به گزارش سرویس بسیج جامعه پزشکی خبرگزاری بسیج، حمیدرضا خانکه، دبیر علمی هشتمین کنگره بین المللی سلامت در حوادث و بلایا ضمن تشکر از سازمان بسیج جامعه پزشکی به دلیل نقشی که در حوزه مدیریت بحران به عنوان یک معضل جهانی و ملی در چندسال گذشته ایفا کرده است، گفت: اگر بسیج نبود به هیچ عنوان به توفیقاتی که در حال حاضر در حوزه مدیریت بحران داریم نمی‌رسیدیم چرا که ارتباط بسیج برای رسیدن به این هدف علمی یک حرکت دوسویه بوده است.
دبیر علمی هشتمین کنگره بین المللی سلامت در حوادث و بلایا ضمن مخالفت از صَرف منابع ملی برای اجرای کنگره‌هایی که بازتاب مؤثری ندارد، گفت: به اعتقاد بنده کنگره سلامت در حوادث و بلایا از دیگر کنگره‌ها متمایز بوده است و روحیه بسیجی و نگاه علمی در این کنگره طی سال‌های گذشته جریان داشته است.
خانکه با اشاره به اینکه حوادث و بلایا در همه اعصار در جهان رخ داده است تشریح کرد: اما از سال 1990 دنیا به این پدیده حساسیت نشان داد که در پی آن نشستی در ژنو و سوئیس تشکیل شد و بر اساس آن بیانیه‌ای مبنی بر انجام اقداماتی برای کاهش اثرات ناشی از حوادث در 10 سال آینده صادر شد.
عدم تعهد دولت‌ها و نداشتن مشارکت مهمترین مشکل برای مدیریت حوادث و بلایا
وی گفت: بعد از آن در سال 1994 در یوکوهاما ژاپن دومین نشست برگزار و بعد از بررسی اقدامات انجام شده به این نتیجه رسیدند که مهمترین مشکل برای مدیریت حوادث وبلایا عدم تعهد دولت‌ها و نداشتن مشارکت برای رسیدن به این هدف است.
این فوق دکتری سلامت در حوادث و بلایا افزود: طی جلسات انجام شده مسئولین دولت‌ها را به محافظت از کشور و مردم در برابر حوادث طبیعی مکلف کردند چرا که تا آن زمان دولت‌ها وظیفه محافظت از مردم در برابر جنگ را داشتند اما حوادث طبیعی جایی در این برنامه‌ریزی نداشت.
خانکه ادامه داد: در سال 2005 طی جلسه در هیوگو ژاپن و براساس اقدامات انجام شده کشورها، چارچوپ عملیاتی و اقدام برای عمل به کل دنیا از جمله ایران ابلاغ شد، در این چهارچوب تاکید اصلی بر روی تاب آور کردن جوامع بود تا کاری کنیم اگر اتفاقی برای مردم افتاد سریعتر به زندگی عادی بازگردند.
وی با اشاره به عملکرد خوب ایران طی جلسه هیوگو ژاپن افزود: بر این اساس دبیرخانه‌ای آغاز به کار کرد اما واقعیت این بود که در پشت صحنه نمایش بین المللی، حرکت علمی بود که سازمان بسیج جامعه پزشکی کشور آن را شروع کرد.
این مقام مسئول تأکید کرد: تقریباً از سال 2002 که سازمان بسیج کنگره سلامت در حوادث و بلایا را رسماً شروع کرد تا جلسه 2005 هیوگو کار خاصی انجام نداده بودیم اما بعد از آن در پی اقدامات این سازمان انگیزه فعالیت‌های دانشگاهی افزایش یافت و جامعه دانشگاهی پروتکل‌هایی به ثبت رساندند و نتیجه این اقدامات علمی توسط دولت گزارش شد.
به گفته مسئول سازمان بسیج جامعه پزشکی دانشگاه توانبخشی و علوم بهزیستی نتیجه این اقدامات این بود که در سال 2005 ایران جزو کشورهایی برجسته قرار گرفت و برای تدوین سند 2005 به بعد از ایران مشارکت خواسته شد چرا که در بستر کنگره سلامت در حوادث و بلایا توانسته بود به تولید علمی برسد.
