ترجیح ما در موضوع زنان کارتنخواب این است که برای آنها مراکز درمان اعتیاد راهاندازی شود. اخیراً هم این کار را انجام میدهیم. مراکزی ایجاد میکنیم که این زنان بتوانند خودشان مراجعه کنند و آنجا مراقبت شوند.
به گزارش سرویس بسیج جامعه زنان کشور خبرگزاری بسیج، کارتنخوابی زنان معضلی است که در سال 93 مورد توجه بسیاری از مسؤولان قرار
گرفت و نسبت به افزایش آن هشدار داده شد. پس از این هشدار در سال 94
مسؤولان و کارشناسان به صحبت پیرامون این موضوع پرداختند و وعدههای بسیاری
برای رسیدگی به موضوع کارتنخوابی زنان و حل این معضل دادند.
نبود آمار دقیق از وضعیت کارتنخوابی
در این بین آمارهای متفاوتی در مورد تعداد زنان کارتنخواب ارایه شد که نشان از نبود آمار رسمی و قابل استناد داشت. این رقمها از 2 هزار تا 5 هزار زن را شامل میشود که نه فعالان اجتماعی و نه مسؤولان روی آن به توافق نرسیدند. در هر حال یکی از مواردی که در این آمارها عموماً مورد تأکید قرار میگیرد، پایین آمدن سن کارتنخوابی زنان و افزایش کلی این آسیب است؛ بهگونهای که تا چند سال گذشته اکثر زنان کارتنخواب، زنانی مسن بودند اما در سالهای اخیر شمار زنان کارتنخواب جوان افزایش قابل توجهی داشته است.
عدم توافق میان مسؤولان
نکته مهم در موضوع کارتنخوابی زنان این است که در طول سالهای اخیر هرچند مسؤولان نظرات متفاوتی درباره علت و آمار این پدیده داشتند اما در هر حال وجود این آسیب را پذیرفته بودند و تلاشهایی برای رسیدگی به آن میکردند. هرچند که گاهی این فعالیتها بینتیجه باقی میماند و صرفاً به چالشی بین فعالان اجتماعی، مدیران دولتی و نمایندگان مجلس تبدیل میشد.
13 دستگاه در مورد زنان کارتنخواب مسؤول هستند
یکی از اولین چالشها مربوط به سؤال شهلا میرگلوبیات، نماینده وقت مردم ساوه در مجلس در مورد برنامههای معاونت امور زنان ریاست جمهوری برای زنان کارتنخواب و پاسخ شهیندخت مولاوردی، معاون رییسجمهور در امور زنان و خانواده بود که در تیرماه 93 مطرح شد. در این زمینه مولاوردی از تشکیل کارگروه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در این معاونت خبر داد و اعلام کرد که قرار است این کارگروه با همکاری سازمانهای مردمنهاد وضعیت زنان کارتنخواب را مورد بررسی قرار دهد. به گفته او 13 دستگاه در مورد زنان کارتنخواب مسؤول هستند.
جمعآوری برعهده شهرداری و ساماندهی با بهزیستی است
سازمان بهزیستی بهواسطه وظایف ذاتی خود در زمینه آسیبهای اجتماعی به این موضوع ورود پیدا کرد. رییس این سازمان طی 2 سال گذشته مباحث متعددی را پیرامون ساماندهی وضعیت زنان کارتنخواب مطرح کرد. انوشیروان محسنیبندپی اردیبهشت ماه سال 94 از اجرای طرح جمعآوری و ساماندهی زنان کارتنخواب در تهران خبر داد و گفت که این طرح در قالب تفاهم با شهرداری تهران اجرا خواهد شد؛ به این ترتیب که جمعآوری این افراد برعهده شهرداری، و ساماندهی آنها برعهده بهزیستی است.
شهرداری و زنان کارتنخواب
شهرداری نیز به دنبال وظیفه مدیریت شهری خود به کارتنخوابی زنان ورود پیدا کرد. اواخر سال 93 بود که فرزاد هوشیارپارسیان، مدیرعامل وقت سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به وضعیت زنان کارتنخواب شهر تهران گفت: این زنان هر شب در سطح شهر جمعآوری و به مددسرا ارجاع میشوند. وعده هوشیار این بود که براساس برنامهریزیهای انجامشده برای سال 94، زنان در خانههای میانراهی مورد حمایت قرار گیرند و پس از آن، به ستاد توانمندسازی معرفی و بعد از آموزش و درآمدزایی، به آنها وام تهیه خانه ارایه شود تا در نهایت از خانههای بین راهی مرخص شوند.
