به گزارش خبرگزرای بسیج؛ با توجه به این که بسیاری از بناهای شهر تاریخی یزد هم به لحاظ معماری و هم به لحاظ ارزشهای تاریخی دارای اهمیت هستند، به تازگی تعداد دیگری از مهم ترین این بناها پس از بررسیهای کارشناسی برای ثبت ملی انتخاب و در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته است.
این آثار و بناهای تاریخی مهم شامل 16 اثر فرهنگی و تاریخی مشتمل بر آبانبار، چند خانه تاریخی مهم و شاخص، قلعه، بازارچه و مجموعه بافت تاریخی است که ثبت آنها در نامه‌هایی جداگانه از سوی معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به استاندار یزد ابلاغ و اعلام شده است.
یکی از شاخصترین بناهای ثبت شده اخیر «آشخانه زیرده» در شهرستان اردکان است که به عنوان یک مکان وقفی برای پخت آش برای ایتام و فقرا و همچنین مسجد زیرده استفاده می‌شده است.
این مکان تاریخی و وقفی در کنار مسجد تاریخی «زیرده» و محله‌‌ای به همین نام در اردکان واقع شده است که از محلات قدیمی این شهر به شمار می‌رود.
آشخانه زیرده؛ بنایی بازمانده از دوران قاجار
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان در مورد این بنای تاریخی می‌گوید: این بنا در محله «زیرده» واقع در بافت تاریخی اردکان و در مجاورت مسجد زیرده قرار دارد.
به گفته «ساشا ریاحی مقدم»، این بنا که در واقع کاربری مسکونی داشته، در حال حاضر دارای مالکیت وقفی است به‌طوری که وقف مراسم آشپزی برای فقرا و ایتام و همچنین برای مسجد مجاور آن شده و هر سال براساس نیت واقف، در این خانه آش طبخ می‌شده است.
وی بیان می‌کند: از خصوصیات معماری این مکان متعلق به دوران قاجاریه، طاق و قوسها و همچنین نوع مصالح به کار رفته درآن است. وجه تسمیه آن نیز به دلیل کارکرد خاص بنا و همچنین محله‌‌ای است که در آن واقع شده است.
ریاحی مقدم با اشاره به این که «زیرده» از محلات قدیمی و مهم شهرستان اردکان است، میافزاید: ورودی این بنا که دارای در چوبی است، در قسمت شمال خانه واقع شده و به وسیله یک راهروی بلند به حیاط مرکزی می‌رسد.
وی ادامه میدهد: خانه در 3 ضلع دارای سازه معماری است و با وجود کوچک بودن و مساحت کم، دارای 2 ایوان است که البته ایوان شمالی در قیاس با ایوان جنوبی، مرتفع‌‌تر و پوشش سقف آن طاق و تویزه است.
این مسئول با اشاره به دیگر مشخصات معماری این مکان، از وجود یک سقف جناغی که دارای بادگیر کوچک یک طرفه و 2 دهنه است و یک اتاق در سمت چپ آن و در جبهه غربی وجود دارد، خبر می دهد و می‌گوید: در مجاور ایوان شمالی نیز اتاقی وجود دارد که ورودی آن به اتاق مجاور ایوان شمالی راه دارد و راه پله پشت بام نیز در این جبهه قرار دارد و پوشش سقف اتاق ها، هلالی است.
به گفته وی، به تازگی از سوی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری به استاندار یزد ابلاغ شد 16 بنای شاخص و تاریخی یزد در فهرست آثار تاریخی قرار گرفته که «آشخانه زیرده» اردکان از مهم ترین این بناهاست.
جلوگیری از آسیب و تخریب بناهای تاریخی
ریاحی مقدم می‌گوید: معماری استان که در بناهای تاریخی خود را نشان داده است جایگاه خاصی در عقاید و رسوم و آیینها و شرایط جغرافیایی منطقه پیدا کرده است.
وی معتقد است که با ثبت ملی این بناها در فهرست آثار ملی، جلوی هرگونه تخریب و آسیب به آنها با ضوابط قانونی گرفته خواهد شد و برای آیندگان و نسل آینده به یادگار خواهد ماند.
معاون میراث فرهنگی استان ادامه میدهد: امروزه بناهای تاریخی با ارزش زیادی در شهر یزد و دیگر شهرهای دارای بافت تاریخی استان وجود دارد که تصاویر به جا مانده از آنها حاصل تلاش، خدمات و فناوری به‌کار رفته از سوی مردمان این سرزمین براساس شرایط آب و هوایی منطقه در دوران گذشته است.
پخت آش؛ ویژگی بارز ثبتی بنای آشخانه زیرده
آشخانه زیرده اردکان به تازگی به همراه 15 اثر تاریخی استان یزد در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
ثبت این بنای تاریخی به دلیل کارکرد خاص آن یعنی طبخ آش برای ایتام و فقراست و از بارزترین ویژگی‌های آن است: این اثر است به شماره 31611 در فهرست آثار ملی قرار گرفته است.
