به گزارش خبرگزاری بسیج، سریال اعتراض به اخذ هزینه‌های سنوات توسط دانشگاه‌ها، در نخستین روزهای آغاز سال تحصیلی جدید، فضای بسیاری از دانشگاه‌های برتر کشور را تحت‌الشعاع قرار داده است. تجمعات زیادی در برخی دانشگاه‌ها، از جمله شریف، امیرکبیر، رازی کرمانشاه و اصفهان برگزار شده و اعتراض دامنه داری شکل گرفته است. اما این داستان دراز، چطور آغاز شده و چرا به اینجا رسید؟
قانون چه می‌گوید؟
آیین نامه‌های وزارت علوم را بررسی می‌کنیم. در ماده 13 آیین نامه مصوب مرداد 1391، که در پیشانی آن ذکر شده «مخصوص ورودی‌های 91 و پس از آن»، آمده است:«حداکثر مدت مجاز تحصیل در دوره‌های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته 5/2 سال و در دوره‌های کارشناسی پیوسته 5 سال است.» و این یعنی هیچ دانشجوی مقطع کارشناسی ورودی 91 به بعد، نباید تا پایان نیمسال دهم مشمول هزینه‌های سنوات شود.
اما آیین نامه جدید، مصوب 1393، دو نیمسال از این سنوات مجاز را کم کرده و در ماده 15 می‌گوید: «مدت مجاز تحصیل در دوره های کاردانی (اعم پیوسته و ناپیوسته) و کارشناسی ناپیوسته دو سال و در دوره‌های کارشناسی پیوسته چهار سال است.» و البته در تبصره‌ای اضافه می‌کند:«دانشگاه اختیار دارد در شرایط خاص و با تصویب شورای آموزشی دانشگاه، حداکثر یک نیمسال برای دوره های کاردانی و کارشناسی ناپیوسته و حداکثر دو نیمسال برای دوره کارشناسی پیوسته، مدت مجاز تحصیل را افزایش دهد. چنانچه دانشجو در این مدت دانش آموخته نشود از ادامه تحصیل محروم خواهد شد.»
ماده 15 آیین نامه دوره کارشناسی ارشد هم، طول دوره را 4 نیمسال تحصیلی ذکر کرده که به صلاحدید دانشگاه، یک نیمسال می‌تواند به آن اضافه شود.
مسئولین چه می گویند؟
میرحمایت میرزاده، نماینده مردم گرمی و سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، در گفتگو با خبرگزاری دانشجو، از پیگیری موضوع هزینه‌های سنوات در جلسه هفته آینده این کمیسیون خبر داد و گفت:«اگر در زمان ثبت نام، از دانشجویان درباره مدت زمان تحصیل مجاز تعهدی گرفته شده و خلاف آن عمل شده باشد، طبیعتاً حق با دانشجو است.»
ذوالفقار یزدان مهر، رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم هم در گفتگو با خبرگزاری دانشجو تاکید کرد: «سنوات مجاز برای خوابگاه‌های دانشجویان کارشناسی 4 سال و کارشناسی ارشد 2 سال است. پس از این مدت هزینه‌های اسکان باید چندبرابر باشد. اما امسال ما مصوبه‌ای داشتیم در هیئت امنا مبنی بر اینکه مراعات حال دانشجویان انجام شود و اگر این افزایش سنوات خارج از کنترل دانشجویان بوده است، با تأیید معاونت دانشجویی نیمسال 9 کارشناسی هم مانند سایر نیمسال‌ها محاسبه شود. به هر حال در برخی رشته‌ها مثل کشاورزی و یا رشته‌های مهندسی، افزایش سنوات تحصیل مکن است در اختیار دانشجو نباشد. دانشگاه‌ها هم این اجاره بهای اخذ شده از دانشجویان را به حساب صندوق رفاه می‌ریختند و ما گفتیم این درآمد را نمی‌خواهیم. در کل ما تلاش کردیم امسال با مصوبات جدید، رعایت حال دانشجویان را بکنیم.» وی در خصوص افزایش چندبرابری هزینه‌های غذا برای دانشجویان سال آخر هم گفت: «تا چندسال قبل یارانه غذای دانشگاه‌ها به حساب صندوق رفاه واریز می‌شد اما مدتی است یارانه غذا به خود دانشگاه‌ها پرداخت می‌شود. بنابراین در موضوع غذا، خود دانشگاه‌ها تصمیم گیر هستند. اکثر دانشگاه‌ها در این موضوع هم همکاری کرده‌اند.»