خانکه در ادامه توضیح داد: از سال 2005 تا 2015 که سند هیوگو بر دنیا حاکم بود این کنگره اقدامات خود را ادامه داد و به نوعی سرمنشاء فعالیت‌های بسیاری شد و در نشست علمی سندای 2015 که با حدود 3 هزار نفر تشکیل شد و ایران نیز نقش برجسته‌ای ایفا کرد دستاوردهای کنگره مجدداً ارائه شد.
وی بیان داشت: از 2015 تا 2017 بنده به عنوان نماینده ایران در برخی از نشست‌ها حضور داشتم و حین ارائه گزارش ایران در نشست وزرای آسیایی در هندوستان، بسیاری از کشورها از پیشرفت و توسعه کشورمان در حوزه مدیریت در حوادث و بلایا متأثر بودند که منشاء آن گزارش برگزاری کنگره سلامت در حوادث و بلایا بود چرا که این کنگره باعث ایجاد انگیزه و انجام تحقیق می‌شود و کارهای تحقیقاتی به مدیران اجرایی رسیده و ما آن را ارائه می‌کنیم.
مطالعات در کشور نشان می‌دهد مردم ما ادراک خوبی از خطر ندارند
این مقام مسئول در ادامه سخنان خود در نشست خبری هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا اذعان داشت: در سند سندای 4 اولویت به دنیا معرفی شد اولویت اول شناخت خطر است یعنی مردم باید ادراک درستی از خطر پیدا کنند و خطر را نزدیک خود بدانند، مطالعات در کشور نشان می‌دهد مردم ما ادراک خوبی از خطر ندارند که در سیل آذربایجان یا زلزله سیرجان سال 96 کاملاً مشهود است.
دبیر علمی هشتمین کنگره بین المللی سلامت در حوادث و بلایا با اشاره به علل فقدان شناخت خطر در کشور تصریح کرد: شاید سازمان مدیریت بحران کشور به عنوان یک سازمان متولی نتوانسته مشارکت مردم را جذب کند چرا که به نظر می‌رسد نهادهای دولتی به تنهایی نمی‌توانند این کار را انجام دهند و باید از بدنه و پتانسل بسیج استفاده کنند.
وزارت کشور نتوانسته است مدیریت در حوادث و بلایا را به خوبی انجام دهد
خانکه ضمن بیان اینکه در پیشینه قانونی، مدیریت بحران در سال‌های بعد از انقلاب کاملاً به بسیج واکذار شده بود گفت: بعد از آن این وظیفه به وزارت کشور منتقل شد که من با این کار مخالف هستم چرا که وزارت کشور به دلیل اینکه یک وازرتخانه بسیار سیاسی و متغیر است نتوانست این کار را به خوبی در کشور مدیریت کند که شاید بهتر بود این موضوع به دلیل پتانسیل بالای بسیج در این سازمان گسترش پیدا می‌کرد.
وی ادامه داد: به عنوان مثال در اتفاقات جهانی مشابه سیل اخیر در سایر کشورها شاید یک کشته وجود داشت که آن هم ناشی از ترس است اما در سیلی که اخیراً در کشور اتفاق افتاد بیش از 40 نفر کشته و مفقودی در بر داشت و این به این دلیل است که عملاً زیرساخت‌های ما در سطح مردمی و مدیریتی علی رغم توسعه کشور در سال‌های اخیر متناسب با استانداردهای دنیا نیست.
اولویت مدیریت خطر و بحران حلقه مفقوده در سیاست گذاری‌های مسئولان
این مقام مسئول اذعان کرد: ما نسبت به خیلی از کشورهای منطقه می‌توانیم مرجع باشیم و اگر بحث تحریم‌های ظالمانه نبود شاید ایران مرجع بین المللی می‌شد اما مشکل مهم در این است که مردم ادراک درست و مناسبی از خطر ندارند و مسئولین هم در سیاست گذاری اولویت مدیریت خطر و بحران را ندارند به عنوان مثال آیا تاکنون پیش آمده مدرسه و شهر بسازیم و بسته مدیریت بحران را در کنار آن قرار دهیم؟ یا در مثال دیگر؛ در حال حاضر توسعه تهران که به صورت غربی و شرقی اتفاق می‌افتد دقیقا روی نقشه خطر است و توسعه خیلی از شهرها به دلیل خوش آب و هوا بودن روی گسل‌ها قرار دارد.
