به گزارشبسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج، شیردهی موضوع مهمی در سلامت فیزیکی و روانی مادر و فرزند دارد. معروف ترین آیه قرآن در مورد شیردهی آیه 233 سوره بقره است که می فرماید: « وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ ۖ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ ۚ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ لَا تُكَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ ۚ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ ۗ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا ۗ وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ» خداوند در این آیه می فرماید: « و مادران بایستی دو سال کامل فرزندان خود را شیر دهند، البته آن کسی که خواهد فرزند را شیر تمام دهد؛ به عهده صاحب فرزند است (یعنی پدر) که خوراک و لباس مادر را به حد متعارف بدهد، هیچ کس را تکلیف جز به اندازه طاقت نکنند، نه مادر باید در نگهبانی فرزند به زحمت و زیان افتد و نه پدر بیش از حدّ متعارف برای کودک متضرر شود. و اگر کودک را پدر نبود وارث باید در نگهداری او به حد متعارف قیام کند. و اگر پدر و مادر به رضایت و مصلحت دید یکدیگر بخواهند فرزند را از شیر بگیرند هر دو را رواست، و اگر خواهید که برای فرزندان دایه بگیرید آن هم روا باشد در صورتی که دایه را حقوقی به متعارف بدهید. و از خدا پروا کنید و بدانید که خداوند به کردار شما بیناست.»
از این آیه می توان هفت دستور قرآنی درباره شیردادن به نوزاد را استخراج کرد؛
دستور اول: حق حضانت فرزند تا دو سالگی با مادر است
آین آیه در ابتدا می فرماید: « وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ» و مادران باید فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند.»
در این ایه حق شیردادن در دو سال شیرخوارگی به مادر داده شده است و اوست که حق حضانت دارد و می تواند در این مدت از فرزند خود نگاه داری کند هر چند ولایت اطفال صغیر به عهده پدر گذاشته شده است. اما از آنجا که تغذیه جسم و جان نوزاد در این مدت با شیر و عواطف مادر پیوند ناگسستنی دارد این حق به مادر داده شده است . علاوه بر این عواطف مادر نیز باید رعایت شود، زیرا او نمی تواند آغوش خود را در چنین لحظات حساسی از کودک خود خالی ببیند و در برابر وضع نوزادش بی اعتنا باشد. بنابراین قرار دادن حق حضانت و نگاه داری و شیردادن برای مادر یک نوع حق دو جانبه است که هم برای رعایت حال فرزند است و هم مادر.
دستور دوم: مدت شیردادن طفل لازم نیست که همواره دو سال باشد
« لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ» این حکم برای کسی است که می خواهد دوران شیرخوارگی را تکمیل کند. یعنی مدت شیردادن طفل لازم نیست همواره دو سال باشد. دو سال برای کسی است که می خواهد شیردادن را کامل ند.ولی مادران حق دارند با توجه به وضع نوزاد و رعایت سلامت او این مدت را کمتر کنند. در روایتی که از اهل بیت علیهم السلام به ما رسیده است دوران کامل شیرخوارگی دو سال و کمتر از آن است و بیست و یک ماه هم توصیه شده است.
دستور سوم: پدر باید هزینه های مادر را تقبل کند
هزینه زندگی مادر از نظر غذا و لباس در دوران شیردادن برعهده پدر نوزاد است تا مادر با خاطری آسوده بتواند فرزند را شیر دهد.
بنابراین در ادامه آیه می فرماید: « وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»
و در تأمین خوراک و پوشاک مادران شیرده به طور شایسته بر عهده پدر فرزند است. توصیف به « معروف» نشان می دهد که پدران در مورد لباس و غذای مادر باید چیزی را در نظر بگیرند که شایسته و متعارف و مناسب حال مادر است . به گونه ای که نه سخت گیری روا دارند و نه اسراف ورزند.
سپس برای توضیح بیشتر می فرماید:
لاتکلف نفس الا وسعها»
هیچ کس موظف نیست بیش از مقدار توانایی خود کاری را انجام دهد.
بنابراین هر پدری تنها به اندازه توانایی خود وظیفه دارد .
دستور چهارم، نه پدر و نه مادر هیچ کدام نباید به واسطه ی فرزندشان زیان ببینند
در این آیه به حکم مهم تری می پردازد و می فرماید: « ۚ لَا تُضَارَّ وَالِدَةٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ» نباید مادری به خاطر فرزندش زیان ببیند و نه پدری برای فرزندش دچارضرر شود.