«پرداخت هزینه‌های سنوات اضافی موضوعی است که هر ذهنیتی بدون منفعت شخصی آن را منطقی می‌داند. لازم است رویکردهای آموزشی و پژوهشی دانشگاه به گونه‌ای باشد که دانشجویان بتوانند در سنوات مجاز تحصیل خود را به پایان برسانند. دانشگاه در نیل به این مقصود لازم می‌بیند چنانچه سنوات اضافی از ناحیه قصور دانشجو باشد، هزینه سنوات را از وی دریافت نماید.» این، پاسخ معاونت دانشجویی دانشگاه شریف به اعتراضات دانشجویی است. این معاونت البته تاکید کرده که اگر دانشجو به دلایل «خارج از کنترل خود» و «اضطرارهای پیش آمده» ناچار به افزایش طول تحصیل خود بشود، برایش تسهیلاتی در نظر بگیرند. معاونت دانشجویی شریف به دانشجویان این اجازه را هم داده است که درخواست‌های خود را از طریق معاونت‌های تحصیلات تکمیلی دانشکده‌ها پیگیری کنند.
دانشجویان چه می خواهند؟
اعتراضات دانشجویی در حوزه اخذ هزینه‌های سنوات را می‌توان به دو قسمت تقسیم کرد: کارشناسی و کارشناسی ارشد.
در مقطع کارشناسی، هنوز از هیچ دانشجویی جریمه، شهریه یا هزینه‌ای برای 5 ساله شدن دریافت نشده است اما با توجه به آیین نامه مصوب 1393، به نظر می‌رسد اخذ هزینه سنوات سال پنجم از ورودی‌های این سال به بعد، قطعی باشد. اما نکته عجیب اینجاست که دانشجویان ورودی 91 و 92 هم در حال حاضر، با افزایش چندبرابری هزینه‌های غذا و اسکان مواجه شده‌اند. تصویر زیر، مربوط به سامانه رزرو غذای یک دانشجوی سال پنجم دانشگاه شریف است، با قیمت‌هایی تقریباً سه برابر قیمت غذای عادی:
با استناد به گفته‌های سخنگوی کمیسیون آموزش، باید حق را به دانشجویان ورودی 91 و 92 داد. چرا که آنها با آیین نامه مصوب 1391 وارد دانشگاه شده‌اند و طبق آن آیین نامه، 10 نیمسال مجاز تحصیل دارند و نباید از سال پنجم مشمول هزینه‌های سنوات شوند. اتفاقی که افتاده و دانشجویان سال پنجمی امسال، یعنی ورودی‌های 91، را با مشکلاتی جدی مواجه کرده است. مسئولین دانشگاهی نیز اگرچه تاکید دارند که تاکنون هیچ هزینه‌ای برای سال پنجم کارشناسی دریافت نشده، اما هیچ تضمینی برای عدم دریافت آن در آینده نمی‌دهند. درباره افزایش هزینه‌های رفاهی دانشجویان، اعم از هزینه تغذیه و اسکان هم دانشگاه‌های مورد بحث به دلیل عدم تخصیص اعتبار از سوی وزارتخانه برای دانشجویان سال پنجم، نمی‌توانند هزینه این دانشجویان را مانند سایرین محاسبه کنند. موضوعی که صدای دانشجویان دانشگاه‌هایی مثل شریف را بلند کرده است. آنها معتقدند مدیریت غلط باعث شده تا دانشگاهشان هزینه‌های رفاهی دانشجویان را بالا ببرد و در مقابل، دانشگاه‌هایی مثل دانشگاه تهران این کار را نکنند.
