«حنا» گیاهی به صورت درختچه بومی آفریقای شمالی، آسیای جنوبی و غربی و شمال استرالیا است و از جمله گیاهان قدیمی و سنتی كشورمان ایران به شمار می رود، كه از دیرباز برای درمان برخی بیماری های پوستی و تقویت مو استفاده می شده است.
مناطق گرم و خشك كشور ایران همچون استان سیستان و بلوچستان به ویژه؛ شهرستان دلگان، ایرانشهر و نیک شهر به خاطر شرایط آب و هوایی خاص، محلی برای رویش بهترین و مرغوبترین درختچه های حنا است.
«حنا» یکی از قدیمی‌ترین مواد آرایشی و رنگی است که سابقه 9 هزار ساله دارد و در آثار به‌جا مانده در دوره دوم عصر حجر و یا هزاره هفتم قبل از میلاد مسیح نیز مشاهده می‌شود.
امروزه نیز شاهد استفاده های متعدد از حنا در عرصه های مختلف آرایشی، تزئینی، آئینی و ... هستیم.
در استان چهارمحال و بختیاری نیز مردم این خطه از سرزمین اسلامی، علی رغم نفوذ مد و مدگرایی در شرق و غرب گیتی، استفاده از حنا هنوز در خانواده های سنتی و به ویژه مذهبی، همچنان ادامه دارد.
مردم سخت کوش بام ایران، به خصوص کشاورزان و ساکنان مناطق کوهستانی به دلایل مختلف از «حنا» استفاده می کنند و دست و پاهای خود را با حنا خضاب می نمایند؛ زیرا اعتقاد دارند که این گیاه دارویی دستان پینه بسته آنان را تسکین می دهد و در مقابل سختی های کار مشقت بار روزانه سفت می کند.
مردم بام ایران، جشنی نیز دارند به نام حنابندان که آخرین شب زندگی عروس خانم با خانواده خویش و آغاز زندگی مشترک با خانواده همسر است، در این مراسم خانواده داماد، حنا برای عروس برده و در این شب، علاوه بر حنابندان دست عروس و داماد، یادبودهایی از حنا نیز در بین مهمانان توسط عروس و داماد توزیع می شود که هدیه هایی از جنس حنا و یا شاخه هایی گل، ساخته شده از «حنا» است.
در روزگاری که افراد، بخصوص بانوان جوان مصرف کننده مواد آرایشی که اغلب آنها وارداتی هستند و ارز قابل توجهی را از کشور خارج می کنند، می باشند؛ اما از سوی دیگر می بینیم که گرایش به مواد آرایشی گیاهی به ویژه در کشورهای غربی افزایش یافته است.
نکته جالب اینکه خضاب کردن با حنا چه برای محاسن مردان و چه برای زینت دست‌های زنان بسیار توسط حضرت رسول (صلی الله علیه و آله و سلم) و سایر ائمه (علیهم السلام) مورد تأیید و تأکید واقع شده و در حقیقت یک سنت دینی در شریعت اسلام به جهت خود آرایی است که این روزها در جامعه اسلامی ما توسط مارک‌های مختلف لوازم آرایشی و طراحی و تاتو، جایگزین و به فراموشی سپرده شده است.
حجت الاسلام گلباد رستگار، از کارشناسان مذهبی چهامحال و بختیاری در پاسخ به این سؤال که جایگاه استفاده از حنا در سیره معصومین (علیهم السلام) چیست؟ گفت: در الکافی از پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است که ضمن تأکید به خضاب با حنا؛ جلای دیده، تقویت مو، خوشبویی و آرامش زن (همسر) را از خواص این داروی گیاهی برشمرده اند.
وی افزود: از امام صادق (علیه السلام) نیز روایت است که «حنا بوی بد عرق را از بین می برد، بر طراوت پوست می افزاید و دهان را خوشبو و فرزند را نیکو می سازد.»
به همین مناسبت، سری نیز به رضا قاسمی، عطارباشی شهرکرد زدیم و در خصوص حنا پرسیدیم که اظهار کرد: مصارف مختلفی برای حنا در استان چهارمحال و بختیاری وجود دارد.
وی گفت: خضاب محاسن مردان، رنگ موی زنان، خضاب دست و پای دامادها و عروس ها در مراسم شب حنابندان و همچنین استفاده های تزئینی از موارد استفاده حنا در استان چهارمحال و بختیاری است.
مریم عباسی، هنرمند گلساز در چهارمحال و بختیاری نیز بیان داشت: گلسازی با حنا از فنون بسیار جذاب است که در شهرکرد رواج یافته و با توجه به استقبال خانواده ها از گل های ساخته شده با حنا به دلیل اعتقادهای دیرینه درباره اهمیت این ماده گیاهی، علی رغم واردات بسیار زیاد گل های چینی، کریستال، پارچه ای و پلاستیکی، گل حنا جایگاه خاصی را در بین خانواده های شهری و روستایی پیدا کرده است.
وی گفت: گلدان های پر از گل حنا، دسته گل حنای عروس، تابلوهای زیبای ساخته شده از این ماده خوش رنگ، شاخه های گل یادبود ویژه مراسم حنابندان، جاکلیدی های مزین به گل حنا و ... گوشه هایی از هنر گلسازی با حناست که علی رغم زحمت فراوان برای ساخت این گل های زیبا، جذابیت خاصی را دارند و طرفداران ویژه ای را نیز پیدا کرده است.
البته گذشته از موارد استفاده مردم از حنا در زندگی عادی و معمولی، اگر سری به خاطرات دوران دفاع مقدس و هشت سال جنگ تحمیلی ایران و عراق بزنیم، استفاده از حنا را در دوران سخت آتش و نبرد و گلوله باران نیز وجود داشته است.
نعمت الله عبدالهی، یکی از یادگاران هشت سال دفاع مقدس که این روزها نیز هنوز به عهد قدیمی پایبند است و محاسن خود را گاهی با حنا خضاب می کند، گفت: رزمندگان اسلام با بسته های کوچک حنا که در میان کمک های مردمی ارسالی به خط مقدم بود، حنابندان خاصی را در شب های عملیات، برگزار می کردند.
وی افزود: رزمندگان خط مقدم جبهه ها با حنابندان دست و پاهای خود به یاد سرخی خون یاران حضرت اباعبدالله الحسین (علیه السلام)، به صف دشمن می زدند و با سرخی خون خویش به دیدار معبود و معشوق می شتافتند.
به نظر می رسد، رزمندگان نیز به نوعی از حنا استفاده معنوی می کردند تا با عطر و بویی طبیعی و برآمده از خاک به افلاک برسند.
آری، امروز نیز جای خالی این ماده گیاهی ارزشمند در بین بسیاری از خانواده های ایرانی خالی است و به جای آن، مواد آرایشی بیگانه جای خوش کرده است که با روشنگری کارشناسان بهداشتی، مبلغان دینی و اساتید وعظ و خطابه می توان سمت و جهت ها را تغییر داد و باورهای اصیل ایرانی اسلامی را در جامعه ترویج کرد.
خاطرنشان می شود: نهادینه شدن فرهنگ استفاده از مواد طبیعی و سبز، همچنین مصرف تولیدات داخلی، در سال اقتصاد مقاومتی،اقدام و عمل، می تواند گامی در راستای بهبود سبک زندگی آحاد جامعه و همچنین ارتقای سلامت مردم و کاهش وابستگی اقتصادی به خارج از کشور باشد.
منبع: شبستان چهارمحال و بختیاری
