وضعیت قرمز هوای تهران محصول سه سال ابتکار دولت در بخش محیط زیست

با آلوده شدن هوای تهران بازهم نگاه‌ها به سمت مدیریت معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست چرخید. ابتکار از زمان روی کار آمدن دولت یازدهم در مسند ریاست این سازمان مهم نشسته است اما در این راستا با بروز مشکلات عدیده‌ محیط زیستی بعضا انتقادات زیادی نسبت به نحوه مدیریت وی مطرح شده است.

آلودگی هوای تهران البته موضوع جدیدی نیست اما ادامه این روند در دولت یازدهم با حاشیه‌های مهمی همراه بوده است. اولین اظهارنظر خاص معصومه ابتکار در خصوص برطرف‌کردن این معضل زیست محیطی آنقدر عجیب بود که جنجال زیادی به پا کرد. ابتکار در این اظهارات آب پاکی را به دست مردم ریخت و بیان داشت که برای نجات جانشان از تهران و منطقه آلوده بیرون بروند.[4] این اظهار نظر چنین فرضیه‌ای را مطرح می‌کرد که سازمان تحت مدیریت وی کاری از دستش در این زمینه بر نمی‌آید و برنامه خاصی نیز در این راستا وجود ندارد. البته این اولین سخن رئیس سازمان محیط زیست بود که نشان از شیوه برون‌سپاری مسئولیت توسط وی در حیطه وظیفه خود داشت.

ابتکار در سالهای بعدی که آلودگی هوا در جایی تشدید می‌شد نیز به کارهای حاشیه‌ای می‌پرداخت. به عنوان نمونه زمانی که هوای تهران هجدهمین روز آلودگی شدید خود را در دیماه سال گذشته طی می‌کرد معصومه ابتکار به نسخه خود عمل کرده و در جزیره کیش رویت شد که این موضوع نیز انتقادات زیادی نسبت به نحوه مدیریت وی در این حوزه به دنبال داشت.[5]

ابتکار در شهریورماه سال 95 نیز درباره امکان آلودگی هوای تهران و طرح تعطیلی دو الی سه هفته‌ای مدارس و تغییر ساعات کاری ادارات به عنوان راه حلی برای مقابله با این معضل زیست محیطی خبر داد که بازهم مورد انتقاد رسانه‌ها و کارشناسان قرار گرفت. بدین منظور که ابتکار راه حل عملی برای برطرف کردن آلودگی هوا ارائه نمی دهد و اغلب طرح‌های وی برای رسیدگی به این معضل که گاهی به درجه بحران می‌رسد اقدامات سطحی و مقطعی مانند تعطیلی مدارس است.[6] این انتقاد نیز مطرح می‌شد که با وجود اینکه سازمان محیط زیست روزهای آلوده را در کلانشهرها پیش‌بینی می‌کند چرا اقدامات پیشگیرانه مفید در این زمینه انجام نمی دهد و تنها به کم کردن آسیب‌ها در زمان وقوع بحران می‌اندیشد و طرح‌های دم دستی مانند تعطیلی مدارس آنهم تعطیلی دو الی سه هفته‌ای که نشان از عمق بحران دارد را ارائه می‌دهد.

اینک نیز با تشدید آلودگی هوا معاون نظارت و پایش محیط زیست تهران از گسترش محدوده طرح ترافیک به محدوده زوج و فرد به عنوان یکی دیگر از راهکارهای این سازمان خبر داده و بیان می‌کند امروز (یکشنبه) تنها خودروهایی که دارای مجوز ورود به محدوده طرح ترافیک هستند، می‌توانند به محدوده زوج و فرد وارد شوند.[7]

اقدامات بلند مدت دولت بعد از سه سال

از سوی دیگر بعد از سه سال کلیات لایحه هوای پاک در مهرماه امسال درمجلس تصویب شد.[8] بر همین اساس ابتکار در 28 مهرماه سال جاری در جلسه علنی مجلس حاضر شد و در حمایت از این لایحه و همچنین میزان وخامت اوضاع آلودگی هوا گفت:‌«خسارت وارد آمده به مردم از ناحیه آلودگی هوا 30 میلیارد دلار است و مصرف انرژی در ایران 9 برابر متوسط مصرف در کشورهای صنعتی است.»[9] البته معاون رئیس‌جمهور بیان داشت که در این لایحه به بحث ترافیک، خودروسازها و مسایل دیگری پرداخته شده و دولت یازدهم گام‌های اصلی را در این بخش برداشته است.» اما این‌که چقدر این اقدامات تا به اینجا در رفع آلودگی هوای کلانشهرها از جمله تهران تاثیرگذار بوده باید در واقعیت به موضوع نگاه کرد.

معصومه ابتکار در خصوص اقدامات دولت در همین رابطه گزارشی ارئه داد که به اقدامات دیگر دولت در این عرصه اشاره دارد. حذف بنزین پتروشیمی و عرضه بنزین استاندارد یورو 4،استانداردسازی خودروهای کشور، استانداردسازی سوخت و راه‌اندازی معاینه فنی یکپارچه از جمله کارهایی است که دولت می‌گوید برای جلوگیری آلودگی هوا انجام داده است. [10]

اما تداوم این آلودگی‌ها سبب شد تا حتی هنرمندان نیز با نوشتن نامه‌ای به حسن روحانی از وی درخواست کنند که ستادی مقابله با بحران آلودگی تشکیل دهد. در بخشی از این نامه که۵۷۰۰ هنرمند آنرا امضاء کرده‌اند ‌با اشاره به تبعات آلودگی هوا از رئیس‌جمهور خواسته شده است که با حضور نهادها، موسسات و وزارتخانه‌های مرتبط ستادی تشکیل شود که با هفکری و طرح ایده‌های کاربردی به مقابله با آلوده‌سازهای هوا پرداخته شود. [11]

اما ابتکار لایحه دیگری را به عنوان لایحه موافقت نامه پاریس که مربوط به تغییرات آب‌وهوایی است را به مجلس ارائه داد که  امروز به تصویب رسید. [12]جالب اینجاست که لایحه دیگری نیز به عنوان لایحه جلوگیری از حیوان‌آزاری در این سازمان در حال بررسی است که به هئیت دولت ارائه شده است. با این حال دولت در سال آخر خود به سر می‌برد و به نظر می‌رسد که اینگونه امور بیش از اینکه در نقطه عمل بتواند کارساز باشد میراثی برای دولت آتی است که در آینده مشخص می‌شود که مدیران دولت دوازدهم این موارد را چگونه انجام می دهند. اینکه چطور در دقیقه 90 دولت در حال برنامه‌ریزی بلند مدت برای مقابله با بحران‌های زیست محیطی است سئوال مهمی است که جواب آن را در آلودگی این روزهای کلانشهرها می‌توان به وضوح دید. این درحالی است که ابتکار در 8 سال دولت اصلاحات نیز در همین سمت در حال فعالیت بود و تجربه چندین ساله‌ای در این زمینه داشت و بایستی از این تجربه در آغاز خدمت‌رسانی دولت استفاده می‌کرد نه امروز که دولت باید نتیجه و میوه  عملکرد سالهای قبل خود را بچیند.