در موضوع کارشناسی ارشد اما، داستان اعتراضات متفاوت است. دانشگاه طبق قانون اجازه دارد سنوات مجاز را از 4 نیمسال بیشتر نکند. دانشجویان هم نمی‌توانند به این موضوع اعتراضی داشته باشند. آنها، ایراد را در جای دیگری می‌بینند و معتقدند عواملی که باعث می‌شود دانشجوی کارشناسی ارشد نتواند در 4 نیمسال درسش را تمام کند، توسط مسئولین نادیده گرفته می‌شوند. یکی از دانشجویان کارشناسی ارشد دراین‌باره می‌نویسد:«طولانی شدن دوره کارشناسی ارشد البته بیشتر از آنکه مطلوب دانشگاه نباشد، مطلوب دانشجویان نیست. یک سال عقب افتادن از ورود به بازار کار یا مقطع دکتری آن هم در 25 سالگی البته مطلوب هیچ دانشجویی نیست مضاف بر اینکه ورود دیرتر به بازار کار شرایط تشکیل خانواده را نیز برای دانشجویان سخت‌تر می‌کند.» او ادامه می‌دهد:«مضاف بر این، پژوهش‌ها در دوران کارشناسی ارشد دو عضو دانشجو و هیات علمی دارد و اگر از نظر هیئت امنای دانشگاه جریمه‌ای بر این پژوهش‌ها وارد است در این جریمه اعضای هیئت علمی نیز می‌بایست سهیم باشند. آیا از به تنهایی جریمه شدن دانشجویان این موضوع استنتاج نمی‌شود که هیئت امنای محترم حتی قدرت کافی برای اعمال قوانین بر اساتید را ندارد و در این بین جور انفعال را تنها دانشجویان می‌بایست بکشند؟ بعلاوه اگر پروژه‌های ارشد در دانشگاه متناسب با سطح امکانات و زمان قانونی دوره ارشد نبوده است چرا تحصیلات تکمیلی دانشکده‌ها، شورای آموزشی دانشکده‌ها و مدیریت تحصیلات تکمیلی دانشگاه این پروژه‌ها را تأیید کرده است؟ آیا تأیید این بروکراسی طویل و عظیم که خود فرآیندی وقت گیر است تنها برای یک نمایش بروکراسی اداری بوده است؟»
به نظر می‌رسد دانشجویان دست روی نکته مهمی گذاشته‌اند. آنها می گویند در ماجرای کارشناسی ارشد، اگر تقصیری هست، فقط برای دانشجو نیست. اگر جریمه‌ای هست، باید استاد هم آن را متحمل شود و اگر هزینه‌ای هست، دانشگاه هم باید پرداخت کند.
ماجرای تجمع ها
اولین دانشگاهی که طعم تجمع برای هزینه‌های سنوات را چشید، دانشگاه تربیت مدرس بود. اواسط شهریورماه بود که:«بیش از 900 نفر از دانشجویان تربیت مدرس در اعتراض به لغو قانون سنوات مقابل دفتر رئیس دانشگاه تجمع کردند و خواستار پاسخگویی مسئولان دانشگاه شدند. بیش از دو ساعت دانشجویان در محوطه دانشگاه تجمع کردند اما هیچ کدام از مسئولین پاسخگو نیستند.»
محمود صادقی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس و دانشیار این دانشگاه می‌گوید:«حوادث روزهای اخیر تربیت مدرس را پیگیری کردم و همچنان هم در حال پیگیری هستم ولی هنوز به نتیجه‌ای نرسیدم. دانشگاه می‌گوید که هزینه‌ها زیاد است و این درحالی است که این قوانین فشار فراوانی را به دانشجو وارد می‌کند. ما باید از دو طرف به موضوع نگاه کنیم. از ناحیه دانشجو قابل پذیرش نیست و از لحاظ مدیریت هم مشکلاتی وجود دارد. امکانات دانشگاه کم است ولی برخوردهای چکشی و آنی جوابگو نیست.»
