حقوق‌های نجومی؛ هجوم به ارزش‌ها

به گزارش خبرنگار خبرگزاری بسیج از قم، طی روزهای اخیر یکی از مسائل مهمی که مورد توجه رسانه‌ها و افکار عمومی قرار گرفته مسئله انتشار فیش‌های حقوقی نجومی است که هر از چند گاهی از گوشه‌ای سر بر می‌آورد.

این موضوع زمانی افشا شد که مسئولان به دلیل تنگناهای اقتصادی که نتیجه تحریم‌ها و فشارهای غرب علیه جمهوری اسلامی ایران است، مردم را به رعایت سیاست‌های مقاومتی در حوزه اقتصاد دعوت می‌کنند.

اولین موضوعی که در رابطه با حقوق های نجومی مطرح شد، مربوط به رئیس کل بیمه مرکزی بود که پس از افشای فیش حقوقی، وی پس از عذرخواهی از دولت و ملت، استعفا داد اما در ادامه، دومینوی افشای حقوق‌های نجومی باعث آن نشد که مسئولی عذرخواهی یا استعفا دهد؛ عده‌ای موضوع بداخلاقی سیاسی را مطرح کردند و عده‌ای در توجیه دریافت چنین حقوق‌هایی برآمدند و گاه چانه‌زنی می‌کردند تا حقوق خود را کمی کمتر از آنچه مطرح شده، عنوان کنند.

نباید فراموش کرد این حقوق‌های نجومی هرچند به تعداد اندکی از مسئولان آن را دریافت کرده باشند، اما در نظامی رد و بدل شده که داعیه‌دار حکومت اسلامی است و تلاش می‌کند الگویی برای منطقه باشد. یکی از اساسی‌ترین و اصلی‌ترین عنصرها در حکومت اسلامی رعایت عدل و برخورد قاطع با متجاوزان به بیت‌المال است.

از این روست که رهبر معظم انقلاب حقوق‌های نجومی را هجوم به ارزش‌ها عنوان کردند؛ موضوعی که هر چند جزو «استثناهاست» اما «همین تعداد کم نیز خیلی بد است و باید حتماً با آن برخورد شود».

در حکومت اسلامی سخت‌ترین برخوردها با متخلفین و متجاوزین به بیت‌المال مطرح شده؛ در قرآن کریم,ونهج البلاغه بر موضوع خیانت مسئولان نیز سخت‌ترین برخوردها مطرح شده است.

در حکومت علوی موضوع عدالت و مقابله با ظلم و بی‌عدالتی حرف نخست را می‌زد؛ به گونه‌ای که امام علی(ع) پس از بیعت مردم، عنوان کردند به خدا سوگند! آنچه [بیهوده] از بیت‌المال در کابین زنان قرار داده‌اند و یا به واسطه آن کنیزانی را مالک شده‌اند، اگر بیابم، به مستحق آن بر می‌گردانم؛ زیرا عدالت، گشایش می‌آورد، و آن کس که عدالت بر او گران آید، تحمل ظلم و ستم بر او گران تر خواهد بود».

باید در نظر گرفت امام علی(ع) زمانی زمام امور جامعه را در دست گرفتند که مردم ۲۵ سال از عدالت اسلامی فاصله گرفته بودند و طعم شیرین عدالت برایشان تلخ می‌نمود از همین رو قشری از جامعه که رعایت عدالت را برخلاف منافع خود می‌دیدند، عدالت را بر نمی‌تافتند. امیرالمؤمنین(ع) نیز در برابر چنین افرادی کار دشواری در پیش داشتند و شاید سخت‌ترین کار دراین موقعیت ، تبیین عدالت راستین اسلامی بود.

ایشان برای تعریف و تبیین عدالت خود را به عنوان الگو معرفی می‌کنند؛ شخصیتی که در پاسخ به درخواست برادرش آهن داغ را نزدیکش کرد تا آتش سوزان جهنم را یادآوری کند، شخصیتی که به دخترش که گردنبندی را از بیت‌المال به عاریت گرفته بود، عتاب می‌کند و شخصیتی که به دو جامه فرسوده و دو قرص نان رضایت داده است.

وی چنین شخصیتی است. هر چند رسیدن به چنین جایگاهی کار آسانی برای سایرین نیست اما همانطور که خود ایشان مطرح کرده‌اند، می‌توان با تلاش فراوان امام امت را در رعایت عدالت یاری رساند. «آگاه باش هر پيروى را امامى است كه از او پيروى مى‌كند، و از نور دانشش روشنى مى ‏گيرد، آگاه باش امام شما از دنياى خود به دو جامه فرسوده، و دو قرص نان رضايت داده است، بدانيد كه شما توانايى چنين كارى را نداريد امّا با پرهيزكارى و تلاش فراوان و پاكدامنى و راستى، مرا يارى دهيد».

