محصولات تراریخته از نگاه پژوهشگران و دانشگاه های جهان

به گزارش خبرگزاری بسیج، محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی (GMO)، به عنوان محصولاتی غذایی شناخته می گردند که حاصل تغییر در ساختارها، با استفاده از علم مهندسی ژنتیک می باشند و در واقع، محصولاتی هستند که از طریق تغییرات خاص در اسید دی اکسی رایبو نوکلیئک (DNA) بوجود می آیند.

امرزوه، تکنیک های مهندسی ژنتیک، به معرفی جنبه ها و خصایصی جدید، نسبت به روش های قبلی تولید مثل یا جهش های ژنتیکی می پردازد.

خبرگزاری علم و فناوری به نقل از لایو استرانگ (livestrong)، ضمن معرفی اینگونه محصولات تجاری تغییر یافته، برخی از معایب و مضرات استفاده از این محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی را براساس اخرین یافته های پژوهشگران بین المللی خواهد شمرد.

فروش تجاری محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی در سال 1994 میلادی (1372 هجری شمسی) آغاز گردید، زمانی که شرکت آمریکایی کالژین (Calgene)، برای اولین بار، گونه ای خاص از نوعی گوجه فرنگی را با نام اختصاری 2-89564- سی جی ان (CGN-89564-2) و نام تجاری فلیور سیور (Flavr Savr)، به بازار عرضه نمود که تجربه ای موفق محسوب نگردید و نتوانست موقعیت مناسبی را در بازار بخود اختصاص دهد.

اغلب تغییرات و اصلاحات ژنتیکی، برروی محصولات غذایی و به طور عمده، برروی محصولات کشاورزی سودآور و مورد تقاضای بالای کشاورزان، اعم از سویا، ذرت، روغن کانولا و پنبه متمرکز می باشد و اینگونه از محصولات در ایالات متحده آمریکا، بیش از 88 درصد از سهم گونه های کشاورزی را بخود اختصاص داده اند.

محصولات کشاورزی اصلاح شده ژنتیکی، بمنظور مقاومت در برابر پاتوژن ها و علف کش ها و بمنظور درستیابی به بهترین ترکیبات و ارزش های غذایی طراحی گردیده اند.

بعد از آن، تغییرات و اصلاحات ژنتیکی برروی احشام با اصطلاح جی ام لایو استوک (GM livestock)، در نوامبر سال 2013 میلادی ( آذر ماه سال 1392 هجری شمسی) صورت پذیرفت ولیکن، این محصولات نیز به بازار وارد نگردیدند.

در حال حاضر، اجماعی علمی وجود دارد که معتقد است اینگونه محصولات اصلاح شده ژنتیکی، درصورتیکه قبل از معرفی و ورود به بازار، مورد آزمایشات گونه ای خاص و مورد به مورد قرار گیرند، خطری برای سلامت بشریت نخواهند داشت.

با این حال، اکثریت عموم که خیلی کمتر از دانشمندان می باشند، اینگونه محصولات را بی خطر نمی پندارند، وضعیت قانونی و نظارتی برروی این محصولات اصلاح شده ژنتیکی، در هر کشور با کشور دیگر متفاوت می باشد.

برخی کشورها، استفاده از این محصولات را ممنوع یا محدود می نمایند، و برخی دیگر، اجازه می دهند تا آنها مطابق با قوانین و مقررات نظارتی خاص عرضه گردند.

محصولاتی با سلامت مشکوک

استفاده از محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی، از اواسط دهه 90 میلادی (دهه 70 هجری شمسی) در بین مردم رواج یافت.

اطلاعات و داده های دیرینی در ارتباط با چگونگی تأثیر این محصولات اصلاح شده برروی سلامت بشر وجود ندارد، آزمایشات بالینی برروی حیواناتی که با اینگونه محصولات اصلاح شده تغذیه گردیدند، مخلوطی از نتایج گوناگون و پیچیده را در کوتاه مدت مشخص نموده است.

مطابق با تحقیقات صورت پذیرفته و منتشر شده در مجله بین المللی علوم زیست شناختی (The International Journal of Biological Sciences) در سال 2009 میلادی ( 1388 هجری شمسی)، نتایج مربوط عملکرد و واکنش موش های تغذیه شده با ذرت های اصلاح شده ژنتیکی، نشان دهنده کاهش در عملکرد و سلامت کبد، کلیه، قلب، غدد فوق کلیوی و طحال بوده است.