این فوق دکتری سلامت در حوادث و بلایا به پدیده تغییرات جوی ناگهانی در دنیا و ایران اشاره کرد، گفت: ایران 2 برابر میانگین جهانی تغییرات جوی داشته که این تغییرات سرمای وحشتناک، گرمای سخت و بارندگی شدید، به همراه دارد و یکی از پیش بینی‌های انجام شده که دور از انتظار نیست بارندگی در حد یک رودخانه بزرگ در طول یک ساعت خواهد بود یا سیل‌های عظیم در ایران در5 سال آینده روز به روز بیشتر خواهد شد.
خانکه با اشاره به اینکه تغییرات جوی ناگهانی همچنین باعث ایجاد آلودگی هوا و طوفان‌های گرد و غبار گسترده‌ای می‌شود که 25 تا 30 استان را درگیر خواهد کرد، ادامه داد: براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی پنجمین علت مرگ و میر در دنیا گرد و غبار بوده و کشور ما قربانی این گرد و غبار است.
وی متذکر شد: در 15 سال پیش نگرانی ما بیشتر از بابت زلزله بود اما در حال حاضر زلزله یکی از نجیب‌ترین حوادثی است که اتفاق می‌افتد چرا که تعدادی کشته و مصدوم در بردارد و به دلیل دارابودن دوره بازگشت تا مدتی ما شاهد زلزله نخواهیم بود اما پدیده‌های جوی همچنان تاثیر خواهد گذاشت.
سیستم نظارتی در کشور وظیفه خود را به درستی انجام نداده است
این مقام مسئول در ادامه سخنان خود در نشست خبری هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا با اشاره به افزایش تعداد کشته‌ها در حوادث سیل اخیر، اظهار کرد: به دلیل خشکسال در سال‌های متمادی مردم منطقه باور نداشتند که رودخانه طغیان کند و مملو از آب شود از سویی سیستم نظارتی هم به وظیفه خود درست عمل نکرده و استانداردهای متناسب با مدیریت خطر در کشور تدوین و اعمال نشده است یعنی اینکه تا چه حدی در کنار رودخانه اجازه ساخت و ساز باید وجود داشته باشد و اگر استاندارد وجود دارد چرا اعمال نشده است.
مسئولین به جای گزارش نویسی حفاظت از منابع طبیعی را مدیریت کنند
مسئول سازمان بسیج جامعه پزشکی دانشگاه توانبخشی و علوم بهزیستی به فرمایش مقام معظم رهبری مبنی بر حفاظت از منابع طبیعی اشاره کرد و گفت: به قول حضرت آقا اکثر مسئولین مانند خبرنگاران فقط گزارش می‌دهند، چه کسی باید جلوی تجاوز به حریم رودخانه‌ها و دریاها و قطع درختان را بگیرد؟ تاکید حضرت آقا بر این مسئله است که ما باید از منابع طبیعی حفاظت و آن را مدیریت کنیم و تا میراثی برای آیندگان باشد.
بزرگترین مانع برای مدیریت بحران کشور رانت است
خانکه با اشاره به اینکه بزرگترین مانع برای مدیریت بحران کشور رانت است، تأکید کرد: تا زمانی که رانت وجود دارد و منابع ملی ما به این شکل توزیع می‌شود مطمئناً کار زیادی نمی‌شود انجام داد در حالیکه توسعه سازمانی باید اتفاق بیافتد و سازمان مدیریت بحران باید در حد معاونت رئیس‌جمهور ارتقاء یابد تا هیئت دولت به این سازمان حساس شده و منابع ملی به این جهت حرکت کند.
وی با بیان اینکه مشارکت مردم باید از پیش دبستانی شروع شود، افزود: رفتار سنین بالا را به راحتی نمی‌توان تغییر داد چون شخصیت‌ها شکل گرفته است اما می‌توانیم در سنین پائین این کار را انجام دهیم مردم باید مخاطرات را لمس کنند و ما وظیفه داریم زندگی با طبیعت و آمادگی در مقابل شرایط خطر را به مردم آموزش دهیم.
این مقام مسئول خاطرنشان کرد: یکی از مطالعات ما نشان می‌دهد هر چه ادراک مردم از خطر بالاتر می‌رود، رفتار آمادگی آنها کاهش پیدا کرده در حالیکه این موضوع خیلی عجیب است در مطالعه دوم به این نتیجه رسیدیم که مردم خیلی اعتقاد به تقدیرگرایی و تنبیه شدن دارند که به نظر می‌آید علما باید کمک کرده و در مساجد این مباحث مطرح و نگرش مردم عوض شود به طوریکه در اسلام، فرمایش حضرت علی (ع) و احادیث معتبر بحث بلا و عذاب 2 موضوع روشن است که نشان می‌دهد بلا نیاز به تفکر، پیش بینی، اقدام و آمادگی دارد.
