با ورود اینترنت به ایران و گسترش استفاده از این تکنولوژی ارتباطی طی نزدیک به دو دهه در کشور و در سالیان اخیر افزایش ضریب نفوذ استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در کشور، این مسئله به یکی از چالش‌های مهم جامعه ایرانی بدل شده است. تاثیرات مستقیمی که استفاده از این فناوری‌های نوین ارتباطی بر زندگی عامه مردم و با سرعتی زیاد و شگفت انگیز می گذارد مسئولان کشور را به فکر ساماندهی این عرصه مجازی انداخت.
در 14 شهریورماه سال 94 رهبر انقلاب در حکمی اعضای جدید شورای عالی فضای مجازی را منصوب و در این حکم ایشان به صراحت وظایف 10گانه‌ای را در دوره جدید فعالیت این شورا برای اعضا تعیین کردند .
اما متاسفانه شورای‌عالی فضای مجازی در این چند سال آغاز به کار خود فعالیت خود فراز و نشیب‌های بسیاری داشته و ادوار مختلفی را سپری کرده که نقطه مشترک آنها برگزاری نامنظم جلسات، روشن نبودن اولویت‌های کاری، هدف‌گذاری‌های بلندمدتی که نتیجه روشنی نداشته و تصمیماتی است که به سرانجام نرسیده است.
کم توجهی مسئولان به شورای عالی فضای مجازی
دوره اول از زمان تشکیل تا یک و نیم سال بعد از آن دورانی پرحاشیه بود که
تقریبا هیچ نکته خاصی جز تصویب کلیاتی مربوط به فعالیت خود این شورا نداشت و
بعد از آن هم گرچه در فضایی نسبتا آرام و بی‌حاشیه به سر برد اما انفعال
ویژگی بارز این دوران بود. دوران تازه این شورا هم از شهریور ماه سال گذشته
شروع شد و امیدواری‌هایی نسبت به تغییر روند حاکم بر آن با انتخاب دبیر
جدید ابراز شد.
بررسی عملکرد این مجموعه در سال‌های پس از تاسیس، حکایت از نقش کمرنگ آن در
تحولات سریع فضای مجازی دارد و هرچند دستورکارهای راهبردی داشته اما
هیچ‌کدام به سرانجام خاصی نرسیده است از جمله اینکه تعریف و الزامات تحقق و
ایجاد شبکه ملی اطلاعات بیش از دو سال پیش در این شورا به تصویب رسید و
بعد از مصوبه شورای‌عالی فضای مجازی درباره شبکه ملی اطلاعات، وزارت
ارتباطات مکلف شد تا سیاست‌های تعرفه‌ای شبکه، نحوه رقابت‌پذیر بودن و
سیاست‌های رقابتی آن را در قبال سایر شبکه‌های موجود در کشور به مرکز ملی
فضای مجازی ارایه کند که هر چند مهلت وزارتخانه یک ماهه بود اما بارها و
بارها بعد از آن از سوی دبیر شورا اعلام شد که وزارت ارتباطات گزارشی به
شورا ارایه نداده است.
حمایت از راه‌اندازی شبکه‌های اجتماعی داخلی موضوع دیگری بود که شورا به آن ورود کرد اما این موضوع هم درگیر فضای انفعال شد. تصویب پیوست فرهنگی موضوع دیگری است که همواره عنوان می‌شد که در دستور کار شورای‌عالی فضای مجازی است و هنوز هم عنوان می‌شود که در نوبت بررسی است. مانند بسیاری از دستور کارهای دیگر این شورا که گرد زمان به آن نشسته و در نشست‌های گاه و بیگاه این شورا مجال طرح دوباره نیافته‌اند.
فضای مجازی به عنوان یک فضای مادر، بستر بزرگ تر و شبکه های اجتماعی و پیام رسان موبایلی به عنوان زیر مجموعه ای از این فضای بزرگ دو فضای فرهنگی و اجتماعی تاثیرگذار در سطوح جامعه هستند که متاسفانه هیچ گونه نظارت، هدایت و یا ارگان مسئولی که نگران محتوای آن باشد نداریم.
با بررسی آرا و نظرات کارشناسان و صاحب نظران فضای مجازی بیش از پیش به ضرورت و حساسیت تاثیرات شبکه های مجازی در زندگی امروزه پی خواهیم برد و بطور کل متوجه خواهیم شد که در این عرصه به جدیت و همت بیشتری برای جلوگیری از تاثیرات مخرب شبکه های مجازی در جامعه نیاز است.