مطالعات کوتاه مدت و 4 هفته ای در ارتباط با حیواناتی که از اینگونه محصولات اصلاح یافته ژنتیکی تغذیه می نمایند، نشان داد که عملکرد بدن این حیوانات با مشکلات جدی و عوارض جانبی منفی روبرو گردیده است، تاکنون، تحقیقات خاصی در ارتباط با نحوه عملکرد اینگونه محصولات در ارتباط با بهداشت و ایمنی فردی انسان صورت نپذیرفته است.

آلودگی شیمیایی

ممکن است ساختار ژن ها در این محصولات غذایی بیوتکنولوژیک، برای سلامتی انسان خطرناک باشند، ولیکن مواد شیمیایی مورد استفاده بمنظور رشد این گیاهان نیز پیامدهای منفی را به دنبال خواهند داشت.

بطور مثال، سویا از نظر ژنتیکی، بمنظور مقاومت در برابر علف کش های قوی طراحی می گردد، در حالیکه این سموم، تمامی علف های هرز و سایر گیاهان خودرو را از بین می برند ولیکن برروی گیاه سویا بی اثر خواهند بود. در نتیجه می توان گفت، محصولات غذایی که مصرف می نماییم، ممکن است حاوی مقادیری از این مواد شیمیایی سمی و خطرناک باشند.

آژانس حفاظت از محیط زیست خاطر نشان می سازد که برخی از آفت کش ها، منجر به بروز اختلالات در سیستم عصبی، سوزش و ناراحتی ها در بینایی و پوست، بروز مشکلات در غدد درون ریز و افزایش احتمال بروز برخی از سرطان ها می گردند.

تغییرات زیست محیطی

محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی، ممکن است علاوه بر تأثیرات مخرب برروی سلامت بشر، عوارض جانبی منفی و مخربی را نیز برروی محیط زیست داشته باشند. این محصولات، اغلب با آفت کش ها و علف کش های قوی مقاوم و با کود های شیمیایی نیز بارور می گردند.

این مواد شیمیایی مضر، از طریق هوا، محیط را آلوده نموده و سپس از طریق خاک به منابع آب های زیر زمینی نیز نفوذ نموده و آنها را نیز آلوده می نمایند.

در موردی دیگر، علف های هرز بعد از گذشت مدت زمانی، ساختار رشد خود را در برابر علف کش ها و آفت کش ها تطبیق داده و در برابر آنها مقاوم می گردند، بدین صورت، کنترل این گیاهان مضر در آینده با مشکلات جدی روبرو می گردد.

وزش باد می تواند گرده های این محصولات غذایی را به حوزه های همسایه منتقل نماید و آنها را نیز آلوده نمایند، این مورد با گذشت زمان، منجر به کاهش تنوع زیستی گونه های زراعی می گردد.

دسته ها و گونه های مختلف حشرات موجود در چرخه طبیعت نیز ممکن است، توسط خواص شیمیایی آفت کش ها دچار آسیب های جدی قرار گیرند.

نظر دولت مبنی بر عدم ضرورت برچسب گذاری محصولات

در حال حاضر، اداره غذا و داروی ایالات متحده آمریکا، نیازی نمی بیند که محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی توسط برچسب های معرفی کننده محصول از سایر محصولات طبیعی متمایز گردند و شرکت ها می توانند در صورت صلاح دید و به صورت کاملاً داوطلبانه، بدون وجود هیچگونه اهرم قانونی و بازدارنده، محصولات غذایی خود را برچسب گذاری کنند.

این بدان معنی است که شما، هیچ دیدگاه مشخصی در ارتباط با انتخاب محصول مورد نظر خود نخواهید داشت و نمی دانید که آیا محصولی که شما خریداری می کنید حاوی ترکیبات اصلاح شده ژنتیکی است یا خیر.

و این درحالیست که، محصولات غذایی کاملاً طبیعی، دارای برچسب های مشخص کننده نوع و نشان دهنده 100 درصد ارگانیک بودن آنها می باشند. نتیجه این است که، شما گونه ای از محصولات غذایی را مصرف می نمایید که منجر به بروز اثرات منفی بالقوه برروی سلامتیتان می گردد.