دبیر علمی هشتمین کنگره بین المللی سلامت در حوادث و بلایا متذکر شد: در مرحله بعدی دولتمردان هستند که باید زیرساخت‌ها و استانداردها را مورد تاکید قرار دهند، ما از استانداردهای ساخت و ساز، توسعه و استفاده از فضای سبز بهره‌مند هستیم و ادبیات علمی کشور ما همزمان با سایر کشورهای دیگر حتی جلوتر است اما اجرا کردن آن دچار مشکل است.
خانکه در ادامه سخنان خود در نشست خبری هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا ضمن بیان مدیریت اطلاع رسانی در حوادث به حوادث شهری تهران اشاره کرد و ادامه داد: در حادثه شهران و پلاسکو واکنش بسیج از علمی‌ترین برخورد در این خصوص بود چرا که توصیه بسیج بر این بوده که این حادثه محلی است و ملی نشود که البته بسیار نادیده گرفته شد.
وی افزود: حادثه پلاسکو حدود 2 هفته رسانه و مردم را به خود مشغول کرد که اتفاق خوبی نبود چرا که بعضی از کشورهای همسایه طی مکاتبات خود می‌خواستند نیروهای کمکی ارسال کنند که شایسته کشور ما نیست اندازه حادثه پلاسکو ملی نبود اما بیش از اندازه مورد توجه قرار گرفت.
لزوم توجه به مدیریت اطلاع رسانی در حوادث توسط رسانه‌ها
این مقام مسئول با اشاره به اینکه لازم است برای اصحاب رسانه دوره‌های لیسانس و فوق لیسانس یا دکتری اطلاع‌رسانی در حوادث را تدوین کنیم، گفت: چرا که مدیریت اطلاع رسانی در حوادث مدیریت منابع است، زمانی که یک حادثه زیاد پررنگ شود منابع به آن سمت حرکت می‌کند و حرکت منابع از جهتی که مردم مطلع می‌شوند خوب است اما مضر است به این دلیل که جامعه فلج و متوقع می‌شود و جامعه فلج جامعه‌ای متقاضی است که فقط می‌خواهد منابع را از طرف دولت دریافت کند.
این فوق دکتری سلامت در حوادث و بلایا اذعان کرد: برای اولین بار در هشتمین کنگره سلامت و حوادث در بلایا رویداد جانبی خواهیم داشت که معمولاً در کنگره‌های معتبر جهانی در کنار برنامه‌های اصلی یک بحث چالشی برقرار می‌شود که ما سعی کردیم روی بحث آلودگی هوا و تغییرات جوی که دو مبحث خیلی قوی است تمرکز کنیم.
خانکه با بیان اینکه در کنگره از افراد چالشی دعوت کردیم و تا مسائل ملی را مطرح و بحث کنند گفت: هدف ما در کنگره این نیست که دادگاه تشکیل دهیم بلکه در غالب این چالش‌ها سعی داریم تا جامعه علمی را مطالعه آماده کنیم و از سویی حساس کردن جامعه اجرایی برای اینکه بدانند در کشور گروهی وجود دارد که مطالبه می‌کند و به نوعی جامعه علمی در کنار جامعه اجرایی فعال اما مطالبه گر است.
وی ضمن بیان اینکه بسیج 14 سال برای کنگره سرمایه گذاری کرده است ادامه داد: بر این اساس این سازمان باید بر اتفاقات رخ داده مطالبه گر باشد و بداند در مرحله اجرا چه اتفاقی می‌افتد.
لزوم تشکیل میزگردهای تخصصی برای نقد مداخلات بعد از حوادث
این مقام مسئول با اشاره به بیش از 40 کشته در سیل آذربایجان که خیلی پدیده جوی وسیعی در جهان به شمار نمی‌رود: گفت: این موضوع نشان می‌دهد که در کشور نیاز به بررسی اقدامات انجام شده وجود دارد و بعد از حوادث لازم است که رسانه‌ها میزگردهای تخصصی برای نقد مداخلات تشکیل دهند و سازمان‌ها مداخلات خود را مطرح و گروه‌های بی‌طرف آنها را نقد کنند.
