به گزارش روابط عمومی جهاد دانشگاهی استان البرز، دکتر مراد کاویانی‌راد در هفتمین نشست از رشته نشست‌های «ابعاد ژئوپلتیک مخاطرات محیطی در ایران» که با موضوع «کلانشهرهای ایران، پلاسکوهای آینده» در دانشگاه خوارزمی برگزار شد، گفت: در روزهای اخیر میزان بارشی که متأثر از تأثیرات اقلیمی است و به شکل کلان ظاهر شده است، بخش عمده کشور را با مخاطرات محیطی جدی از جمله سیلاب مواجه نموده است و هشدارهای جدی برخی از کشورها را تهدید می‌کند.
بحران سیلاب‌ها در کشور نتیجه‌ی ناتوانی در مدیریت منابع آب است
وی در این نشست که توسط اداره فعالیت‌های دینی، ادبی و هنری جهاد دانشگاهی استان البرز برگزار شد، افزود: سیلابی که امروز شاهد آن هستیم الزاما به دلیل حجم بالای بارش نیست؛ بلکه تابع مدیریت منابع آب کشور است و این به معنای عدم آمادگی ما برای رویارویی با حجم این بارش است.
کاویانی‌راد یادآور شد: در واقع زمانی‌که زمین توان این حجم بارش را نداشته باشد، به شکل سیلاب جاری می‌شود و اگر مدیران و مسئولان مربوطه قبل از این بارش حجیم و گسترده به تدابیری از جمله لایروبی جوی‌ها، کاشتن درخت‌ها و رستنی‌ها و همچنین اجرای طرح‌های آبخیزداری توجه داشتند، با این مشکل مواجه نمی‌شدند.
وی ادامه داد: پیشگیری و مدیریت بحران در مخاطرات محیطی نقش مهم و جدی را دارد؛ چراکه اگر مسئولان زیرساخت‌های لازم را ارزیابی کرده بودند این بارش بلای طبیعی نبود؛ بلکه در تقویت منابع زیرزمینی کشور نقش موثری داشت.
کاویانی راد افزود: وجود بلاهای طبیعی یک واقعیت طبیعی است آنچه که غیر طبیعی است نحوه مدیریت بحران در کشورهاست که متولیان توسعه شهری نقش موثری در توسعه و گسترش مخاطرات طبیعی و کاهش آن دارند.
با امنیت انسانی نباید برخورد جناحی و سیاسی کرد
این استاد جغرافیای سیاسی خاطر نشان کرد: واقعه پلاسکو یک تلنگر جدی بر ذهنیت مردم و همچنین در کارکرد و نهادهای مجری ایجاد کرد. متأسفانه بعد از واقعه پلاسکو بیشتر کارشناسی‌ها از محور مسائل سیاسی بود و همچنین فضای مجازی آکنده از چنین جوی شده بود.
کاویانی راد در ادامه به تعاریف امنیت پرداخت و گفت: امنیتی که امروز از آن صحبت می‌کنیم امنیتی است که مبتنی بر واقع‌گرایی است. در این امنیتِ واقع‌گرایانه دولت و حکومت مأمور امنیت کشور هستند و ابزار آن رویکرد نظامی کشور است و هر کشوری که تسهیلات بیشتری داشته باشد امنیت بیشتری هم خواهد داشت.
وی افزود: از اوایل دهه 1960 نگاه سنتی و واقع‌گرایانه به امنیت، مورد نقد و انتقاد گرفت و بعد از فروپاشی شوروی امنیت انسانی بازتعریف شد که در این امنیت مردم هدف هستند و حکومت و دولت در خدمت امنیت مردم قرار می‌گیرند و ابزار آن مداخله مردم در سرنوشت امور مربوط به خود است.
این استاد جغرافیای سیاسی با بیان اینکه رشد شتابان شهرنشینی می‌تواند امنیت جوامع را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، افزود: امنیت انسانی و جایگاه آن در کشور ما به‌طور مشخص مبتنی بر رویکرد واقع‌گرایانه است و بیشتر امنیت سیاسی را حفظ می‌کند؛ به‌طوری که کشور ما در موقعیتی قرار دارد که این رویکرد به تنهایی نمی‌تواند امنیت کشور را تأمین کند.
کاویانی راد گفت: ایران با رویکرد نظامی از میان 43 بلای طبیعی تقریبا 39 مورد را داراست و هر از گاهی امنیت کشور را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. امروزه شهرهای ما تحت تأثیر عوامل مختلف زیست‌پذیری با چالش‌های مختلف مواجه بوده است و به تبع آن زیست‌پذیری آن کاسته شده است.
وی اظهار کرد: در یک و نیم دهه اخیر بخش عمده منابع زیر زمینی که متأثر از کاهش بارش بوده به پایان رسیده است و با توجه به اینکه بیش از 73 درصد جمعیت در شهرها زندگی می‌کنند، تلاش برای امنیت زیستگاه نقش مهمی در تأمین امنیت کشور دارد.
کاویانی راد گفت: اکثر شهرها و کلانشهرها در معرض مخاطرات محیطی هستند و تجربه نشان داده است که خسارات زیادی در حجم میلیاردی و جانی بر شهروندان تحمیل کرده است و اساسا شهرهای ما تاب‌آوری لازم را در برابر مخاطرات طبیعی ندارند.
