از «سَرخوردگی یک میلیون معلول پشت نوبتی» تا «آخرین وضعیت قانون حمایت از حقوق معلولان»

به گزارش خبرگزاری بسیج، در حال حاضر حدود یک میلیون و 300 هزار معلول تحت پوشش سازمان بهزیستی قرار دارد که نیازمند دریافت خدمات توانبخشی هستند، این درحالی است که تعریف معلولیت در ایران با تعاریف جهانی مغایرت دارد ممکن است فردی که چشم خیلی ضعیفی هم دارد در دنیا در دسته معلولان قرار گیرد اما در کشور به علت اینکه این افراد دچار مشکلات خاصی نیستند، تحت حمایت سازمان‌های رفاهی همچون بهزیستی قرار نمی‌گیرند.

به دلیل آمار بالای معلولان در کشور و گستردگی میزان مشکلات آنها، با حسین نحوی‌نژاد معاون توانبخشی سازمان بهزیستی به گفت‌وگو نشستیم.

وی معتقد است ایران جزو 40 کشوری است که قانون جامع معلولان دارد اما در این قانون، اعتبار اجرای آن مشخص نشده است و به دلیل اینکه در قالب طرح از سوی مجلس ارائه شده بود، به راحتی نهادها و سازمان‌ها از اجرای آن شانه خالی کردند و احقاق 3 درصد استخدام معلولان در دستگاه‌های دولتی نیز به درستی تاکنون محقق نشده است.

نحوی نژاد در مورد طبقه بندی معلولیت ها در ایران گفت: براساس ICF که مدرن‌ترین نظام طبقه بندی معلولیت در جهان است، 40 درصد معلولیت ها در ایران جسمی ـ حرکتی، حدود 15 درصد شنوایی، حدود 11 درصد بینایی، 25 درصد ذهنی، 8.5 درصد روانی و سایر آنها نیز معلولیت‌های ناشناخته هستند.

نحوی نژاد در رابطه با نسبت جنسی معلولان در کشور نیز افزود: حدود 2 درصد جامعه، معلولان با ناتوانی شدید هستند و به عبارتی حدود یک میلیون و 300 هزار نفر معلول دارای چنین شرایطی تحت پوشش بهزیستی قرار دارند که از این تعداد 65 درصد مرد و 35 درصد زن هستند.

وی ادامه داد: حدود 40 درصد آنها نیز درگروه سالمندی و 60 سال به بالا بوده و حدود 60 درصد هم زیر 60 سال هستند که از این تعداد حدود 15 درصد آنان در گروه کودکی قرار دارند.

معاون توانبخشی بهزیستی در مورد شیوع و بروز معلولیت‌ها در کشور گفت: متاسفانه سیستم ارجاع به موقع در کشور وجود ندارد تا براساس آن تحقیقاتی در مورد علل معلولیت‌ها در ایران صورت بگیرد؛ برای مثال بسیاری از معلولیت‌های جسمی و ضایعه نخاعی بر اثر تصادفات و سوانح رانندگی اتفاق می‌افتد اما معمولا خیلی دیر به بهزیستی ارجاع داده می‌شوند؛ بنابراین اینکه شیوع و بروز معلولیت‌ها در کشور به چه شکل است هنوز مشخص نبوده و اطلاعات مسنجم نیز درخصوص علل و میزان شیوع معلولیت‌ها در دست نیست.

وی تصریح کرد: در حال حاضر بودجه کل حوزه توانبخشی برای پوشش یک میلیون و 300 هزار معلول، حدود 700 میلیارد تومان است در حالی که نیاز واقعی ما حداقل 7 هزار میلیارد تومان است که اگر این بودجه در اختیار بهزیستی قرار گیرد می توان قیمت تمام شده واقعی یارانه مراکز را پرداخت کرد و پوشش خدمات در منزل را صددرصد، پوشش مناسب وسائل کمک توانبخشی را ایجاد و وضعیت اشتغال و مسکن خانواده‌های بیش از 2 معلول را سروسامان داد.

