعه كشور نيز به شمار ميرود و بخش ديگري از آن نيز مانند توسعه اماكن اقامتي و خدمات رفاهي تاثير مستقيمي در ارائه خدمات توريستي دارد. بر اساس اهداف برنامه ششم توسعه كشور، ايران نيازمند ۷۷۶ هتل ۴ و ۵ ستاره است، در حالي كه اكنون اين ميزان كمي بيش از ۱۵۰ هتل است. در مقابل اين حجم از هتل، آنچه از رفتارشناسي توريستهاي اروپايي به ايران مشخص شده، اين است كه اروپاييها تمايل دارند به جاي اقامت در هتلهاي چند ستاره، به اقامتگاههاي بوم گردي و خانه مسافرها بروند.
كاهش قيمت تورهاي داخلي
سفرهاي داخلي گرانتر از سفر به خارج از كشور تمام ميشود. هر سال بهار وقتي نوبرانه ميوه هايي مانند گوجه سبز به بازار ميآيد، اين لطيفه قديمي دوباره جان ميگيرد كه موز از برزيل با كشتي به ايران ميآيد، قيمتش كيلويي ۴ هزار تومان ميشود ولي گوجه سبز از آن طرف دهاتهاي ورامين با وانت نيسان ميآيد كيلويي ۲۰ هزار تومان! قضيه تورهاي گردشگري داخلي و خارجي هم چندان بيشباهت به داستان موز و گوجه سبز نيست، وقتي تورهاي داخلي براي ايرانيها گرانتر از رفتن به تركيه و گرجستان تمام ميشود.
دنياي اقتصاد در گزارشي مينويسد: يكي از مهمترين دلايلي كه موجب ميشود قيمت تور سفرهاي داخلي نسبت به خارجي گرانتر باشد واقعي نبودن نرخ ارز است، چون ارزهاي عمده خارجي همچون دلار در بازار ايران با قيمتي پايينتر از ارزش حقيقي خود مبادله ميشود كه همين امر موجب شده سفرهاي خارجي به صورت كاذبي ارزانتر از سفر داخلي تمام شود.
با توجه به استقبال خوب مردم از گردشگري دريايي، هنوز توريسم دريايي به معناي واقعي آن در ايران جانيفتاده است. بخش عمدهاي از سواحل درياي مازندران در تصرف غيرقانوني نهادها و بخشهاي دولتي است، افراد متخلف در بخش خصوصي نيز به سهم خود اقدام به تصرف سواحلي ميكنند كه ميتواند به جذب گردشگر بيشتر مؤثر باشد.
كمك فرهنگ به گردشگري داخلي
فرهنگسازي زيربناي توسعه ايرانگردي است. اينكه مردم به جاي سفر چندين باره به كشورهايي مانند تركيه سري هم به مناطق گردشگري داخلي بزنند، ناشي از فرهنگسازيای است كه وظيفهاش بر عهده رسانهها و به خصوص رسانه ملي است. رضا اباذري، رئيس انجمن تورگردانان در مصاحبه با باشگاه خبرنگاران جوان، ميگويد: كشورهاي مختلف اين روزها از طريق فيلم و سريال، فرهنگ، اقوام، مليت، هويت و تاريخ خود را معرفي ميكنند، اما ما در اين زمينه بسيار غافل بودهايم براي مثال چرا بايد لهجه امريكايي و انگليسي را دنيا بشناسد اما گويشهاي زيبا و لهجههاي زيباي ما در دنيا ناشناخته بمانند. اباذري با اشاره به برنامه تركيه براي گسترش گردشگري، به استفاده اين كشور از نام مولانا شاعر ايراني اشاره ميكند و ميافزايد: برنامهاي مفصل از جمله فيلمهاي سينمايي، مستند و كوتاه در مورد مولانا بسيار ساخته شده و اين اتفاق باعث شده در تبليغ و معرفي اين مراسم و تورهايي كه به آنجا ميروند، رونق بسياري ايجاد شود كه اين نشان از اهميت رسانهاي مثل سينما در صنعت گردشگري دارد. در كنار استفاده از سينما براي نشان دادن جاذبههاي گرشگري داخلي، ظرفيتهاي راديو و تلويزيون نيز ميتواند نقش تعيين كنندهاي در فرهنگسازي سفرهاي داخلي داشته باشد.
با توافق سازمان ميراث فرهنگي و سازمان صداوسيما، شبكه راديويي گردشگري و شبكه تلويزیوني گردشگري ايجاد خواهد شد.
شبكه راديويي گردشگري از ابتداي تيرماه فعاليت خواهد كرد. محمد محب خدايي معاون گردشگري سازمان ميراث فرهنگي، ميگويد: اميدواريم با راهاندازي اين راديو بتوانيم يك حركت رو به جلو داشته باشيم. محب خدايي ميافزايد: رونق اقتصادي، درآمدزايي و اشتغالآفريني، ايجاد نشاط و شادابي، تقويت همدلي و وحدت ملي از مهمترين آثار توجه به صنعت گردشگري است.
حميد شاه آبادي معاون صدای رسانه ملي نيز ميگويد: تا سه ماه آينده راديو گردشگري پوشش سراسري خواهد داشت. موضوع راه اندازي شبكه تلويزيوني گردشگري نيز امسال جديتر از همه سالهاي گذشته مطرح شده است. معاون گردشگري ميگويد: شبكه گردشگري با پخش روزانه سه ساعت برنامه، بهصورت رسمي فعاليت خود را آغاز خواهد كرد و اين شبكه بهزودي بهطور كامل راهاندازي ميشود و بهمرور گسترش خواهد يافت و بخشهاي مختلفي را در بر خواهد گرفت.
نقش فرهنگ و رسانهها در توسعه گردشگري داخلي غيرقابل انكار است. سياستگذاريهاي دولتي بايد به موازات اقناع روحيه جمعي و عمومي درباره ترجيح گردشگري داخلي به نفع منافع ملي انجام شود تا كارآمدي آن مشاهده گردد.