استخراج و انتقال ژن ها

به نقل از تیم تحقیقاتی بایو اکسپلورر (bioexplorer)، اصلاح ژنتیکی، به معنی استخراج یک ژن مکمل از یک ارگانیسم و انتقال آن به ژن های ارگانیسم هدف می باشد.

به عنوان مثال، اگر محققان بخواهند ارگانیسم خاصی از یک ماده مغذی را تولید نمایند که به طور طبیعی نمی توان آن را تولید نمود، به دنبال یک ارگانیسم دیگر می گردند که بتواند آن مواد مغذی خاص را تولید نماید.

ژن های مکمل، ممکن است از باکتری ها، حشرات و حیوانات تأمین گردند و دارای اهداف خاصی باشند، از این رو، ارگانیسم های اصلاح شده ژنتیکی را  نیز به عنوان ترانس ژنیک (transgenic) می شناسند، زیرا آنها شامل انتقال ژن ها می گردند.

اهداف اصلی تغییرات ژنتیکی محصولات غذایی، افزایش عملکرد و مقاومت در برابر آفات به ترتیب در حیوانات و گیاهان می باشند.

اگر چه برخی از محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی مورد تایید قرار گرفته اند، اما ادامه تولید آنها هنوز بسیار بحث برانگیز است و علیرغم ویژگی های ظاهراً شگفت انگیز این محصولات، اعتقاد بر این است که ممکن است برخی معایب و مضرات روند مهندسی ژنتیک حاصل گردد.

روند تکنولوژی دی ان ای نوترکیب (recombinant DNA) یا مهندسی ژنتیک، مستعد جهش می باشد که این مورد می تواند منجر به تغییرات غیر قابل پیش بینی در ساختار در ان ای (DNA) و پروتئین های تولید شده آن گردد.

واکنش آلرژیک در بدن انسان

واکنش های آلرژیک در انسان، یکی از عوارض جانبی مصرف اینگونه محصولات اصلاح یافته ژنتیکی است. این واکنش آلرژیک زمانی اتفاق می افتد که یک پروتئین یا مواد حساسیت زا (allergen) خاص موجود در محصولات اصلاح یافته ژنتیکی، وارد بدن انسان می گردد و سیستم ایمنی بدن انسان را تحریک می نماید.

این فرآیند تحریک آمیز، اثرات نامطلوبی را برروی انسان می گذارد و در واقع، این ژن های مجهول، با ایجاد آلرژی های خاص منجر به بروز اینگونه واکنش های ایمنی می گردند.

علاوه بر این، ممکن است که آلرژی های جدیدی به دلیل مخلوط شدن ژن های دو ارگانیسم بوجود آید، از آنجایی که برخی از ژن های وارد شده از طریق باکتری ها و ویروس ها منتقل می گردند، در برخی موارد، احتمال انتقال بیماری نیز وجود خواهد داشت.

تولید سموم

محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی نیز ممکن است تولید سم را در سطوح مضر برای انسانها افزایش دهد. تولید سم ممکن است زمانی اتفاق بیافتد که ژن مکمل در طول فرآیند تزریق دچار آسیب گردد. دلیل دیگر این است که به طور کلی ژن تزریق شده، توسط گیاه گیرنده پذیرفته نمی گردد، زیرا ممکن است وقوع این امر، باعث آسیب رساندن بهمسیر متابولیک آن گردد.

بنابراین، با مصرف چنین محصولات مسمومی، احتمال مسمومیت و ایجاد آسیب توسط آن وجود خواهد داشت.

ارزش های غذایی کاهش یافته

گزارشات گوناگون نشان دهنده این مورد است که برخی از محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی فاقد هرگونه ارزش غذایی می باشند.

همانطور که مهندسی ژنتیک تمایل به تمرکز بیشتر بر افزایش تولید محصولات ژنتیکی خاص دارد، طول عمر و توانایی خود را برای جلوگیری از درگیری با آفات گوناگون افزایش خواهد داد و در برخی مواقع و درحین این تقابل نابرابر، ارزش غذایی برخی از محصولات به خطر خواهد افتاد.

