همزمان با ماه محرم، شورحسینی(ع) با برگزاری آیین های سنتی و مذهبی در شهر مقدس قم برپا شده است هر کسی با هر توانی و با برتن کردن لباس عزا و ریختن اشک ماتم، و ندای « یالثارات الحسین » دلش را به عشق بی کران حسین(ع) گره زده است.
به گزارش خبرگزاری بسیج از قم، مردم متدین شهر مقدس قم با اعتقادات و فرهنگ های مختلفی که دارند، با آغاز ماه محرم سردرب خانه ها، خیابان ها، مساجد و تکایای شهر را با نصب پرچم های عزا، سیاه پوش کرده و به استقبال ماه محرم می روند و ضمن برگزاری مراسم سخنرانی، از مداحی مداحان اهل بیت(ع) در مظلومیت اهل حرم و اصحاب امام حسین(ع) بهره مند می شوند.
قم از دیرباز همچون شاهراه تمدن در رکن بسیاری از حوادث فرهنگی، تاریخی ایران قرار داشته است و بسیاری از اقوام همچون اشعریان به این شهر آمده اند و ساکن شده اند، جماعتی به خاطر عشق و علاقه به کریمه اهل بیت(ع) از دیگر مناطق به این منطقه قم سفر کرده اند.
بر اساس مستندات تاریخی شهر مقدس قم به همراه شهرهای آوه،آشتیان، و تفرش از اولین مراکز شیعه نشین ایران بودند چراکه گروهی از اعراب اشعری شیعه مذهبی و بسیاری از سادات و فرزندان نبوت و آل علی(ع) به این شهر مهاجرت کردند.
این امر سبب شد شهر قم به عنوان مرکز بزرگ تشیع در جهان اسلام شناخته شود و برخی از منابع نوشته اند در خفقان پیش از آل بویه( قرن چهارم) مردم شهر قم به عزاداری امام حسین(ع) می پرداختند.
پس از رسمی شدن مذهب تشیع در ایران توسط صفویه، عزاداری برحضرت سید الشهدا(ع) گستره بیشتری یافت و کم کم وجود مکانی خاص برای عزاداری و مراسم دیگر در این زمینه شکل گرفت از این رو پیدایش «تکیه» به عصر قاجار برمی گردد که دراستان قم نیزتکیه های بسیاری وجود دارد که تکیه چهارمردان، تکیه میرزای قمی، تکیه حاج سید حسن، تکیه یزدی ها و تکه باغ پنبه از جمله این تکیه ها است.
** مشعل گردانی
یکی از آیین های عزاداری در قم ، در شب تاسوعا و عاشورای حسینی ، نجفی و کربلایی های مقیم قم مراسم مشعل گردانی را برپا می کنند و تا حرم مطهر حضرت معصومه(س) حرکت می کنند در این روش بر روی علم های عزاداری پارچه هایی قرار داده و به آتش می کشند.
در این مراسم حزن انگیز ، عزاداران حسینی نیز در سوگ شهدای دشت نینوا بر سرو سینه می زنند و اشک ماتم می ریزند.
** نخل گردانی
یکی دیگر از آیین های عزاداری نخل گردانی در یکی از روستای قم که حدود 400 سال سابقه دارد که هرساله با شکوه برگزارمی شود دراین مراسم عزاداران با حمل یک نخل که سمبل تابوت حضرت سیدالشهدا(ع) است به سمت امامزاده ساریه خاتون در نزدیکی روستا دولت آباد حرکت کرده و مراسم عزاداری روز عاشورای حسینی را برگزار می کنند.
** شبیه خوانی یا تعزیه خوانی
این یکی دیگر از آداب و رسومی است که در قم مانند سایر شهرها برگزار می شود، تعزیه خوانی است ، این نمایش مذهبی سابقه ای طولانی درفرهنگ ایرانیان دارد؛ اما تعزیه در مصایب ائمه اطهار(ع) و به خصوص مصائب حضرت سید الشهدا است که اوج تعزیه و شبیه خوانی دردوران قاجاریه بوده است.
در قم قدیمی ترین مدرک در مورد تعزیه خوانی مربوط به تکیه میرزای قمی است که به عهد فتحعلی شاه قاجار بر می گردد. گویا مردم همین محل از میرزا در مورد جایز بودن شبیه خوانی استفتا می کنند و میرزا نیز حکم به جواز آن می دهد که باشکوه ترین مجالس تعزیه در قم از آن تکیه یزدی ها با آداب مختلف آن مثل امام خوانی، مخالف خوانی، ابوالفضل خوانی به همراه اسب و شتر و تجهیزات جنگی بوده است.
در صحن برخی از بقاع امامزاده ها نیز تعزیه خوانی به صورت ثابت انجام می شود و در اربعین حسینی و 28 صفر نیز مردم شهر به عزاداری می پردازند.