مردان نباید با گرفتن کودکان در دوران شیرخوارگی از مادران، حق حضانت و نگهداری آنان را پایمال کند. مادران نیز نباید از این حق شانه خالی کنند و به بهانه های گوناگون از شیردادن کودک خودداری کنند یا پدر را از دیدار فرزندش محروم سازند.
این احتمال نیز در تفسیر آیه داده شده است که منظور آن است که نه پدر می تواند حق زناشویی زن را به خاطر ترس از باردار شدن و در نتیجه زیان دیدن شیرخوار سلب کند و نه مادر می تواند به همین دلیل شوهر را از حق خود محروم سازد
تعبیر « والدها» و « ولده» نیز برای تشویق پدران و مادران به رعایت حال کودکان شیرخوار است. همچنین نشان می دهد که نوزادان متعلق به هر دو است ، نه مطابق رسوم جاهلیت که فرزند را فقط متعلق به پدر می دانستند و برای مادر هیچ سهمی قائل نبودند.
دستور پنجم : اگر پدر فوت شده باشد، وارث باید خرج مادر را بدهد
آیه در ادامه به حکم دیگری می پردازد که مربوط به بعد از مرگ پدر است. چنانکه در آن آمده است : « لْوَارِثِ مِثْلُ ذَٰلِكَ» بر وارث او نیز لازم است این کار را انجام دهد.
بنابراین طبق این آیه در دورانی که مادر به کودک شیر می دهد، وارث باید نیازهای او را تأمین کند.
دستور ششم: از شیرگرفتن کودک مستلزم رضایت مشورت والدین است.
در ادامه آیه سخن از بازداشتن کودک از شیر به میان آمده است و اختیار آن به پدر و مادر واگذار شده است. هر چند در جمله های سابق، زمانی برای شیردادن کودک تعیین شده بود، ولی پدر و مادر با توجه به وضع جسمی و روحی او و توافق با یکدیگر می توانند کودک را در هر موقعی که مناسب بدانند از شیر بازگیرند چنانچه می فرماید:
«فَإِنْ أَرَادَا فِصَالًا عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَتَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْهِمَا» اگر آن دو با رضایت و مشورت یکدیگر بخواهند کودک را – زودتر از دوسال یا بیست و یک ماه - از شیر بگیرند گناهی بر آنان نیست.
در واقع پدر و مادر باید مصالح فرزند خود را در نظر بگیرند و با هم فکری و توافق و به تعبیر قرآن رضایت و مشورت برای بازگرفتن کودک از شیر برنامه ای تنظیم کنند و در این کار از کشمکش و مشاجره و تنها به مصالح خود پرداختن و مصالح کودک را پای مال کردن بپرهیزند.
دستور هفتم: انتخاب دایه به جای مادر در صورت رضایت طرفین و پرداختن حق وی بلامانع است.
گاه مادر در مورد شیردادن و حضانت و نگهداری فرزند از حق خود می گذرد و یا مانعی برای او پیش می آید. در این صورت باید راه چاره ای اندیشید. بنابراین خداوند در ادامه ی آیه مذکور می فرماید:
« أَنْ تَسْتَرْضِعُوا أَوْلَادَكُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا آتَيْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ ۗ» ، اگر خواستید دایه ای – درصورت ناتوانی و عدم موافقت مادر- برای فرزند خود بگیرید گناهی بر شما نیست. در صورتی که مزدی را به طور شایسته بپردازید.
و در پایان آیه نیز خداوند به همگان هشدار می دهد که: « ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ»» ؛ تقوای الهی پیشه کند و بدانید خدا به آنچه انجام می دهید بینا است.
مبادار کشمکش میان مرد و زن ، روح انتقام جویی را در آنها زنده کند و سرنوشت یکدیگر و یا کودکان مظلوم را به خطر اندازد. همه باید بدانند که خداوند مراقب اعمال آنهاست. این احکام حساب شده و هشدارهای آمیخته به آن نشان می دهد که اسلام تا چه حد برای حقوق کودکان و همچنین مادران اهمیت قائل می شود و رعایت حداکثر عدالت را در این زمینه سفارش می کند.
برگرفته از کتاب نوازدی