شبکه های مجازی خطری برای نسل جوان
به گفته کارشناسان فضای مجازی در حال حاضر 18 میلیون از کاربران اینترنت در سطح کشورمان افراد زیر 18 سال هستند و این روند، تغییر در رفتار، افکار و عملکرد آنها را در پی خواهد داشت.
یک واقعیت غیر قابل انکار دیگر این است که فضای مجازی و فضای حقیقی از یکدیگر تاثیر می پذیرند واین مساله سبب شده است تا بسیاری از ناهنجاری های فضای مجازی بر فضای زندگی حقیقی افراد نیز تاثیر بگذارد. به عبارتی می توان ریشه بسیاریی از ناهنجاری های جامعه امروز را در فضای مجازی دانست.
برای تایید این موضوع می توان به یکی از حوادث دردناک روزهای اخیر یعنی قتل ستایش قریشی اشاره کرد.
اتفاق تلخی که به گفته جانشین دادسرای زنان، خانواده و اطفال: عاملی اصلی این حادثه، عضویت قاتل در یکی از کانالهای غیراخلاقی تلگرام بوده و روز فاجعه، چند فیلم را در همان کانال تماشا می‌کند و به واسطه فشارهای روحی و نیازهای جنسی، چنان تصمیمی می گیرد.
نوجوانی دورانی است که فرد بیش از هر زمان دیگری در خطر اضطراب و افسردگی قرار دارد و کیفیت کم خواب می تواند این حساسیت را بیشتر کند. بررسی ها نشان داد که هر چه نوجوانان مورد مطالعه، بیشتر در سایت های اجتماعی باشند و از لحاظ عاطفی با آن درگیر شوند میزان اضطراب و افسردگی در آنها بیشتر می شود.
معتلی و کارشکنی وزارت ارتباطات برای اجرایی کردن فیلترینگ هوشمند
اما با وجود تمامی این معضلات و خطرات جبران ناپذیر شبکه های مجازی، با گذشت حدود 5 سال از آغاز بکار شورای عالی فضای مجازی هنوز اقدام موثر و مطلوبی برای کنترل این فضا اناج نگرفته است.
این درحالی است که شورای عالی فضای مجازی در جلسات اخیر خود اجرای فیلترینگ هوشمند را در ستور کار خود قرار داده است.
فیلترینگ هوشمندی که به گفته دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی، برخی افراد عمدا نمی خواهند که فیلترینگ هوشمند در کشور پیاده سازی شود.
این دیدگاه انتقادی نسبت به عملکرد وزارت ارتباطات در حوزه فیلترینگ غیر هوشمند، به اینجا ختم نمی‌شود، چنان که که اخوان بهابادی ، دبیر سابق شورای عالی فضای مجازی و عضو فعلی این شورا، در اظهار نظری تاکید کرده است: برخی افراد عمدا نمی خواهند که فیلترینگ هوشمند در کشور پیاده سازی شود.
مهدی اخوان بهابادی با بیان اینکه توان فنی برای تولید نرم افزار فیلترینگ هوشمند در کشور وجود دارد گفته است: اگر هم بخواهند می‌توانند سیستم فیلترینگ هوشمند را خریداری و نصب کنند اما تعمدی در کار بوده که تاکنون چنین نشده است.
در سوی دیگر این انتقادات، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات که متولی اجرای
فیلترینگ در کشور است، می‌گوید: هم‌اکنون از نظر فنی امکان تفکیک صفحات
مناسب و نامناسب بر اساس محتوا در سایت‌های اینترنتی وجود ندارد که گروهی
در حال بررسی روند اجرای فنی آن هستند.
حال آیا بی توجهی و کم کاری های اعضای این شورا بخصوص ریاست آن به دلیل غیبت های پی در پی برای شورای که حساسیت و اهمیت آن بیش از پیش مشخص شده توجیه پذیر است؟
آیا در دوران جدید خروجی‌های شورای‌عالی فضای مجازی سرعت بیشتری می‌گیرد و به تمام نیازهای پرشتاب فناوری و حوزه آی.سی.تی ایرانی پاسخ به‌هنگام داده خواهد شد؟
بهنام ترکمان