نحوی نژاد ادامه داد: معلولیت یک فرایند در زندگی افراد است که نیازمند خدمات چند لایه و بین‌بخشی است و ارائه خدمات به این افراد از تشخیص به موقع آغاز می‌شود و پس از آن با فرایندهای توان‌پزشکی، توانبخشی و اجتماعی ادامه می‌یابد و حوزه توان‌پزشکی مشتمل بر خدمات فیزیوتراپی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، ارتوپدی و خدمات بینایی‌سنجی بوده و این درحالی است که ما حتی در تجویز خدمات توانبخشی به خدمات توان‌پزشکی نیاز داریم و این خدمات به موقع و با کیفیت بالا باید ارائه شود. در این رابطه متأسفانه نظام بیمه‌ای ما به جز خدمات فیزیوتراپی آن هم به شکل کاملاً محدود، دایره خدماتی حمایتی خود را در حوزه توانبخشی و توان‌پزشکی تعریف نکرده است. 

معاون توانبخشی سازمان بهزیستی گفت: این یک معضل بزرگ برای خانواده‌های معلولان است و بهزیستی از بودجه کافی برای اینکه بتواند خدمات را از بخش خصوصی خرید کند، ندارد. 

وی ادامه داد: با توجه به سیاست کوچک‌سازی دولت، ما بسیاری از پست‌های کارشناسی و توان‌پزشکی را از دست داده‌ایم، این در حالی است که قبلاً کلینیک‌هایی در استان‌ها داشتیم که خدمات جامع ارائه می‌کردند، اما اکنون بسیاری از کلینیک‌ها واگذار شده است و مردم به خصوص در مناطق دورافتاده و محروم اکنون معضل دارند. 

نحوی‌نژاد تصریح کرد: این در حالی است که کلینیک‌ها به تعداد لازم در شهرستان‌ها وجود ندارد و هزینه‌هایشان بسیار بالاست و بیمه‌ها پوشش نمی‌دهند و این یک مطالبه جدی برای معلولان است. 

وی بر لزوم پوشش بیمه ای معلولان تأکید کرد و گفت: مشکلات بهزیستی و جامعه معلولان فقط با افزایش بودجه حل نمی‌شود چنانچه نظام بیمه‌ای در کشور مستقر شود اصلا نیازی نیست که دولت به سازمان‌های حمایتی و رفاهی پول و بودجه زیادی دهد بلکه در آن شرایط سازمان‌های حمایتی فقط نقش نظارتی خواهند داشت؛ زیرا سازمان‌های بیمه‌ای فعالیت های اجرایی را انجام می‌دهند اما تا زمانی که این نظام بیمه‌ای در کشور مستقر نباشد حداقل باید اعتبارات کافی برای انجام طرح‌ها را در اختیار داشته باشیم.

معاون توانبخشی بهزیستی همچنین در مورد آخرین وضعیت قانون جامع حمایت از حقوق معلولان گفت: این قانون مصوب سال 83 مجلس است که به صورت طرح توسط نمایندگان مجلس و با پیگیری بهزیستی به تصویب رسیده است.

وی ادامه داد: با توجه به اینکه محل‌های اعتباری بسیاری از این قانون دیده نشده بود دستگاه‌های اجرایی از آن استنکاف می‌کنند.

نحوی‌نژاد گفت:‌ البته این قانون جنبه‌های خوبی هم دارد برای اولین بار مفاهیم معلولیت در ادبیات اقتصادی،‌ اجتماعی و سیاسی کشور آمده مفاهیمی مثل توانبخشی، مناسب‌سازی، اشتغال معلولان، آگاهی‌بخشی به مردم و وسایل کمک توانبخشی از مواردی است که با این قانون در کشور وارد و حتی برخی شوراها مثل شوراهای مناسب‌سازی در کشور تشکیل شده است.

معاون توانبخشی سازمان بهزیستی افزود:‌ اما به دلیل عدم تأمین اعتبارات بسیاری از مصوبات قانون روی زمین مانده است هر چند که حدود 3 سال است که دولت گروهی را تشکیل داده تا روی این قانون کار کنند و این فعالیت منجر به تهیه لایحه‌ای در تاریخ 15 شهریور سال گذشته شد که تأمین اعتبار آن نیز از طریق سازمان برنامه و بودجه به دستگاه‌ها ابلاغ شد.

