قدرت نرم و سرمایه اجتماعی دو مقوله ای است که نظریه پردازان مختلفی در مورد آن نظر داده اند. قدرت نرم به ویژه در ارتباط مستقیم با مفهوم سرمایه اجتماعی مطرح شده است. قدرت نرم عبارت است از رسیدن به اهداف و مقاصد مورد نظر بدون به کار بردن ابزار زور و تهدید. سرمایه اجتماعی نیز که در کنار سرمایه اقتصادی و سرمایه انسانی مطرح است بخشی از ثروت ملی محسوب می شود. می توان گفت هیچ مجموعه انسانی بدون داشتن سرمایه اجتماعی نمی تواند به اهداف خود دست یابد.
تجربه حدود چهار دهه شجره طیبه بسیج اثباتی است بر این مدعا که بسیج اصلی ترین قدرت نرم و سرمایه انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی است. حضور حداکثری بسیج در عرصه های مورد نیاز و ایثار و فداکاری و صداقت آن که از مؤلفه های سرمایه اجتماعی است، بسیج را به عنوان یک الگوی ناب و کارامد به جهان معرفی کرده است.
صدور انقلاب اسلامی ایران که توسط امام خمینی (ره) مطرح شده در واقع صدور فرهنگ و تفکر بسیجی است. امروز به جرأت می توان ادعا کرد که میوه درخت تنومند بسیج را در بیرون مرزها می توان چید. پیروزی بر داعش نمونه اخیر این مسئله است.
بسیج بیش و پیش از آنکه یک ساختار و تشکیلات و سازمان باشد، یک فرهنگ و تفکر و گفتمان است. این گفتمان در هر بخشی حاکم شده کارامدی خود را نشان داده و ناکارامدی نظام در برخی از زمینه ها ناشی از فقدان این گفتمان بوده است.
بنابراین می توان گفت بسیج در عرصه خارجی مظهر قدرت نرم و در عرصه داخلی مظهر سرمایه اجتماعی است. طراحی مقوله جنگ نرم و تهاجم فرهنگی چیزی جز طرحی برای مقابله با فرهنگ بسیجی نبوده است.
اما آنچه می توان به عنوان نکته آخر بیان کرد لزوم بازنگری در روش ها و عملکردها است. برای افزایش کارایی و محبوبیت باید نسبت به بسیج آفت شناسی کرد. راز موفقیت بسیج این است که همچنان به صورت یک نهضت باقی مانده و به نهاد تبدیل نشده است. برای استمرار این گفتمان که در واقع استمرار گفتمان انقلاب اسلامی است، باید چالش ها و موانع را شناخت و برای رفع آنها برنامه ریزی کرد.