مطالعات در مورد زنان کارتنخواب در وزارت کشور
همچنین وزارت کشور از دیگر نهادهای مسؤول در زمینه زنان کارتنخواب است. مسؤولان این وزارتخانه نیز مانند سایر نهادهای مربوطه از لزوم بررسی و انجام اقداماتی سخن گفتند که نتیجه روشن و دقیقی از آن خارج نشد. به گفته آنها دبیرخانه شورای اجتماعی کشور در زمینه موضوع زنان کارتنخواب در مرحله مطالعه، بررسی و تهیه گزارش است.
نتایج این بررسیها در وزارت کشور در فروردین سال 95 توسط عبدالرضا رحمانیفضلی، وزیر کشور به این صورت اعلام شد که میتوان گفت تقریباً از بهمن ماه سال 94 هیچ زن معتاد و کارتنخوابی در سطح شهر تهران وجود ندارد و در بقیه استانها هم در زمینه جمعآوری مشکل خاصی نداریم. البته این صحبتها از سوی وزیر کشور، تعجب و اعتراض بسیاری از افراد را برانگیخت.
نقض اطلاعات وزیر کشور
یکی از افرادی که طی سالهای 93 و 94 در رابطه با زنان کارتنخواب نکات بسیاری را مطرح کرد فاطمه دانشور، رییس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران بود. او معتقد بود که امکانات کافی برای ساماندهی زنان کارتنخواب وجود ندارد و دولت در خصوص ساماندهی زنان کارتنخواب ضعف دارد و گویا انگیزهای برای ورود جدی ندارد.
به گزارش مهرخانه، همچنین صحبتهای دانشور در فروردین 95، اطلاعاتی که وزیر کشور داده بود را نقض میکرد. به گفته او بعد از گذشت 6 ماه از آغاز به کار ساماندهی وضعیت زنان کارتنخواب، به جرأت میتوان گفت هیچیک از دستگاهها نمره قابل قبولی نمیگیرند؛ چون مشاهده میشود به دلیل عدم وجود برنامه جامع و زمانبندیشده، زنان باز به چرخه اعتیاد و کارتنخوابی بازمیگردند و این یعنی هدررفت منابع و هزینههایی که تاکنون صورت گرفته است.
بودجه 96 و جای خالی برنامهریزی برای زنان کارتنخواب
اقدامات و آمارها و گزارشها در این زمینه که گاهی یکدیگر را نقض میکردند، ادامه داشت تا اینکه اسفندماه سال گذشته دانشور از نگاه مردانه مدیریت شهری و جای خالی توجه به زنان گلایه کرد و گفت که در طول سالهای گذشته 21 بازدید از حاشیه شهر تهران و نقاط آسیبپذیر داشته که عمده بازدیدهایش از ساعت 23 تا 3 بامداد بوده است. آمار اولیه او درخصوص زنان کارتنخواب 1000 تا 1500 نفر است که برای زنان، سامانسرا و گرمخانهای وجود ندارد. مطابق اظهارنظر دانشور همجنین در بودجه 96 نیز شاهد جای خالی برنامهریزی برای زنان کارتنخواب هستیم.
نیازی به بودجه اختصاصی برای زنان کارتنخواب نداریم
با وجود انتقادات دانشور، مسؤولان بهزیستی لزومی برای اختصاص بودجهای ویژه برای زنان کارتنخواب نمیبینند. مجید رضازاده، رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در گفتوگو با مهرخانه با تأکید بر اینکه نیاز نیست در برنامه بودجه، بودجهای مخصوص زنان کارتنخواب داشته باشیم، گفت: البته باید برای این حوزه بودجه وجود داشته باشد تا بتوانیم به آن بپردازیم. اگر قرار است برنامههایمان را در حوزه اعتیاد بیشتر کنیم، نیاز به بودجه بیشتری داریم؛ که بخشی از این بودجه به زنان، بخشی به کودکان و بخشی به اعتیاد در حالت عام اختصاص مییابد. برای اداره این بخشها به بودجه بیشتری نیاز است. ستاد مبارزه با مواد مخدر قول افزایش بودجه را داده است.
