آمریکای ترامپ با ناتو چه خواهد کرد؟

سهم آمریکا در تأمین هزینه‌های ناتو چقدر است؟

به نوشته روزنامه دیلی میل، ‌ایالات متحده آمریکا بیش از 70 درصد هزینه دفاعی ناتو را پرداخت می‌کند، این در حالیست که این اتحادیه، اساساً برای دفاع از اروپا تأسیس شده است. اعضای ناتو توافق کرده‌اند دو درصد تولید ناخالص داخلی خود را به بخش نظامی و امنیتی اختصاص دهند، اما آمارها حاکی از عدم اجرای این توافق است. در حال حاضر آمریکا سه و شش دهم درصد و آلمان یک و دو دهم درصد به بخش دفاعی خود اختصاص می‌دهند. در واقع از تعداد 28 کشور عضو، غیر از 5 کشور (آمریکا،‌ یونان، ‌انگلیس، استونی و لهستان) مابقی کشورها کمتر از دو درصد هزینه می‌کنند. نام فرانسه،‌ آلمان، کانادا و ایتالیا در این فهرست قرار دارد.  

بودجه دفاعی سالانه ایالات متحده650 میلیارد دلار معادل سه و شش دهم درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است (سرانه پنج دلار و 54 سنت). در مقابل هزینه‌های دفاعی اروپا سالانه بالغ بر 227 میلیارد دلار است که یک دلار و 9 سنت به ازای هر فرد اروپایی در هر روز است. آمریکایی‌ها می‌گویند اگر اروپایی‌ها 50 سنت به ازای هر نفر‌ به این مبلغ بیافزایند، می‌توانند تعهد خود را در ناتو انجام دهند و بار را از دوش آمریکا بردارند. استدلال این است که با وجود خطراتی همچون تروریسم داخلی، حملات سایبری روسیه و بحران پناهندگان، تداوم این اتحادیه برای امنیت اروپا ضروری است و در نتیجه کشورهای اروپایی با صرف بودجه دفاعی بیشتر، سود بیشتری کسب می‌کنند. اما عدم تناسب در سهم اعضای ناتو مسئله‌ای است که از سال های گذشته وجود داشته است.

هزینه نظامی اعضای ناتو در سال 2014

واشنگتن پست از زاویه دیگری به موضوع نگاه کرده است. به نوشته این روزنامه، آمریکا در حال حاضر حدود 22 درصد بودجه ناتو را تأمین می‌کند. در مقابل سهم آلمان 15 درصد، فرانسه‌11 درصد، انگلیس10 درصد، ایتالیا 8 درصد و کانادا 7 درصد است.

واشنگتن‌پست نوشته است به رغم ادعای ترامپ، گزارش سال 2012 کنگره حاکی از آن است که ایالات متحده سالانه کمتر از 500 میلیون دلار به طور مستقیم به ناتو کمک می‌کند. اما اگر مقصود ترامپ هزینه‌های غیر مستقیم است، دولت اوباما نیز در این باره واکنش نشان داده است. اوباما در مصاحبه با ماهنامه آتلانتیک نیز به موضوع سواری مجانی متحدان اروپایی اشاره کرده است. بنابراین ترامپ حقایق را به صورت گزینشی مطرح و وانمود کرده که برای نخستین‌بار به این موضوع توجه شده است.

واکنش به مواضع ترامپ

در دوران مبارزات انتخاباتی آمریکا ، مقامات اروپایی به ویژه آلمانی‌ها نگرانی خود را از پیروزی دونالد ترامپ پنهان نکردند و آشکارا به مخالفت با مواضع او برخاستند.

ـ نخست وزیر چک اعلام کرد موفقیت هیلاری کلینتون نامزد دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بهتر از دونالد ترامپ جمهوری‌خواه می­ تواند امنیت کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی ( ناتو ) را در شرق اروپا تضمین کند.  

ـ رئیس جمهوری فرانسه هشدار داد پیروزی «دونالد ترامپ» در انتخابات می‌تواند تبعاتی برای جهان داشته باشد و زیاده‌خواهی او تهوع آور است.  

ـ رئیس جمهور آلمان از احتمال پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ابراز نگرانی و او را فردی «غیرقابل پیش‌بینی» توصیف کرد.

ـ دبیرکل ناتو این نکته را یادآور شد که تضمین حمایت ناتو از اعضایش مشروط نیست، بلکه بی قید و شرط است. او گفت: ناتو از اعضایش در مقابل کوچکترین تهدیدی حفاظت می‌کند. ما نمی‌گوییم اگر پول ندهید از شما محافظت نخواهد شد. البته ینس استولتنبرگ بر انتقاد ترامپ از ناتو هم صحه گذاشت و گفت پیام روشن ناتو از سالها پیش این است که متحدان اروپایی باید مشارکت خود را افزایش دهند. این نتیجه تصمیم نه تنها آمریکا، بلکه 28 کشور عضو در سال 2014 است. این مشارکت در سال 2015 افزایش یافت و قرار است در سال 2016 نیز افزایش یابد.

ـ راسموسن، دبیر کل سابق ناتو هشدار داد نظام جهانی که هم اکنون آمریکا به عنوان یک قدرت بزرگ در حال هدایت آن است، در صورتی که دونالد ترامپ، نامزد جمهوری‌خواهان برگزیده شود به پایان خواهد رسید.  