همچنین هر سال بعد از ظهر عاشورا کاروان نمادین اسرا در منطقه جمکران شبیه سازی می شود تا مردم به یاد اسرای کربلا و دلاوری های آنان ، سوگواری کنند.
**مراسم آتش زدن خیمه ها
یکی دیگر از آیین های عزاداری ، آتش زدن خیمه در ظهر عاشورا در قم است که توسط عراقی های مقیم این شهر برگزار شده ، و لشکر عمر سعد با حمله به خیمه های امام حسین (ع) ، آنها را به آتش کشیده و اهل بیت امام حسین (ع) را به اسارت می برند.
این مراسم که با استقبال گسترده مردم روبرو می شود ، همراه با سوگواری حزن انگیز عزاداران حسینی است که دراین غم بزرگ بر سرو سینه می زنند و ندای یا حسین (ع) را سر می دهند.
** دسته عزاداری روحانیان
این دسته از زمان آیت الله عبدالکریم حائری یزدی موسس حوزه عملیه آغاز شد ایشان با سر و پای برهنه، تربت به پیشانی مالیده با همراهی تعدادی از طلبه ها در حالی که عمامه ها را شوریده می بستند، از مدرس رضویه به حرکت در می آمدند همچنین آیت الله سید حسین طباطبایی بروجردی نیز از مدرسه فیضیه تا حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) به عزاداری می پرداخت.
این آیین در بین علما و مراجع تقلید ترویج یافته است و در این میان آیات وحید خراسانی و لطف الله صافی گلپایگانی درعزای امامان معصوم(ع) ازدفاتر خویش به سمت حرم حضرت معصومه(س) با همراه طلبه های حوزه های علمیه به عزاداری می پردازند.
** حرم مطهر میزبان عاشقان اهل بیت(ع)
مراسم ماه های محرم و صفر در همه بقاع امامزاده های شهر و استان قم معمول است و از این میان مراسمی که در صحن حرم حضرت معصومه(س) برگزار می شود، نقطه تلاقی همه دسته های عزاداری است و از اهمیت بسیار برخوردار است و در شمار پرشکوه ترین مراسم عزاداری در ایران قرار می گیرد.
هرساله پرچم بارگاه ملکوتی حضرت فاطمه معصومه(س)همزمان باایام عزاداری سالار شهیدان، با پرچم سیاهی که از عتبه مقدسه امام حسین(ع) به آستان مقدس قم هدیه شده، تعویض می شود.
در حرم مطهر مراسم های عزاداری های مختلفی ویژه از سوی آذری زبان ها و عرب زبان ها و سایر اقشار مردم برگزار می شود که هر شب شاهد سخنرانی اساتید حوزه های علمیه و مرثیه سرایی مداحان اهل بیت(ع) و قرائت زیارت ناحیه مقدسه است.
همچنین برگزاری دوره های آموزشی و فرهنگی کوتاه مدت از جمله آفتاب بر نی، پیامبران کربلا، عقیله بنی هاشم، احیای شب عاشورا و مسابقه کتاب خوانی از جمله این مراسم ها است.
در مراسم عزاداری روز عاشورا، دسته گردانی(سینه زنی، زنجیرزنی) روضه خوانی و تعزیه خوانی به صورت گردان به همراه دسته های عزادار انجام می شود و از خیابان ها و از صحن حرم حضرت معصومه(س) می گذرند.
** نصب پرچم سرخ «یالثارات الحسین» بر گنبد مسجد مقدس جمکران
امسال برای اولین بار در عتبات عالیات و اماکن مقدس پرچم سرخ «یالثارات الحسین» بر فراز گنبد فیروزه ای جمکران به اهتزاز دراومده است تا پیامی برای منتظران امام زمان(عج) در جهان باشد تا آماده خونخواهی امام حسین(ع) در رکاب امام زمان باشند.
مسجد مقدس جمکران پناه گاه عاشقان مهدی موعود(عج) در دهه اول مراسم های مختلف سخنرانی و مرثیه سرایی را برگزار می کند و در روز عاشورا و تاسوعا میزبان دسته های عزاداری دارانی است که از شهرهای نزدیک وارد این استان می شوند.
** آیین های عزاداری در هیات های مذهبی قم
درقم بر اساس سنت های قدیمی رسم هایی برای برگزاری عزاداریها وجود دارد، قم دارای محله های بزرگی چون چهارمردان، حاج سید حسن، میران و عشقعلی دارد و هر محله دارای برنامه های سوگواری و علم خاص خود است.
در قم رسم است ، علم باید پیش از ظهر و ظهر عاشورا ازتکیه محله خود بیرون آورده شود، مردم قم در دسته های خود به غیر از علم از طبل، شیپور، سنج و حجله حضرت قاسم که مردم قم به آن (طبق) می گویند، استفاده می کنند.