وی افزود: اکثر شهرها بر روی خطوط گسل گسترده شده‌اند و در صورتی‌که این خطوط فعال شوند متناسب با لرزه‌خیزی آن خسارت مالی و جانی بر شهروندان تحمیل خواهد شد، که کم و بیش اخبار متعددی پیرامون این موضوع نیز شنیده‌ایم.
صدا و سیما نیز جهت گیری سیاسی داشت
کاویانی‌راد ادامه داد: متأسفانه حادثه پلاسکو محل خوبی برای برخی جریان‌های سیاسی در نقد وضعیت موجود بود و همچنین صدا و سیما نیز جهت گیری سیاسی داشت؛ اما حادثه پلاسکو یک بحث سیاسی نبوده است و بعد از یک هفته گذشتن این حادثه و با توجه به آشکار شدن برخی از واقعیات، کارشناسان به تحلیل پرداختند که عمدتا تحلیل ماهیتی و هشدارگونه داشتند و برخی از مسئولان نیز در رده‌های بالاتر ابراز همدردی با خانواده و به نقطه نظرات خود پرداختند.
فرهنگ آموزش مدیریت بحران پایین است
این استاد دانشگاه افزود: هجمه‌هایی از حضور مردم در اطراف پلاسکو و برخی از اتفاقات اخیر پیرامون حادثه پلاسکو چند موضوع را به خوبی آشکار نمود و آن فرهنگ شهروندی جامعه بود. آموزش و فرهنگ‌سازی وظیفه مدیریت بحران است. متأسفانه فرهنگ آموزش مدیریت بحران پایین است و فرآیند فرهنگ‌سازی و آموزش در بین شهروندان به خوبی انجام نشده بود.
واقعیت حادثه پلاسکو هنوز مشخص نشده است
کاویانی راد خاطر نشان کرد: موضوع دیگر در این حادثه این است که واقعیت حادثه پلاسکو مشخص نیست؛ برخی به دلیل اتصال برق و برخی به دلیل نشت گاز و عوامل متعدد دیگر دانستند که علت اصلی هنوز مشخص نشده است.
وی تصریح کرد: واقعیت این است که مدیریت بحران و نهادهای مربوط از جمله شهرداری، وزارت راه و وزارت کشور که نقش جدی داشتند موفق عمل نکرده‌اند و بنیاد مستضعفان که در رأس همه این نهادها قرار دارد از مسئولیت آن کاسته نمی‌شود؛ چرا که بنیاد مستضعفان صاحب و مسئول ساختمان پلاسکو بوده است.
وجود3 هزار واحد ساختمانی مشابه پلاسکو در تهران
کاویانی راد گفت: در تهران 3 هزار واحد ساختمانی مشابه پلاسکو وجود دارد که دستگاه‌های نظارتی به سان پلاسکو نیز نتوانستند کاری کنند و همچنین 60 درصد ساختمانهای تهران ناامن هستند و با توجه به زلزله‌خیز بودن و وجود خطوط گسل در تهران، با بروز کوچک‌ترین بلایای طبیعی تخریب خواهند شد.
وی افزود: اکثر کلانشهرهای ایران توسعه و گستردگی‌شان از معیارهای شهرسازی تبعیت نکرده است و رشد اکثر آنها در عرصه‌های پر خطر رخ داده است و با رخ دادن رویداددهایی همانند پلاسکو مهار کردن آن غیرممکن است.
شهرداری‌ها به زمینهایی که دچار رانش است مجوز ساخت می دهند
کاویانی راد یادآور شد: متأسفانه بخش عمده درآمد شهرداری‌ها ناشی از ساخت و سازهای شهری است و به زمینی که دچار لغزش و رانش است مجوز ساخت و ساز داده شده است.
وی خاطر نشان کرد: در حادثه پلاسکو اساساً همه‌ی دستگاه‌ها ناکارآمد بودند و هر کدام دیگری را مقصر می‌دانستند و هیچ‌کدام حاضر به عذرخواهی نبودند که با نوعی فرافکنی همراه بود.
کاویانی راد گفت: کشور ما از نظر بلاهای طببیعی جزء 6 کشور دنیا است و با توجه به اینکه بخش عمده کشور شهرنشین هستند و به واسطه کاستی‌ها و ناکارآمدی‌ها مدیریت بحران امکان اینکه ساختمانهای بلند مانند پلاسکو ریزش کند وجود دارد، جامعه از وضع از موجود نگران است.
این استاد جغرافیای سیاسی با بیان اینکه با امنیت انسانی نباید برخورد جناحی و سیاسی کرد، افزود: با ناکارآمدی مدیریت پلاسکو ناگزیریم به سمت مدیریت یکپارچه شهری برویم؛ در غیر این صورت، امنیت انسانی در کلانشهرها با وقوع حادثه‌هایی مانند پلاسکو به خطر می‌افتد.
کاویانی راد در پایان گفت: آموزش شهروندان از طریق صدا و سیما، نظارت شهرداری و سازمان آتش نشانی در ساخت و سازها و همچنین بازتعریف قوانین با تحولات زیست محیطی می‌تواند بخشی از امنیت کشور را تأمین کند.