مطابق با تحقیقات انجام شده در مجله فود کمیستری (Food Chemistry)، مشخص گردید که سویاهای ارگانیک دارای ترکیبات غذایی سالم بیشتری، مانند شکر، پروتئین ها، سلنیوم (selenium) و زینک (zinc) نسبت به سویاهای اصلاح شده ژنتیکی می باشند.

این یافته ها همچنین نشان می دهند که با ایجاد گیاه مقاوم تر در برابر آفات، فیتوکمیک آنتی اکسیدان (‎antioxidant phytochemicals) موجود در آن کاهش خواهد یافت.

از این رو، با تغییر دادن محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی، کمیت بیش از کیفیت به خطر خواهد افتاد.

مضرات غذاهای اصلاح شده ژنتیکی در محیط زیست و اکوسیستم

انتقال سموم به خاک

معایب محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی بسیار فراتر از آسیب صرف برروی سلامتی ما می باشد.

با توجه به اثرات زیست محیطی اینگونه محصولات، وجود سموم و ایجاد مسمومیت توسط آنها، موضوعی حاد و بحث برانگیز می باشد.

بعنوان نمونه ای از این محصولات، می توان به ذرت بی تی (Bt Corn) اشاره نمود، ارگانیسم اهداء کننده در این گونه از ذرت، نوعی باکتری خاکی قوی با نام باسیلیوس تورین انسیس (Bacillus Thuringensis) می باشد، این باکتری دارای ژنی است که سموم پروتئینی خاصی را تولید می نماید که از گیاه، در برابر حمله آفات و حشرات مانند حمله لاروهای پروانه محافظت می نماید.

هرچند این ویژگی خاص در کنترل آفات مفید می باشد، ولیکن ممکن است منجر به انتشار این سموم در خاک و بعد از آن در منابع آب های زیرزمینی گردد.

وجود مقادیر بیش از حد این سموم در خاک، می تواند از رشد باکتری های ضروری برای رشد گیاه جلوگیری نموده و در نتیجه، خاک از تمام مواد مغذی لازم خالی می گردد و این مورد نیز برای گیاه مضر می باشد.

مقاومت آفات در برابر سموم

علاوه بر موارد مذکور، اثرات طولانی مدت این ارگانیسم های اصلاح شده ژنتیکی نیز مشخص نمی باشد.

دانشمندان هراس دارند که تولید بیش از حد محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی، در طولانی مدت اثرات معکوسی را در ارتباط با کنترل آفات داشته باشد و آفات و حشرات مضر برای گیاهان، به مقاومتی دست یابند که آنها را در برابر سموم تولید شده ایمن نماید.

ایجاد اختلال در اکوسیستم

تولید محصولات غذایی اصلاح شده ژنتیکی خطرات بسیاری را در جهت تخریب تنوع زیستی در اکوسیستم ایجاد می نماید، زیرا در روند مهندسی ژنتیک، صفات بهتر گزینش می گردد و در این میان، نتیجه می تواند به نفع یک ارگانیسم تمام شود.

علاوه بر این، معرفی ارگانیسم های اصلاح شده ژنتیکی می تواند در نهایت روند طبیعی جریان ژنی را مختل نماید، این مورد بدین معنا می باشد که، اختلال در این جریان می تواند منجر به رشد علف های هرز گردد، این گیاهان هرز دارای سرعت رشد بالایی بوده و با سایر گیاهان در رقابت می باشند.

نگرانی های اجتماعی و اخلاقی

علاوه بر مسائل بهداشتی و زیست محیطی، تولید اینگونه از محصولات کشاورزی و حیوانات، به مرکز پرجنجال بحث های اجتماعی و اخلاقی تبدیل شده است.

در حال حاضر، هنوز هم بسیار دشوار است که تأثیرات طولانی مدت مصرف اینگونه از محصولات، رمزگشایی گردد، از این رو، مصرف کنندگان این دسته از محصولات، همواره با ترس به این مقوله می نگرند.

با در نظر گرفتن تمام معایب ذکر شده در ارتباط با تولید و یا مصرف اینگونه از محصولات اصلاح شده ژنتیکی، تصمیم با شماست که آیا به سلامت فردی و محیطی فکر کنید یا خیر.

منبع: خبرگزاری علم و فناوری