همچنین هیات های قدیمی قم برنامه های مختلفی دارند که با آیین های ویژه ای به میزبانی از عاشقان حسین(ع) می پردازد، که از هیات چهل اختران می توان به قدیمی ترین هیات یاد کرد که با حدود یک قرن در عرصه های مذهبی، اجتماعی و فرهنگی فعالیت می کند.
این هیات در زمان سلاطین قاجاروپهلوی با وجود مخالفت های شدید به عزاداری پرداخت تا بتواند فرهنگ عاشورایی را در جامعه نهادینه کند؛ این هیات با برگزاری دسته بزرگ عزاداری شامل دسته طبال، دسته سینه زن، دسته کودکان با شیشه های شیر و حمل گهواره، دسته زنجیر زن و دسته حاملان طوق است که از صحن چهل اختران و امامزاده موسی مبرق با پای برهنه حال و هوای عصر عاشورا ی کربلا را در صحن حرم حضرت معصومه (س) تداعی می کنند.
یکی از بزرگ ترین دسته های عزاداری در روز عاشورا دسته هیات رزمندگان اسلام قم است که از مسجد امام حسن عسکری(ع) به سمت حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) حرکت می کند.
در مدرسه علمیه فیضیه قم نیز طبق سنوات گذشته مراسم عزاداری توسط هیات ثارالله با سخنرانی حجت الاسلام محمدمهدی میرباقری از اساتید حوزه علمیه قم درحال انجام است.
** ثبت معنوی پنج آیین عاشورایی در قم
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم، در گفت گو با ایرنا، با اشاره به اینکه استان قم دارای پنج آیین عاشورایی ثبتی است گفت:11پرونده ثبتی معنوی در قم وجود دارد که شامل آیین های عاشورایی با قدمت بیش از 100 سال است.
عمار کاووسی افزود:مراسم پامنبری روستای قاهان، مراسم نخل گردانی روستای دولت آباد و قباد بزن،تعزیه خوانی روستای نویس وآیین سلام و تسلیت عزاداران حسینی به کریمه اهل بیت(ع) حضرت فاطمه معصومه(س) ازجمله این آیین های عاشورایی ثبت معنوی در قم است.
وی ادامه داد: در مراسم پامنبری چند تن از پیش کسوتان و خدام تکیه یا حسینیه در مقابل یا کنار منبر می نشینند و اشعاری را در خصوص وقایع جانسوز کربلا و امام حسین (ع) با نوایی مخصوص و موزون می خوانند وسایر خدام و بعضی از حاضران نیز دایره وار در دو طرف نشسته با آنان همراهی می کنند.
معاون میراث فرهنگی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قم، با اشاره به آیین سلام و تسلیت عزاداران حسینی به حضرت فاطمه معصومه(س) گفت: در این مراسم هیات مذهبی در قالب دسته های عزاداری از محلات مختلف قم به سمت حرم مطهر حرکت می کنند و پس از عرض ارادت به پیشگاه بانوی آب و آیینه از درب دیگری خارج شده و به دسته های عزاداری می پیوندند.
کاووسی ادامه داد: این آیین ها به صورت نسل به نسل و سینه به سینه در بین اهالی روستا منتقل شده است از این رو این آثار به عنوان آثار معنوی ثبت شده است تا ضمن جلوگیری از فراموش شدن این آیین ها، مورد استفاده قرار گیرد.
** آیین سینه زنی دور و جمع خوانی با قدمت طولانی در قم
رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان قم نیزبا اشاره به برنامه های مختلف هیات های مذهبی قم گفت: در قم برنامه هایی با سابقه طولانی از جمله سینه زنی و جمع خوانی برگزار می شود.
حجت الاسلام عبدالعظیم غلامی افزود:درآیین سینه زنی ،تمام هیات ها در مکانی جمع می شوند که از هر منطقه و از اعضای هر هیاتی حضور دارند که به سینه زنی با اجرای مراسم خاص می پردازند همچنین در مراسم جمع خوانی، شرکت کنندگان هم نوا با مداح مرثیه سرایی می کنند.
وی با بیان اینکه برنامه های عزاداری ویژه همه اقشار مردم به خصوص نوجوانان و جوانان است گفت: در ششمین روز ماه محرم در مراسم (احلی من العسل) همزمان با شهادت حضرت قاسم(ع) امسال 9 هزار دانش آموز درحرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) حضور یافتند و به عزاداری پرداختند.
رئیس اداره تبلیغات اسلامی شهرستان قم ادامه داد: حدود یکهزار و 700 هیات مذهبی در استان قم وجود داد که تعدادی از این هیات ها با اجرای برنامه های مختلف در طول همه مناسبت های سال فعال هستند.
خبرنگار: فرزانه پیری
ارسال نظرات
غیرقابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۰
پر بیننده ها
آخرین اخبار