بهزیستی از سه منبع بودجه میگیرد
او درباره وضعیت بودجهای بهزیستی تصریح کرد: آنچه مجلس در بودجه عمومی دیده، افزایش پیدا نکرده است. ولی منابع بودجهای بهزیستی از چند جا تأمین میشود. یکی بودجه عادی خودمان است که افزایش نیافته است. بخش دیگر از ستاد مبارزه با مواد مخدر است که قول افزایش دادهاند و فکر میکنم بودجه را افزایش خواهند داد؛ زیرا مراکز اجباری درمان اعتیاد را هم قرار است بهزیستی مدیریت کند. بودجهای هم از شورای اجتماعی در وزارت کشور به ما تعلق میگیرد که سال گذشته به ما پرداخت شد اما امسال هنوز به این برنامهریزی و تخصیص بودجه نرسیدهایم اما قاعدتاً از آنجا هم بودجه خواهیم گرفت.
ارایه توأمان خدمات اعتیاد و مراقبتهای زنان
رضازاده به تشریح وضعیت حال حاضر ساماندهی زنان کارتنخواب اشاره کرد و ادامه داد: پژوهشی انجام ندادیم تا آماری از زنان کارتنخواب داشته باشیم. ترجیح ما در موضوع زنان کارتنخواب این است که برای آنها مراکز درمان اعتیاد راهاندازی شود. اخیراً هم این کار را انجام میدهیم. مراکزی ایجاد میکنیم که این زنان بتوانند خودشان مراجعه کنند و آنجا مراقبت شوند و علاوه بر مراقبتهای مربوط به اعتیاد، خدمات دیگری هم مثل خدمات زنان و زایمان و عفونتهای مقاربتی دریافت کنند.
زنان درمانشده بدسرپرست و بیسرپرست میتوانند از مراکز ویژه بزیستی استفاده کنند
رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی با اشاره به راهاندازی مرکز ماده 15 درمان اعتیاد مهر مادر گفت: 2 هفته پیش مرکزی را در پردیس راهاندازی کردیم. از این مراکز برای ساماندهی و کمک به زنان معتاد استفاده میکنیم تا مداخلات لازم را برای آنها انجام دهیم. همچنین به دنبال راهاندازی مراکز مشابه دیگری نیز هستیم. مرکز مهر مادر پردیس برای نگهداری زنان، مرکز اقامتی مدل پرهیزمدار است که فضای بزرگی را به آن اختصاص دادند. در آنجا پزشک، کارشناس و افراد بهبودیافته حضور دارند. در نتیجه علاوه بر ترک اعتیاد، مراقبتهای پزشکی نیز از آنها انجام میشود. رویکرد ما برای کنترل این مشکل، راهاندازی و دردسترس قرار دادن مراکز بیشتر است تا امکان مراجعه این افراد فراهم شود. افراد میتوانند سه ماه در این مراکز باشند و در صورت نیاز، تمدید هم میشود ولی در نهایت باید از این مرکز به مرکز دیگری بروند. اگر بیسرپرست یا بدسرپرست باشند، میتوانند از مراکز معاونت اجتماعی استفاده کنند.
راهاندازی مراکز مادر و کودک در سال جاری
او درباره مراکز مادر و کودک اظهار کرد: پس از بررسیهای صورتگرفته به این نتیجه رسیدیم که مراکزی را ایجاد کنیم تا در صورت فرزنددار بودن این زنان، فرزندشان نیز بتواند در همان مرکز یا در مجاورت آن حضور داشته باشد که انشاالله به زودی انجام خواهد شد. هدف از این روش محروم نشدن کودک و مادر از یکدیگر است زیرا گاهی دلیل عدم مراجعه زنان برای درمان اعتیادشان، این است که نمیدانند فرزندشان را به چه کسی بسپارند. اگر جایی باشد که از کودک هم مراقبت شود، این مادران کمتر کارتنخواب میشوند. راهاندازی مراکز مادر و کودک در برنامه امسال بهزیستی قرار دارد. باید مشکلات فنی آن را برطرف کنیم زیرا از یک طرف کودک نباید در جایی که افراد معتاد حضور دارند و در حال درمان هستند، حضور داشته باشد؛ از طرف دیگر مادر و کودک به یکدیگر نیاز دارند. باید بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که بدون ایجاد مشکلی برای کودک، از مواهب حضور در کنار یکدیگر بهرهمند شوند.