مسئول سازمان بسیج جامعه پزشکی دانشگاه توانبخشی و علوم بهزیستی با اشاره به زلزله بم گفت: در سال 2002 به دنبال زلزله‌ای با قدرت 6.8 ریشتر و جمعیتی 90هزار نفر، حدود 40 هزار کشته و 50هزار مصدوم دادیم یعنی کل جمعیت؛ در صورتی که 10 سال پیش در ژاپن زلزله‌ای با قدرت 7.3 ریشتر در شهری با جمعیت 2 میلیون رخ داد که فقط 6 هزار کشته داشت.
دبیر علمی هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا در ادامه با اشاره به استقبال گسترده سایر کشورها از این کنگره گفت: در این کنگره مهمانانی از کشورهای آلمان، سوئد، لهستان، ژاپن، امریکا و کانادا حضور خواهند داشت که در کنار آن تعداد زیادی مهمان که توقع حضور در کنگره را داشتند اما به دلیل مشکلات در هماهنگی این موفقیت حاصل نشد.
خانکه تشریح کرد: در 2 سال گذشته حدود 380 برنامه علمی در این کنگره توسط 120 نفر از اعضای جامعه علمی و بسیجی تدوین شده که 270 مقاله پذیرفته شده است، البته لازم به ذکر است در کنگره‌های اول مقالات بیشتر جنبه روایی داشت اما در حال حاضر 95 درصد از مقالات تحقیقات اصیل هستند که شاید در منطقه و سطح بین المللی کاملاً بی‌نظیر باشد و به جرأت می‌توان گفت کنگره صد در صد مخاطب تخصصی خود را پیدا کرده است.
وی در توضیحات خود برای تولید محتوای کنگره گفت: برای این کار 25 مقاله به افراد معتبر و برجسته در سطح علمی و بین المللی داخل کشور سفارش داده شد تا به عالی‌ترین شکل شواهد علمی تولید محتوا انجام دهند و بر این اساس در هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا 25 سخنرانی خواهیم داشت که محصول جمع‌آوری حداقل 100 مقاله دیگر است.
این مقام مسئول با بیان اینکه مهمترین هدف در هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا شناخت مشکلات، ایجاد چالش و معرفی راهکارها است، گفت: ارائه پنل‌ها و بحث‌های علمی از دیگر موارد مهم این کنگره است و بر این اساس 165 پوستر و 33 مقاله شفاهی خواهیم داشت.
هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا در راستای نظام و فاقد حضور افراد سیاسی است
این فوق دکتری سلامت در حوادث و بلایا با بیان اینکه اهداف هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا کاملاً ملی و در راستای نظام و فاقد حضور افراد سیاسی است افزود: تلاش کردیم در پنل‌ها از اشخاص بی‌طرف و کاملا غیرسیاسی بهره گیریم از طرفی مهمترین دلیل برگزاری این کنگره ارائه یافته‌های علمی نیست بلکه در بیشتر این پنل‌ها سعی شده است تا افرادی که بیان مسئله می‌کنند در کنار فرد اجرایی به گفت‌وگو بپردازند.
خانکه با اشاره به آغاز پذیرش دانشجو در سال 1390 در رشته حوادث و بلایا ادامه داد: در حال حاضر 15 فارغ التحصیل دکتری، یک فارغ التحصیل فوق دکتری و 2 دانشجوی فوق دکتری وجود دارد بر این اساس در هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا 16 پایان نامه دکتری و فوق دکتری و 8 درس آموخته را ارائه می‌کنیم که یافته‌های علمی ناشی از مداخلات قبل از حوادث قبلی است مثل زلزله بم، سیرجان و غیره.
وی در پایان با اشاره به ارائه 216 مطلب و برگزاری کارگاه قبل و بعد از هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا، گفت: در هشتمین کنگره سلامت در حوادث و بلایا 20 نفر مهمان خارجی با نمایندگان سازمان‌های خارجی حضور خواهند داشت که برای اولین بار به مهمانان تکلیف و برنامه یک هفته‌ای ارائه شده است تا از لحظه ورود تا خروج با ما کار کنند چرا که در کنگره‌های ایرانی مرسوم است که خارجی‌ها برای بازدید از ایران و گرفتن هدایا دعوت شوند.