وی افزود: با این لایحه دولت موظف به تأمین اعتبار شده تا دستگاه‌ها دیگر دلیلی برای عدم اجرای این قانون را بهانه نکنند. همچنین در کمیسیون ویژه‌ای در مجلس این قانون بررسی شده و مواردی به آن اضافه شده است که البته مطابق اصل 75 قانون نباید مجلس قوانینی را تصویب کند که بار اضافی برای دولت داشته باشد و بر اساس اصل 85 نیز مجلس در مواقع اضطراری می‌تواند قانون‌گذاری را به بخش کوچکی از خود بسپارد.

نحوی‌نژاد ادامه داد: بر اساس چنین مواردی شورای نگهبان ایراداتی را وارد کرده و یکی از این ایرادات این است که ارائه چنین لایحه‌ای ضروری نبوده و قانون فعلی جوابگو بوده است از طرفی هزینه‌های اضافی خواهد داشت.

وی تصریح کرد:‌ در نتیجه کمیسیون جدیدی در دولت تشکیل شد نخبگان در این کمیسیون جمع هستند تا ایرادات شورای نگهبان را برطرف کنند و چنانچه اجرایی شود تمام دستگاه‌ها این قوانین را اجرایی خواهند کرد این کمیسیون ویژه بررسی اصلاح قانون حمایت از حقوق معلولان به زودی ایرادات را رفع خواهد کرد و منتظر خبرهای خوش طی ماه‌های آینده خواهیم بود.

معاون توانبخشی سازمان بهزیستی افزود: چنانچه لایحه حمایت از حقوق معلولان به تصویب برسد مستمری افرادی که معلولیت شدیدی دارند و بیکار هستند حداقل دستمزد دیده شده است همچنین بحث صندوق فرصت‌های شغلی برای ضمانت معلولانی که ضامن ندارند، جبران عدم کارآیی، حق بیمه سهم کارفرما، پوشش بیمه‌های توانبخشی توسط دولت و هزینه‌ای ایاب و ذهاب در این لایحه دیده شده است.

وی گفت: همچنین در این لایحه آمده است شورایی به ریاست معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل شود که بر عملکرد دستگاه‌ها نظارت کند.

نحوی‌نژاد گفت:‌در این لایحه علاوه بر اینکه بحث پیشگیری از معلولیت به شدت دیده شده وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، بهداشت، تعاون و رفاه،‌ راه و شهرسازی و سازمان‌هایی مثل صدا و سیما، بهزیستی، شهرداری و ... دیده شده‌اند و وظایف هر یک مشخص است.

وی گفت: در بحث پیشگیری در این دوره جدید از سیاست‌گذاری‌ها بیشتر تکیه شده چرا که زمانی که اعتبارات کافی نداریم مجبوریم به عرصه پیشگیری ورود کنیم تا هزینه‌ها کم شود.

وی افزود: حدود 70 هزار نفر پشت نوبت دریافت مستمری، حدود 80 هزار نفر پشت نوبت پذیرش در مراکز به ویژه شبانه روزی و ...هستند و در مجموع حداقل یک میلیون نفر معلول پشت نوبت دریافت خدمات بهزیستی در حوزه‌های تجهیزات توانبخشی، اشتغال و ... داریم که این تعداد تنها بخشی از معلولان هستند زیرا آنقدر مردم سرخورده شده‌اند که وقتی می بینند در بهزیستی به نیازهایشان پاسخ داده نمی‌شود، اصلا پشت نوبت قرار نمی‌گیرند زیرا می‌دانند جوابی به آنها داده نمی‌شود.

نحوی نژاد گفت: رفع مشکلات معلولان با اصلاح این قانون حمایتی شدنی است معلولان شدیدی که بیکار هستند، حدود 500 هزار نفرند درحالی که بهزیستی تنها به 340 هزار نفر آنان مستمری 60 تا 70 تا 60 هزار تومانی پرداخت می کند که این رقم اصلا کفاف زندگی آنان را نمی دهد در صورتی که چنانچه رقم این مستمری‌ها در کشور واقعی شود نیاز این افراد تامین خواهد شد.