بسیج زمانی تشکیل شد که کشور درگیر جنگ با کشورهای مختلف در قالب ارتش بعثی عراق و همچنین در داخل کشور نیز با انواع گروهک ها و حزب های معاند رو در رو قرار گرفته بود و هرکدام می خواستند ضربه ای به نظام مقدس و نوپای جمهوری اسلامی وارد سازند و به معنای واقعی کلمه توانست آب سردی بر آتش سوزان فتنه استکبار و ایادی آنها شود.
در دوران 8 سال دفاع مقدس این بسیج بود بود که توانست در بسیاری از عملیات ها و جبهه ها تأثیرگذار شود و با تقدیم شهدای بسیاری گامی مهم در حفظ استقلال کشور بردارد.
بعد از اتمام جنگ تحمیلی و اینکه کشور نیازمند بسیج در سایر عرصه های علمی، پژوهشی، فرهنگی، ورزشی، سازندگی و ... بود، سازماندهی برای فعالیت بسیجیان علاوه در این بخش ها به طور جدی پیگیری شد و سازمانهای مختلف بسیج مستضعفین شکل گرفت که حتی در مراکز آموزشی و دانشگاهی و اداری نیز به طور ویژه فعال بود و توانست تحولی شگرف در اینگونه مکانها نیز به وجود آورد.
امروزه می بینیم که دانش آموزان و دانشجویان بسیجی پیشرو در عرصه های تحقیق و پژوهش هستند و ورزشکاران بسیجی بر قله های افتخار میادین جهانی ایستاده اند و مبتکران و نخبگان بسیجی نیز موتور محرکه حرکت کشور به سمت پیشرفت و آبادانی هستند و اقشار مختلف بسیجیان نیز با همت در بحث سازندگی و سازماندهی در قالب اردوهای جهادی نقش بسیار مهمی در رفع محرومیت ها دارند.
بسیج نیز با اعطای تسهیلات اقتصاد مقاومتی بهترین رویکرد برای تحقق منویات رهبر معظم انقلاب و همچنین مقابله با محاصره اقتصادی دشمن برداشته و می بینیم که در استانها و شهرستانهای مختلف حمایت بسیج از سیاست های اقتصادمقاومتی باعث و بانی خیر شده و موجب اشتغالزایی برای مناطق محروم شده است.
حتی اگر در عرصه های سیاسی نیز نظری بیافکنیم خواهیم دید که افرادی که از مجموعه های بسیج بوده و بسیجی وار و زیر لوا ولایت فعالیت کرده اند عزت، اقتدار و آبروی کشور را می توانند تضمین کنند و این اندیشه بسیجی است که موجب سربلندی نظام اسلامی در در عرصه ها و سازمانهای بین المللی است و بدون این اندیشه و تفکر می توان کشور را به مجموعه ای خنثی و بی تأثیر در معادلات جهانی تصور کرد.
امروزه اگر در سراسر کشور امنیت پایدار را شاهد هستیم که ضامن پیشرفت در همه عرصه های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است شاید اغراق نباشد بیشترین سهم از این مورد را بسیج برعهده دارد چونکه امنیت زمانی برای همیشه پایدار می شود که مردمی باشد و بسیج نیز جدای از مردم نیست و در عرصه های نظامی و امنیتی حرف اول را زده و با توده های مردم به طور ویژه در ارتباط است.
بهتر است برای درک بهتر از فلسفه و جایگاه بسیج آن را در کلام رهبر معظم انقلاب جست و جو کنیم. ایشان در سخنرانی های مختلف خود بر اهمیت و نقش بسیج تأکید کرده اند که به چند تیا آنها اشاره و این نوشتار را نیز جمع بندی می کنیم.
- وقتی با حقیقت معنا به بسیج نگاه شود، بسیج رمز پایداری و ماندگاری و عزت ملی است. جمعی از بهترین و مؤمنترین مردم در هر عرصهای که کشور و نظام به آن احتیاج دارد، بیمحابا وارد شوند، همهی توان خودشان را کف دست بگیرند، بیاورند توی میدان، اجر و مزدی هم نخواهند، نام و نشانی هم برایشان مطرح نباشد؛ این خیلی چیز مهمی است. ما عادت کردهایم؛ مثل خیلی چیزهای مهمی که انسان به آنها عادت میکند و اهمیت آنها را توجه نمیکند. چنین چیزی در جای دیگری نیست.
- بسیج مظلوم است، ولی مقتدر است، نافذ است، اثرگذار است؛ این اثرگذاری باقی خواهد ماند و باید این را روزبهروز خود عناصر بسیجی و مجموعههای بسیجی تقویت و عمیقتر کنند. تا بسیج هست، نظام اسلامی و جمهوری اسلامی از سوی دشمنان تهدید نخواهد شد؛ این یک رکن اساسی است. در قضایای مختلف هم بسیج کارآمدی خود را کاملاً نشان داده است.
- دامنهی بسیج، بسیار وسیع است. بسیج را نباید در نیروی مقاومتِ بسیج خلاصه کرد. نیروی مقاومت بسیج با فعّالیت و ابتکار و حضور خود، مانند لکوموتیوی است که قطار عظیم بسیجِ ملت ایران را به پیش میراند. بنابراین دامنهی بسیج، بسیار وسیعتر از نیروی مقاومت بسیج است. کشور به نیروی مقاومت بسیج نیاز دارد؛ اما به بسیج عظیم مردمی در همهی میدانهای فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و - آن وقتی که لازم باشد - نظامی نیز نیازمند است. وظیفهی نیروی مقاومت بسیج، الگو شدن برای همهی جوانان بسیجی در کشور است. جوانی که در نیروی مقاومت بسیج به عنوان یک نیروی بسیجی، خود را خدمتگزار اهداف انقلاب و آرمانهای اسلامی میداند، باید چنان خود را بسازد که مثل شمعی پروانهها را به دور خود جمع کند و سازندگی علمی، اخلاقی، معنوی، فکری و سیاسی داشته باشد.
- بسیج در حقیقت، مظهر یک وحدت مقدّس، میان افراد ملت است. همه میدانهایی که بسیج در آن حضور پیدا کرده است، میدانهای ملی است؛ میدانهای مربوط به همه ملت - مثل میدان دفاع مقدّس، میدان سازندگی و خدمات عمومی - است. هیچوقت کشور، از یک مجموعه عظیمی که از بهترین فرزندان کشور و با این خصوصیات تشکیل شده است، بینیاز نیست.