فرسایش شدید خاک ایران جدی و خسارتی برگشت ناپذیر / قابلیت تامین غذای صد و پنجاه میلیون نفر را داریم

اهمیت خاک اگر در کشاورزی بیشتر از آب نباشد، کمتر نیست. یک کشاورزی کامل نیازمند آب و خاک سالم است و این دو عامل در کنار هم می توانند موجب بالا رفتن کمیت و کیفیت محصولات تولیدی باشند. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج مهندسین کشاورزی و منابع طبیعی، دکتر گرجی عضو شورای عالی بسیج مهندسین کشاورزی، از اسانید دانشگاه تهران و پژوهشگر حوزه ی خاکشناسی، معتقد است اگر مدیریت صحیحی بر روی خاک داشته باشیم، تامین غذای کشور بی هیچ وابستگی و مشکلی امکانپذیر است.

آسیبهای فرسایش خاک شدیدتر از کم آبی

دکتر گرجی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری گفت: مقام معظم رهبری در بیانات خودشان در هفدهم اسفند ماه سال 1393 اشاره به این موضوع داشتند که «در زمان حاضر  قضیه خاک مهمتر از موضوع آب است.» همه مسئولین تا حدی متوجه کمبود آب و تاثیرات آن هستند و هیچ کسی آن را انکار نمیکند و همچنین همگی متوجه اهمیت آن هستیم اما مشکل خاک بزرگتر از آب است.

وی افزود: برای آب در نهایت منابعی وجود دارد از باران تا دریا. کمتر و بیشتر دارد و مدیریت صحیح لازم دارد و به هر حال راه هایی برای شیرین کردن آب یا کم کردن سرعت از دست دادن آب پیش روی ماست. اما مسئله خاک حاصلخیز اگر از دست برود به راحتی قابل برگشت و جبران نیست و ما با علم امروز بشر نمیتوانیم خاک را تولید کنیم. باید هزاران سال صبر کنیم تا مقداری خاک تشکیل شود.

رئیس اسبق دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران بیان کرد: برای یک سانت خاک، بین پنجاه تا هزار سال بسته به شرایط متفاوت به طول می انجامد که در شرایط ایران، میانگین حدود دویست الی سیصد سال زمان میبرد. که این زمان کمی نیست! در حالی که ما شاهد این هستیم که با ورود یک سیل بیست سانت تا یک متر از خاک از بین می رود و این به سادگی و راحتی قابل جبران و برگشت پذیر نیست. یا حتی با روش ها و مدیریت های غلط که قانونی هم در این باره نداریم تا از روش های غلط جلوگیری کند و روش های صحیح را جایگزین کند و این روش ها و مدیریت های غلط را اصلاح کند، شاهد بی سر و سامانی این موضوع و فرسایش شدید خاک هستیم، که بعضا تخریب صورت بگیرد، شوری خاک حاصل شود، حاصلخیزی از بین برود و غیره که این نشان دهنده بهینه نبودن مدیریت های کنونی است.

دکتر گرجی درباره آسیب های وارده به خاک گفت: این موضوع در دراز مدت مشکلات بسیاری برای کشور به همراه خواد داشت در صورتی که میتوان با مدیریت های بهتر و بهینه تر جلوی پیشرفت این اتفاقات و سرعت تخریب را گرفت. در وزارت کشاورزی معاونتی وجود دارد به نام معاونت آب و خاک، که تا کنون بیشتر فعالیت این عزیزان روی مبحث آب بوده است و خودشان نیز این موضوع را پذیرفته اند. امیدواریم وزیر جهاد کشاورزی و همچنین سازمان جنگل ها برنامه های گسترده تری برای مراتع داشته باشند تا خاک حفظ شود.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در خصوص جدی بودن خسارات وارده از فرسایش خاک بیان کرد: تخریب خاک به گونه ای نیست که فقط خودش به تنهایی به نابودی برود، بلکه با تخریب خاک خسارت بزرگی به جامعه وارد می شود که این آسیب و صدمه از سلامتی وکاهش تولید محصول و غذا گرفته میشود تا آلودگی های هوایی و آبی. اگر این موضوع بررسی و پیگیری نشود روز به روز اوضاع از این چه که هست خراب تر میشود که بهتر نمیشود. مدیریت این عرصه هم به قانون، استاندارد و شاخص های لازم نیاز دارد و مجموعه ای که جمع این موارد را بررسی سازماندهی کند.

رییس اسبق دانشکده کشاورزی داشنگاه تهران گفت: دانشگاه ها و انجمن های مردم نهاد آمادگی کافی برای کمک به مسئولین اجرایی دارند تا به امید خدا این بحران کمتر شود. این موضوع را هم باید بدانیم که بسیاری از مشکلات آب کشور ناشی از مشکلات حاضر در خاک ماست. اگر خاک خوب مدیریت شود از یکمقدار آب مشخص حدود یک و نیم تا دو برابر میتوان محصول برداشت کرد. و این به حرف نیست، تجربه شده و نتیجه آن عدد کمی نیست. اگر ما در ده هکتار اراضی دیم خودمان بتوانیم " فقط " مدیریت خاک داشته باشیم، قطعا میتوانیم در محصولات راهبردی خودکفا باشیم و محصولات سالم تری تولید کنیم .