دانشگاه اصفهان، دیگر دانشگاهی بود که تجمع صنفی برای این موضوع را تجربه کرد:«در این تجمع که در مقابل ساختمان کتابخانه مرکزی دانشگاه اصفهان برگزار شد؛ حدود 100 نفر از دانشجویان پیرامون مشکلات سنوات تحصیلی که از ترم 9 به بعد برای انتخاب واحد دارند اعتراض کردند، برخی از دانشجویان ارشد و دکترا نیز به عدم تخصیص خوابگاه و هزینه زیاد رزرو غذا معترض بودند. مسؤولان دانشگاه دانشجویان معترض را به داخل تالار پیامبر اعظم راهنمایی کردند تا در یک جمع دوستانه نظرات آنها را شنیده و به راه حل مشترک برسند؛ مدیر امور مالی (دکتر ایروان)، معاون دانشجویی (دکتر کجباف) در تالار پیامبر اعظم به پای سخنان دانشجویان نشسته و به سؤالاتشان پاسخ دادند. در پایان این جلسه نتیجه‌ی نهایی این بود که برای رفع مشکل خوابگاه پس از جلسه با هیئت امنا نتیجه‌ی نهایی را اعلام کنند و سعی بر این شد که نتیجه مطابق با نظر دانشجویان باشد.»
دانشگاه رازی کرمانشاه و دانشگاه شیراز نیز شاهد تجمعاتی بوده‌اند. عکس العمل مسئولین دانشگاه شیراز به اعتراضات دانشجویی، قابل توجه است:
وضعیت دانشگاه شریف اما از همه این دانشگاه‌ها بغرنج‌تر است. یکی از دانشجویان شریف می‌گوید:«در دانشگاه شریف شرایط از سختگیرانه ترین حالت نیز شدیدتر است. مبلغ جریمه باید یکجا در اول نیمسال اضافی پرداخت گردد و در غیر اینصورت اجازه ثبت نام صادر نمی‌گردد. همچنین درکنار جریمه مالی، کسر نمره نیز پیش بینی شده است.» شریفی‌ها حدوداً دو هفته است که با تشکیل گروه تلگرامی 1500 نفره ای به نام «حذف بدون قیدوشرط هزینه‌های سنوات» خود را برای یک اعتراض مهم و جدی آماده می‌کنند. گزارش مفصل از اقدامات شریفی‌ها در این پیوند قابل مشاهده است. دکتر ملائک، استاد برجسته دانشگاه شریف هم درباره اقدامات این دانشگاه صحبت‌های جالبی داشته است. آنطور که دانشجویان شریف گفته‌اند و از شواهد بر می‌آید، احتمالاً این هفته، هفته مهمی برای معترضین شریف باشد. تجمع دانشجویان شریف، برای ظهر روز یکشنبه 4 مهر برنامه ریزی شده؛ درست در میانه ثبت نام ورودی های جدید دانشگاه و این موضوع، چالشی جدی و سخت برای مسئولین شریف خواهد بود.
قانون، مسئولین دانشگاه‌ها و دانشجویان. این مثلث، به تازگی درگیر یک داستان پردامنه و جدی به نام «هزینه‌های سنوات» شده است. تجمعات دانشجویی ادامه دارد، مسئولین در برخی دانشگاه‌ها باب همراهی با دانشجویان را گشوده و در برخی دیگر، همچنان بر طبل «پول می‌گیریم» می‌کوبند. قانون هم، کماکان بدون تغییر و انعطاف، در میانه این میدان ایستاده است. همزمان شدن ماجرای اخذ هزینه‌های چندبرابری سنوات با ثبت نام ورودی‌ها، کنایه‌ای جالب به مسئولین دانشگاه‌هاست. آنها، امروز اعتراض ورودی‌های عزیز ِ چند سال قبل را می‌بینند، چه تضمینی هست که همین ورودی‌های عزیز امسال، معترضین سالهای آتی نباشند؟
