به گزارش خبرگزاری بسیج، آیت الله علیرضا اعرافی، رئیس جامعه‌المصطفی‌العالمیه و مدیر حوزه‌های علمیه کشور، در دوره علمی پژوهشی علوم انسانی اسلامی «مفتاح» که با حضور اساتید شاخصی در رشته های مختلف علوم انسانی در موسسهی حضرت امام خمینی رحمهالله علیه شهر قم برگزار می‌شود با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب که در دیدار جمعی از طلاب تهران گفت: حوزه با صدور بیانیه ای به ندای رهبری لبیک خواهد گفت. حتما با همه موانع، دست و پنجه نرم خواهد شد تا منویات و رهنمودهای ایشان به طور کامل تحقق یابند.
آیت الله اعرافی با اشاره به اینکه در سخنان ایشان چند نکته برجسته بود گفت: یکی اینکه دربارۀ این که آیا عصر انقلاب پایان پذیرفته است چند مغالطه وجود دارد: 1. تقابل انقلاب با عقلانیت 2. تقابل انقلاب با نظم و نظام: انقلاب اسلامی یک فلسفه ای دارد که ناظر به آن تمدن سازی است و تا وقتی که عناصر مزاحم در سطح جهانی وجود داشته باشد انقلاب هم حضور دارد. 3. تقابل انقلاب با امنیت 4. تقابل انقلاب با ارتباط جهان. نکته ی دیگر مورد تأکید ایشان عبارت بود از این که حیات طیبه یکی از اموری است که انقلاب و حوزه باید دنبال کند و برای آن نیاز به حرفهای نو داریم.
مدیریت حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به اینکه ضرورت تعامل و هم افزایی حوزه و دانشگاه وجود دارد گفت: هم در حوزه و هم در دانشگاه نیاز به تحولاتی داریم تا بتواند با نگاه های جامع و وسیعی پاسخ گوی نیازهای تمدنی باشد.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به ضرورت نگاه تمدنی به دین اسلام و نقش سازنده و احیاگر انقلاب اسلام در این رابطه گفت: اسلام یک دینی جامع تمدنی است و یک تعلیقه و حاشیه بر زندگی بشر نیست. دین تمدنی یعنی دینی که دارای نظریه های بنیادی، عقلانی و فراگیر و جهت دهنده به همه حیثیات زندگی بشر است. همچنین دارای انعطاف در عین ثبات است و نظامات اجتماعی زندگی بشر را هم هدایت می کند.»
وی دربارۀ ویژگی های تمدنی دین اسلام گفت: دین اسلامی یک تبیین کامل و یک فلسفه جامع و کامل از زندگی بشر ارائه می دهد. این دین روحی است که در تمام ساحت ها دمیده می شود و ورود حداکثری به زندگی دارد.
آیت‌الله اعرافی با اشاره به شاخص یک اندیشه تمدنی که مصداقش در اینجا دین است گفت: ورود در ساحت های گوناگون زندگی به صورت منسجم و یک پارچه است. اجزای توصیفی و تجویزی آن در یک مجموعه منسجم و نظام وار قرار می گیرد. اصلا بین آنها ناسازگاری وجود ندارد. این همان نظام سازی است که شهید صدر فرموده اند. کل نظام ها هم با هم انسجام دارند و به شکل هرمی به نقاط کلان اصلی می رسند و آن رأس هرم و قله بر همه اینها سایه افکنده است.»
وی با بیان ویژگی انعطاف در عین ثبات برای دین اسلام گفت:اگر چیزی بخواهد تمدنی فرازمانی و فرامکانی باشد، باید انعطاف در عین ثبات داشته باشد که این همان نظریه ثابت و متغیر است که علامه طباطبایی و شهید مطهری بیان کرده اند.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه اگر در روزگار ما بخواهد دینی تمدنی باشد، حداقل در سه سطح باید حضور داشته باشد گفت: اول در سطح فکری و فلسفی و بنیادی، دوم در سطح دانش ها و علوم: حتما یک دین تمدنی باید بر ذخایر علمی بشر سایه بیفکند و در سطح سوم که اشکال و سطوح رویین زندگی که عبارت است از سبک زندگی و معماری و آداب و رسوم. اگر ما بخواهیم به این دین با این نگاه تمدنی دسترسی پیدا بکنیم، نیاز به اجتهاد داریم و اجتهاد رایج در حوزه ها کافی نیست و نیاز به عرض و طول و عمق و ژرفایی بیشتر دارد. باید دامنه اجتهاد خود را تعمیم دهیم.»
وی در ادامه با اشاره به ضرورت تحول در فرایند اجتهاد و حرکت از ساختن منظومه های حکمی به سمت نظامات گفت: مقصود نظام سازی این است که از درون احکام فقهی به قواعد بنیادی برسیم مانند چیزی که شهید صدر در گام اول اقتصادنا بیان کرده اند. در مرحلۀ بعد باید اجتهاد را از گزاره های تجویزی به سمت گزاره های توصیفی ببریم. فلسفه و کلام ما به نحوی اجتهاد در این مسائل است ولی این حد کافی نیست. در تفسیر باید تأکید کنیم که از عصر علامه طباطبایی باید جلوتر برویم و تفسیر تخصصی ناظر به حوزه های علوم بنویسیم. در حدیث هم باید یک نوع اجتهاد توصیفی فلسفی کلامی البته نه در حوزه اعتقادات ایجاد کنیم.
اعرافی با اشاره به این موضوع که اجتهاد باید امتداد دین را در علم و هنر و ... تأمین کند فرمودند: «ما در علوم و دانشهای حوزه و در دانشگاه هم به یک شکل دیگر نیازمند به یک تطویر و تطور هستیم. ما در کنار این 50-60 باب فقهی فقه به 20 باب و کتاب فقهی جدید نیازمندیم. هر چند که در همین ابواب موجود نیز باید مسائل مستحدثه را بررسی کنیم. در حوزه اصول فقه نیز اگرچه از مدافعان اصول بسیار غنی امروز هستم اما فکر می کنم اصول فقه امروز یک بازمهندسی نیاز دارد.»
وی با بیان حدیثی از امام صادق علیه السلام درباره پدر گرامیشان که در کافی شریف آمده است:«کان ابی کثیر الذکر، لقد کنت أمشی معه و إنه لیذکر الله و آکل معه و إنه لیذکر الله و لقد کان یحدث القوم و ما یشغله ذلک عن ذکر الله؛ شکل ظاهری اش این است که ذکر می گفت و باطنش این است که در جمع بود و در عین حال در محضر حق. یحدث القوم و ما یشغله ذلک عن ذکر الله. این بخشی از یک حدیث مفصلی است که درباره مقام ذکر امام باقر علیه السلام از امام صادق علیه السلام نقل شده است. گفت: زندگی این دو امام یک فصلی نو بود در حیات ائمه که ویژگی آن پایه ریزی یک اندیشه جامع بود که تاکنون فرصت نشده بود و تلاشی که امام باقر علیه السلام انجام داده بودند برای پرورش شاگردان امری روشن است.