نبود آمار دقیق از وضعیت کارتنخوابی
در این بین آمارهای متفاوتی در مورد تعداد زنان کارتنخواب ارایه شد که نشان از نبود آمار رسمی و قابل استناد داشت. این رقمها از 2 هزار تا 5 هزار زن را شامل میشود که نه فعالان اجتماعی و نه مسؤولان روی آن به توافق نرسیدند. در هر حال یکی از مواردی که در این آمارها عموماً مورد تأکید قرار میگیرد، پایین آمدن سن کارتنخوابی زنان و افزایش کلی این آسیب است؛ بهگونهای که تا چند سال گذشته اکثر زنان کارتنخواب، زنانی مسن بودند اما در سالهای اخیر شمار زنان کارتنخواب جوان افزایش قابل توجهی داشته است.
عدم توافق میان مسؤولان
نکته مهم در موضوع کارتنخوابی زنان این است که در طول سالهای اخیر هرچند مسؤولان نظرات متفاوتی درباره علت و آمار این پدیده داشتند اما در هر حال وجود این آسیب را پذیرفته بودند و تلاشهایی برای رسیدگی به آن میکردند. هرچند که گاهی این فعالیتها بینتیجه باقی میماند و صرفاً به چالشی بین فعالان اجتماعی، مدیران دولتی و نمایندگان مجلس تبدیل میشد.
13 دستگاه در مورد زنان کارتنخواب مسؤول هستند
یکی از اولین چالشها مربوط به سؤال شهلا میرگلوبیات، نماینده وقت مردم ساوه در مجلس در مورد برنامههای معاونت امور زنان ریاست جمهوری برای زنان کارتنخواب و پاسخ شهیندخت مولاوردی، معاون رییسجمهور در امور زنان و خانواده بود که در تیرماه 93 مطرح شد. در این زمینه مولاوردی از تشکیل کارگروه پیشگیری از آسیبهای اجتماعی در این معاونت خبر داد و اعلام کرد که قرار است این کارگروه با همکاری سازمانهای مردمنهاد وضعیت زنان کارتنخواب را مورد بررسی قرار دهد. به گفته او 13 دستگاه در مورد زنان کارتنخواب مسؤول هستند.
جمعآوری برعهده شهرداری و ساماندهی با بهزیستی است
سازمان بهزیستی بهواسطه وظایف ذاتی خود در زمینه آسیبهای اجتماعی به این موضوع ورود پیدا کرد. رییس این سازمان طی 2 سال گذشته مباحث متعددی را پیرامون ساماندهی وضعیت زنان کارتنخواب مطرح کرد. انوشیروان محسنیبندپی اردیبهشت ماه سال 94 از اجرای طرح جمعآوری و ساماندهی زنان کارتنخواب در تهران خبر داد و گفت که این طرح در قالب تفاهم با شهرداری تهران اجرا خواهد شد؛ به این ترتیب که جمعآوری این افراد برعهده شهرداری، و ساماندهی آنها برعهده بهزیستی است.
شهرداری و زنان کارتنخواب
شهرداری نیز به دنبال وظیفه مدیریت شهری خود به کارتنخوابی زنان ورود پیدا کرد. اواخر سال 93 بود که فرزاد هوشیارپارسیان، مدیرعامل وقت سازمان خدمات اجتماعی شهرداری تهران با اشاره به وضعیت زنان کارتنخواب شهر تهران گفت: این زنان هر شب در سطح شهر جمعآوری و به مددسرا ارجاع میشوند. وعده هوشیار این بود که براساس برنامهریزیهای انجامشده برای سال 94، زنان در خانههای میانراهی مورد حمایت قرار گیرند و پس از آن، به ستاد توانمندسازی معرفی و بعد از آموزش و درآمدزایی، به آنها وام تهیه خانه ارایه شود تا در نهایت از خانههای بین راهی مرخص شوند.