در داخل آمریکا هم مقامات و شخصیت­ های دو حزب آمریکا سخنان و مواضع ترامپ را درباره ناتو تقبیح کردند. جو بایدن، معاون رئیس جمهور آمریکا تاکید کرد هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات در مورد پایبندی به ناتو اتفاق‌نظر دارند و نباید اظهارات دونالد ترامپ را درباره سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) جدی تلقی کرد.

چشم انداز روابط آمریکا و ناتو

به رغم تمایل اروپا، دونالد ترامپ راهی کاخ سفید شد تا از آغاز سال 2017 میلادی زمام امور را در آمریکا در دست بگیرد. اروپا که هراسش از روسیه تاریخی است و از قضا ناتو را سپری در برابر زیاده خواهی‌های این کشور تلقی می‌کند،‌ اکنون نگران است با توجه به مواضع مثبت ترامپ درباره روسیه، حمایت آمریکا را از دست بدهد. حمایت آمریکا از این کشورها در دوره جنگ سرد، نقش مهمی در امنیت سیاسی و اقتصادی آنها داشت.

برخی کارشناسان معتقدند اروپا باید در این دوره اعتماد به نفس خود را بازیابد؛ زیرا آلمان و فرانسه توان لازم را برای مقابله با روسیه دارند و می‌توانند بدون کمک آمریکا امنیت اروپا را تامین کنند. اما از سوی دیگر نشانه‌ها حاکی از آن است که چالش ترامپ با ناتو در ادامه همان سیاست دولت اوباما مبنی بر افزایش سهم دیگر متحدان در این سازمان دفاعی است. دبیرکل ناتو در تلاش برای تاثیرگذاری بر ترامپ، چند روز بعد از انتخابات آمریکا خدمت ناتو به آمریکا را یادآوری کرد و گفت حمایت از آمریکا بعد از ۱۱ سپتامبر، تنها زمانی بود که بند 5 ناتو به اجرا درآمد‌ (بندی که بر مبنای آن حمله به یک کشور حمله به همه است) و این چیزی بیش از یک اقدام نمادین بود. آن زمان، ناتو مسئولیت عملیات در افغانستان را به عهده گرفت و صدها هزار سرباز اروپایی در افغانستان خدمت کردند و بیش از هزار سرباز نیز در عملیاتی که در واقع پاسخ مستقیم به حمله علیه آمریکا بود، جانشان را فدا کردند.  ینس استولتنبرگ همچنین به موافقت خود با پیشنهاد ترامپ درباره افزایش هزینه‌های نظامی کشورهای اروپایی اشاره کرده و گفته ترامپ به ناتو علاقه‌مند است و پیام وی در مورد ناتو تاکیدی بر ضرورت تقسیم مسئولیت بین آمریکا و طرف‌های اروپایی است.

برای جلب رضایت ترامپ به تعهد در قبال ناتو، دبیرکل تنها نیست. فالن، وزیر دفاع انگلیس هم ضمن درخواست از ترامپ برای پرهیز از انزواگرایی، به اقدامات دولت‌ آمریکا علیه تحریکات روسیه به ویژه در دوره ریگان اشاره کرد و گفت ناتو موفق‌ترین متحد نظامی در جهان است و به همان اندازه که برای اروپا خوب است، برای آمریکا نیز خوب خواهد بود. البته وزیر دفاع بریتانیا تاکید کرد که دیگر اعضای ناتو باید درصد بالاتری برای تامین بودجه ناتو برعهده بگیرند.

حالا دونالد ترامپ، جیمز ماتیس را برای وزارت دفاع پیشنهاد داده است؛ شخصی که فرماندهی متحد تحول نظامی ناتو را در کارنامه خوددارد. با توجه به این انتخاب و نیز با توجه به رایزنی‌های دبیرکل ناتو با ترامپ، به نظر می‌رسد روابط آمریکا و ناتو در دوره ترامپ تغییر چندانی مگر در حوزه بودجه نداشته باشد تا بدین‌سان به شعار انتخاباتی ترامپ در خصوص پایان سواری مجانی متحدان هم توجه شده باشد. اما نکته مهم این است که در دوره ترامپ، اروپا درباره تأمین امنیت خود با پیش فرض عدم حمایت آمریکا، بیشتر تفکر خواهد کرد.

سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در واکنش به تهدیدات اتحاد جماهیر شوروی علیه کشورهای اروپایی، چهارم آوریل 1949 بین10 کشور اروپایی، کانادا و ایالات متحده امریکا در واشنگتن تاسیس و بروکسل به عنوان پایتخت آن تعیین شد. کانادا و ایالات متحده از منطقه امریکای شمالی و کشورهای انگلیس، پرتغال، نروژ، ایتالیا، ایسلند، فرانسه، دانمارک و کشورهای بنه لوکس(بلژیک، هلند و لوکزامبورگ) از قاره اروپا موسس سازمان ناتو هستند. کشورهای ترکیه و یونان در سال 1952، آلمان غربی در 1955 و اسپانیا در سال 1982 به ناتو پیوستند. بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، درهای ناتو برای کشورهای اروپایی خواهان عضویت در این سازمان باز شد و بر این اساس جمهوری چک، مجارستان و لهستان در سال 1999 ، استونی، لتونی، لیتوانی، ‌اسلوونی، بلغارستان، رومانی و اسلواکی در سال 2004 و کشورهای آلبانی و کرواسی در سال 2009 به عضویت ناتو درآمدند. بر اساس ماده 5 این پیمان، حمله علیه یکی از اعضا حمله علیه تمامی اعضا تلقی می‌شود و همه باید به یاری کشور مورد حمله بشتابند.