پرهیزکاری و دوری امام علی(ع) از آسایش دنیوی به دلیل قرار گرفتن ایشان در قله زهد و تقواست اما از سوی دیگر ایشان یک مسئول در جامعه اسلامی هستند؛ جامعه‌ای که همه توانگر و دارا نیستند و هستند افرادی که نان گرمی در سفره ندارند. باید توجه داشت در این جامعه سه جنگ بزرگ با سه گروه مختلف در گرفت که هر یک کشته‌های زیادی را به همراه داشت و خانواده‌های زیادی بی‌سرپرست یا کم درآمد شدند از این رو رعایت عدالت حساس‌تر از همیشه می‌شود.

ایشان مسئولان را تحت مراقبت‌های سخت قرار می‌دهند تا خطا و خیانتی در مسئولیتشان رخ ندهد. در این صورت شدیدترین عتاب‌ها را نسبت به آنها خواهند داشت.

امام علی (ع) در نامه‌ای به زياد بن ابيه، یکی از فرماندهان خود هشدار می‌دهند، «اگر به من گزارش كنند كه در اموال عمومى خيانت كردى، كم يا زياد، چنان بر تو سخت گيرم كه كم بهره شده، و در هزينه عيال، در مانده و خوار و سرگردان شوى».

این هشدارها و سختگیری‌ها برای دوری فرماندهان و مسئولان از تخلف و دست‌درازی به اموال عمومی است؛ مسئولانی که هر یک نماینده حکومت اسلامی هستند و رفتارشان به نوعی در این نظام تعریف می‌شود. به ویژه افرادی که دورتر از مرکز قدرت قرار دارند، برای مردمان جامعه خود مصداق حکومت اسلامی هستند و اگر ذره‌ای بلغزند، زمینه لغزش افکار و بی‌اعتمادی نسبت به حاکمیت را فراهم می‌کنند.

از این رو زمانی که منذر بن جارود خیانت می‌کند و گزارش صحت این تخلف به امام (ع) می‌رسد، ایشان بلافاصله این شخص را فرامی‌خواند. لحن تند ایشان خطاب به این فرد متخلف چنان است که می‌توان شدت خطا را دریافت. امیرالمؤمنین در نامه‌ای به منذر می‌نویسند: «... به من خبر دادند كه در هواپرستى چيزى فروگذار نكرده، و توشه‏‌اى براى آخرت خود باقى نگذاشته‌اى، دنياى خود را با تباه كردن آخرت آبادان مى‌كنى، و براى پيوستن با خويشاوندانت از دين خدا بريده‌اى، اگر آنچه به من گزارش رسيده، درست باشد، شتر خانه ‌ات، و بند كفش تو، از تو با ارزش‏‌تر است، و كسى كه همانند تو باشد، نه لياقت پاسدارى از مرزهاى كشور را دارد، و نه مى‏‌تواند كارى را به انجام رساند، يا ارزش او بالا رود، يا شريك در امانت باشد يا از خيانتى دور ماند پس چون اين نامه به دست تو رسد، نزد من بيا. ان شاء اللّه».

تأثیری که مسئول خطاکار در جامعه اسلامی می‌گذارد را شاید نتوان به راحتی از بین برد. حال اینکه حکومت اسلامی تلاش دارد عدالت را در سطح جامعه بگستراند، لغزش فردی که مسئولیتی خرد یا کلان در جامعه دارد می‌تواند زحمات رفته را بر باد دهد و آتشی باشد بر خرمنی. بر همین اساس است که امام علی(ع) تأکید دارند مانع از بروز و یا گسترش چنین مفاسدی باشند. باید به جامعه نشان داده شود که اگر مسئول یا فرد وابسته به حکومت اسلامی لغزش کرده، نه از بابت اتصالش به چنین حکومتی است، بلکه هر انسانی به دلیل ضعف درونی می‌تواند دست به چنین خطایی بزند، اما باید به سرعت و با شدت بیشتر نسبت به افراد عادی، مجازات شده و به صورت علنی وابستگی اش به نظام اسلامی منقطع شود.

شدت عمل را در این زمینه در نامه امام علی(ع) به مالک اشتر که منشور حکومت اسلامی است می‌توان خواند. ایشان به مالک اشتر دستور داده‌‌اند، «از همكاران نزديكت سخت مراقبت كن، و اگر يكى از آنان دست به خيانت زد، و گزارش جاسوسان تو هم آن خيانت را تأييد كرد، به همين مقدار گواهى قناعت كرده او را با تازيانه كيفر كن، و آنچه از اموال كه در اختيار دارد از او باز پس گير، سپس او را خوار دار، و خيانتكار بشمار، و طوق بد نامى به گردنش بيفكن».

مالک اشتر زمانی که این نامه را دریافت می‌کند، به عنوان فرماندار مصر برگزیده شده بود و در این فراز از نامه ۵۳ امام علی(ع) وی را به مراقبت از همکاران نزدیک خود توصیه می‌کند. اگر مالک اشتر را یکی از مسئولان میانی حکومت اسلامی بدانیم، همکاران نزدیک او در سطوح پایین‌تر قرار می‌گیرند از این منظر اعمال، رفتار و منش مسئولان همه سطوح در جامعه اسلامی باید مورد دقت نظر قرار گیرد و اینگونه نیست که بگوییم مسئولی در سطح نازل دست به تخلف زده و نباید مورد توجه عموم قرار گیرد.

غلامرضا بابایی اصل