کاربرد پژوهشکده کشاورزی هسته ای

این پژوهشگر حوزه خاکشناسی هسته ای گفت: انرژیِ هسته ای خوشبختانه استفاده هایی که در کشاورزی و در بخش های مختلف از جمله علوم خاک دارد مفید است. در دنیا  از آن استفاده میشود و حساسیت زیادی روی آن نیست. الحمدلله در سازمان انرژی اتمی یک مجموعه ای تشکیل شده است به عنوان پژوهشکده کشاورزی هسته ای. معتقدیم این پژوهشکده باید تقویت شود و میتواند کاربردهای خیلی گسترده تری را در رشته های متفاوت کشاورزی از جمله علوم خاک ، زراعت، باغبانی ، علوم دامی، گیاهپزشکی و آب داشته باشد.

وی افزود: چند کار تحقیقاتی هسته ای در عرصه خاک و زمینه های متفاوت انجام شده است و دستاوردهایی صورت گرفته است. به طور مثال بررسی برخی عناصر صورت گرفته است جهت تعیین فرسایش و اندازه گیری فرسایش و این اقداماتی است که میتواند در مدیریت خاک، کشاورزی ، محیط زیست و منایع طبیعی مورد استفاده قرار بگیرد.

پتانسیل زیادی در تامین غذای کشور داریم

همرزم شهید باکری با توجه به  فرمایشات امام راحل و مقام معظم رهبری گفت: بارها امام عظیم الشان و رهبری  فرموده اند که کشاورزی یکی از بخش های مهم اقتصادی است و کشاورزی باید محور اقتصاد ما باشد. حتی امام راحل زمانی فرمودند اگر بخواهیم در صنعت هم پیشرفتی داشته باشیم باید از کشاورزی شروع کنیم. کشاورزی تولید واقعی است و ما پتانسیل خوبی برای این امر داریم. درست است که کشور کم آبی هستیم اما در مقایسه با برخی کشور ها میزان آب در اختیار ما میتواند بسیار کمک کننده باشد.

دکتر گرجی گفت: به جد معتقدم اگر با علم و خاک و آب همین امروز و اکنون مان درست عمل کنیم،کشور توانایی این را دارد که برای صد و پنجاه میلیون نفر غذا تهیه کند. البته به شروط متفاوت.

به عنوان مثال :

مدیریت آبیاری صحیح: که گاهی دیده میشود ابیاری باعث شور شدن خاک میشود . ما در کشور به سمت ابیاری زیر زمینی باید پیش برویم که در آن تبخیر به حداقل، ابیاری به یک سوم و تولید محصول چند برابر خواهد شد.

مدیریت خاک صحیح: که شامل کود دهی، حاصل خیزی و استفاده بهینه از مواد آلی میشود.

مدیریت آفات: که طبق بررسی های صورت گرفته گزارش داده شده است ما سی درصد تلفات محصول داریم. با مدیریت صحیح میتوان این موضوع را به حداقل رساند. 

مدیریت بذر: جای کار خیلی زیادی در این حوزه داریم و بر اساس شنیده ها برنامه های خوبی در دست اجراست.

مدیریت گلخانه: بر اساس گزارشاتی که داریم حدود هشت هزار هکتار گلخانه داریم. چرا به صد هزار هکتار نرسد؟  کشت گلخانه ای با کاهش آب مصرفی راندمان و بازدهی را بالا میبرد. که خوشبختانه من شنیدم وزیر محترم جهاد کشاورزی این برنامه را به صورت جدی دنبال میکنند.

مدیریت الگوی کشت : به طور مثال ، کشت عدس را که بهاره بوده است بر اساس تحقیقاتی در یک منطقه پاییزه  کردیم و انشالله به زودی نتیجه خوب آن را اعلام میکنیم. هم آب کمتر مصرف میشود هم محصول بیشتر میدهد.

مدیریت تغییر الگوی مصرف جامعه: اینکه گوشتخواری را به سمت گیاهخواری پیش ببریم و با این اتفاق هم  سلامت جامعه تامین بیشتری میابد و هم مصرف اب کاهش میابد.

مواردی که نام بردم نمونه های کوچکی در این عرصه است.

وابستگی همه صنایع به کشاورزی غیر قابل کتمان است

دکتر گرجی بیان کرد: صنایع تبدیلی، صنایع غذایی، همگی وابسته به کشاورزی است. چه صنایع بالا دستی چه صنایع پایین دستی در عرصه کشاورزی. اگر کشاورزی ما رونق داشته باشد خیلی از صنایع ما پیشرفت های زیادی را شاهد خواهد بود . حتی در صنایع تبدیلی میتوانیم وارد عرصه صادرات شویم.

وی افزود: شعارهایی که در خصوص کم کردن سهم آب کشاورزی بیان میشود اصلا به مصلحت کشور نیست و باید با آن مقابله شود. ما در خیلی بخش های کشاورزی غفلت داشته ایم بالاخص در بخش مدیریت خاک، مصرف آب و روش های آبیاری.

این استاد دانشگاه گفت:  به طور مثال در استان کرمان با روش آب زیر زمینی که در این کشور باید به آن پرداخته شود؛ مصرف آب به یک سوم و تولید محصول به چهار برابر رسیده است . یا در زراعت دیدیم که زراعت گندم و یونجه، مصرف آب به نسبت زمین های همسایه یک سوم بوده است ولی تولید محصول آن دوبرابر انجام گرفته است. این پتانسیل ها در کشور وجود دارد و باید به آن ها توجه شود. البته باید ذکر کنم بهره برداری های بیش از حد از آب های زیر زمینی باید جلوگیری شود ولی در عین حال با استفاده بهینه و معقول از آبهای زیر زمینی میتوانیم محصول خوب و به اندازه تولید کنیم.