مطالعات در مورد زنان کارتنخواب در وزارت کشور
همچنین وزارت کشور از دیگر نهادهای مسؤول در زمینه زنان کارتنخواب است. مسؤولان این وزارتخانه نیز مانند سایر نهادهای مربوطه از لزوم بررسی و انجام اقداماتی سخن گفتند که نتیجه روشن و دقیقی از آن خارج نشد. به گفته آنها دبیرخانه شورای اجتماعی کشور در زمینه موضوع زنان کارتنخواب در مرحله مطالعه، بررسی و تهیه گزارش است.
نتایج این بررسیها در وزارت کشور در فروردین سال 95 توسط عبدالرضا رحمانیفضلی، وزیر کشور به این صورت اعلام شد که میتوان گفت تقریباً از بهمن ماه سال 94 هیچ زن معتاد و کارتنخوابی در سطح شهر تهران وجود ندارد و در بقیه استانها هم در زمینه جمعآوری مشکل خاصی نداریم. البته این صحبتها از سوی وزیر کشور، تعجب و اعتراض بسیاری از افراد را برانگیخت.
نقض اطلاعات وزیر کشور
یکی از افرادی که طی سالهای 93 و 94 در رابطه با زنان کارتنخواب نکات بسیاری را مطرح کرد فاطمه دانشور، رییس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران بود. او معتقد بود که امکانات کافی برای ساماندهی زنان کارتنخواب وجود ندارد و دولت در خصوص ساماندهی زنان کارتنخواب ضعف دارد و گویا انگیزهای برای ورود جدی ندارد.
به گزارش مهرخانه، همچنین صحبتهای دانشور در فروردین 95، اطلاعاتی که وزیر کشور داده بود را نقض میکرد. به گفته او بعد از گذشت 6 ماه از آغاز به کار ساماندهی وضعیت زنان کارتنخواب، به جرأت میتوان گفت هیچیک از دستگاهها نمره قابل قبولی نمیگیرند؛ چون مشاهده میشود به دلیل عدم وجود برنامه جامع و زمانبندیشده، زنان باز به چرخه اعتیاد و کارتنخوابی بازمیگردند و این یعنی هدررفت منابع و هزینههایی که تاکنون صورت گرفته است.
بودجه 96 و جای خالی برنامهریزی برای زنان کارتنخواب
اقدامات و آمارها و گزارشها در این زمینه که گاهی یکدیگر را نقض میکردند، ادامه داشت تا اینکه اسفندماه سال گذشته دانشور از نگاه مردانه مدیریت شهری و جای خالی توجه به زنان گلایه کرد و گفت که در طول سالهای گذشته 21 بازدید از حاشیه شهر تهران و نقاط آسیبپذیر داشته که عمده بازدیدهایش از ساعت 23 تا 3 بامداد بوده است. آمار اولیه او درخصوص زنان کارتنخواب 1000 تا 1500 نفر است که برای زنان، سامانسرا و گرمخانهای وجود ندارد. مطابق اظهارنظر دانشور همجنین در بودجه 96 نیز شاهد جای خالی برنامهریزی برای زنان کارتنخواب هستیم.
نیازی به بودجه اختصاصی برای زنان کارتنخواب نداریم
با وجود انتقادات دانشور، مسؤولان بهزیستی لزومی برای اختصاص بودجهای ویژه برای زنان کارتنخواب نمیبینند. مجید رضازاده، رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور در گفتوگو با مهرخانه با تأکید بر اینکه نیاز نیست در برنامه بودجه، بودجهای مخصوص زنان کارتنخواب داشته باشیم، گفت: البته باید برای این حوزه بودجه وجود داشته باشد تا بتوانیم به آن بپردازیم. اگر قرار است برنامههایمان را در حوزه اعتیاد بیشتر کنیم، نیاز به بودجه بیشتری داریم؛ که بخشی از این بودجه به زنان، بخشی به کودکان و بخشی به اعتیاد در حالت عام اختصاص مییابد. برای اداره این بخشها به بودجه بیشتری نیاز است. ستاد مبارزه با مواد مخدر قول افزایش بودجه را داده است.
