به گزارش خبرگزاري بسيج استان مركزي ؛حقوق انسان ها همیشه یکی از مهم ترین مباحث علوم انسانی بوده است اما اسلام حقوق انسان ها را در قالب حق الناس مطرح می کند که نمود اصلی آن و بیان کلی قواعد این حقوق در قرآن آمده است. بنابر این برای شناخت بهتر حق الناس، بهتر است آیات مرتبط را بررسی کنیم.
معنای حق
حق در اصطلاح به معنای مفهومی است که در برابر تکلیف واقع می شود حق در این معنا چیزی است که به نفع فرد و به عهده دیگران است و تکلیف آن چیزی است که بر عهده فرد و به نفع دیگران است .
از سویی چنین حقی که در مقابل تکلیف به کار می رود به سه بخش کلی حق الله، حق النفس و حق الناس تقسیم می شود. حق الناس یا همان حقوق مردم که همگان موظف به مراعات آن در قبال دیگران اند، دارای گونه ها و مصادیق مختلفی است که همه آن ها در اسلام از اهمیت بسیاری بالایی برخوردار است. از نظر اسلام جان و مال و آبروی مسلمان حرمت دارد و هیچ کس حق ندارد به ناحق آنها را مورد تعرض و تجاوز قرار دهد.
قرآن و حقوق مردم
1. تشریع حق قصاص در برابر ضرر جانی
از ابتدایی ترین و مهم ترین حقوق در بن جوامع انسانی حق برخورداری از امنیت جانی و محترم شمردن جان انسان ها است و خداوند متعال با تشریع حق قصاص یا به تعبیری حق مقاله به مثل، تضمینی اساسی برای رعایت این حق مهم انسان ها از سوی افراد دیگر در جامعه قرار داده است.
2. نهی از اکل مال به باطل
از جمله مصادیق حق الناس حقوق مالی افراد است.
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجَارَةً عَنْ تَرَاضٍ مِنْكُمْ ؛ای اهل ایمان! اموال یکدیگر را در میان خود به باطل [و از راه حرام و نامشروع] مخورید، مگر آنکه تجارتی از روی خشنودی و رضایت میان خودتان انجام گرفته باشد.» نسا 29
علامه طباطبایی در توضیح این مطلب می فرماید: فلانی مال را خورد، یعنی با تسلط یافتن بر آن در آن تصرف کرد. ایشان همچنین در معنای باطل در این آیه آورده است:
کارهای باطل یعنی کار هایی که مشتمل بر یک غرض صحیح و عقلایی نیستند.
3. امر به ادای حقوق مالی افراد مختلف
مطابق آیه 26 سوره نسا یکی از حقوقی که رعایت آن بر انسان مسلمان واجب است حق خویشاوندان است. اسلام بر جویا شدن از احوال خویشاوندان و رسیدگی به امور و حل مشکلات آن ها تاکید فراوانی نموده است.
آیه دیگری که بر پرداخت حق مالی یک گروه خاص تاکید کرده آیه چهارم سوره نسا است:
«وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً ۚ فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَكُلُوهُ هَنِيئًا مَرِيئًا؛ و مهر زنان را در کمال رضایت به آنها بپردازید، پس اگر چیزی از مهر خود را از روی رضا و خشنودی به شما بخشیدند، از آن برخوردار شوید که شما را حلال و گوارا خواهد بود.»
4. امر به ادای امانات
رعایت امانت و پرهیز از خیانت در آن یکی از راه های رعایت حقوق مردم و حفظ آن است چراکه خیانت در امانت موجب تضییع حقوق مردم می شود؛ از این رو اسلام بر رعایت امانتداری بسیار تاکید کرده است. «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَ ، همانا خدا به شما امر می‌کند که امانتها را به صاحبانش باز دهید» 58 نسا
5.نهی از هتک حرمت افراد
همانطور که اشاره شد علاوه بر جان و مال انسان حقوق دیگر او از جمله عرض و آبروی او نیز محترم است و اسلام ریختن آبروی انسان ها و به خصوص مومنین را گناهی بسیار بزرگ شمرده و از آن نهی کرده است.
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ؛ ای اهل ایمان، مؤمنان هرگز نباید قومی قوم دیگر را مسخره و استهزا کنند، شاید آن قوم که مسخره می‌کنند از خود آنان بهتر باشند. و نیز بین زنان با ایمان قومی دیگری را سخریّه نکنند که بسا آن قوم از خود آن زنان بهتر باشند، و هرگز عیبجویی (از همدینان) خود مکنید و به نام و لقب‌های زشت یکدیگر را مخوانید که پس از ایمان به خدا نام فسق (بر مؤمن نهادن) بسیار زشت است و هر که توبه نکند چنین کسان بسیار ظالم و ستمکارند»
منبع : تبيان