بهزیستی از سه منبع بودجه میگیرد
او درباره وضعیت بودجهای بهزیستی تصریح کرد: آنچه مجلس در بودجه عمومی دیده، افزایش پیدا نکرده است. ولی منابع بودجهای بهزیستی از چند جا تأمین میشود. یکی بودجه عادی خودمان است که افزایش نیافته است. بخش دیگر از ستاد مبارزه با مواد مخدر است که قول افزایش دادهاند و فکر میکنم بودجه را افزایش خواهند داد؛ زیرا مراکز اجباری درمان اعتیاد را هم قرار است بهزیستی مدیریت کند. بودجهای هم از شورای اجتماعی در وزارت کشور به ما تعلق میگیرد که سال گذشته به ما پرداخت شد اما امسال هنوز به این برنامهریزی و تخصیص بودجه نرسیدهایم اما قاعدتاً از آنجا هم بودجه خواهیم گرفت.
ارایه توأمان خدمات اعتیاد و مراقبتهای زنان
رضازاده به تشریح وضعیت حال حاضر ساماندهی زنان کارتنخواب اشاره کرد و ادامه داد: پژوهشی انجام ندادیم تا آماری از زنان کارتنخواب داشته باشیم. ترجیح ما در موضوع زنان کارتنخواب این است که برای آنها مراکز درمان اعتیاد راهاندازی شود. اخیراً هم این کار را انجام میدهیم. مراکزی ایجاد میکنیم که این زنان بتوانند خودشان مراجعه کنند و آنجا مراقبت شوند و علاوه بر مراقبتهای مربوط به اعتیاد، خدمات دیگری هم مثل خدمات زنان و زایمان و عفونتهای مقاربتی دریافت کنند.
زنان درمانشده بدسرپرست و بیسرپرست میتوانند از مراکز ویژه بزیستی استفاده کنند
رییس مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد بهزیستی با اشاره به راهاندازی مرکز ماده 15 درمان اعتیاد مهر مادر گفت: 2 هفته پیش مرکزی را در پردیس راهاندازی کردیم. از این مراکز برای ساماندهی و کمک به زنان معتاد استفاده میکنیم تا مداخلات لازم را برای آنها انجام دهیم. همچنین به دنبال راهاندازی مراکز مشابه دیگری نیز هستیم. مرکز مهر مادر پردیس برای نگهداری زنان، مرکز اقامتی مدل پرهیزمدار است که فضای بزرگی را به آن اختصاص دادند. در آنجا پزشک، کارشناس و افراد بهبودیافته حضور دارند. در نتیجه علاوه بر ترک اعتیاد، مراقبتهای پزشکی نیز از آنها انجام میشود. رویکرد ما برای کنترل این مشکل، راهاندازی و دردسترس قرار دادن مراکز بیشتر است تا امکان مراجعه این افراد فراهم شود. افراد میتوانند سه ماه در این مراکز باشند و در صورت نیاز، تمدید هم میشود ولی در نهایت باید از این مرکز به مرکز دیگری بروند. اگر بیسرپرست یا بدسرپرست باشند، میتوانند از مراکز معاونت اجتماعی استفاده کنند.
راهاندازی مراکز مادر و کودک در سال جاری
او درباره مراکز مادر و کودک اظهار کرد: پس از بررسیهای صورتگرفته به این نتیجه رسیدیم که مراکزی را ایجاد کنیم تا در صورت فرزنددار بودن این زنان، فرزندشان نیز بتواند در همان مرکز یا در مجاورت آن حضور داشته باشد که انشاالله به زودی انجام خواهد شد. هدف از این روش محروم نشدن کودک و مادر از یکدیگر است زیرا گاهی دلیل عدم مراجعه زنان برای درمان اعتیادشان، این است که نمیدانند فرزندشان را به چه کسی بسپارند. اگر جایی باشد که از کودک هم مراقبت شود، این مادران کمتر کارتنخواب میشوند. راهاندازی مراکز مادر و کودک در برنامه امسال بهزیستی قرار دارد. باید مشکلات فنی آن را برطرف کنیم زیرا از یک طرف کودک نباید در جایی که افراد معتاد حضور دارند و در حال درمان هستند، حضور داشته باشد؛ از طرف دیگر مادر و کودک به یکدیگر نیاز دارند. باید بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم که بدون ایجاد مشکلی برای کودک، از مواهب حضور در کنار یکدیگر بهرهمند شوند.
ارسال نظرات
غیرقابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۰