روایت غواصان شهید ام‌الرصاص بعد از ۳۰ سال؛ از والفجر۸ تا کربلای ۴

به گزارش خبرگزاری بسیج، جزیره ام الرصاص یکی از جزایر اروند رود است که شاهد چندین عملیات بزرگ در طول سال‌های جنگ تحمیلی بوده است. این جزیره که به عنوان یکی از جزایر استراتژیک عراق، همواره جزو برخی محورهای عملیاتی رزمندگان دفاع مقدس قرار می‌گرفته، شاهد شهادت بسیاری از رزمندگان بوده است. عملیات کربلای4 ، عملیات والفجر8 و تک ایذایی والفجر8 در منطقه ام الرصاص به عنوان بخشی از عملیات‌های آبی-خاکی جنگ، مورد توجه بوده و ام الرصاص را نیز درگیر کرده است. شهدای زیادی از عملیات دو روزه کربلای 4 تا عملیات 75 روزه والفجر8 به عنوان طولانی‌ترین عملیات هشت سال جنگ تحمیلی در این جزیره به یالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) اقتدا کردند و آسمانی شدند و پیکرهای مطهر برخی از آن‌ها به خاطر شرایط منطقه و درگیری شدید آنجا باقی مانده و نیروهای خودی نتوانستند آن‌ها را بازگردانند. نام این شهدا سال‌ها در شمار شهدای مفقودالاثر جای گرفت.

28 اردیبهشت ماه امسال بود بود که خبری مبنی بر کشف پیکر 175 شهید غواص و خط شکن در یک گور دسته جمعی با دستان بسته منتشر شد. در واقع پیکر 175 شهید از مجموع 270 شهید تازه تفحص شده که در آخرین مرحله تبادل شهدا از مرز شلمچه وارد کشور شدند، جمعی از غواصان و خط شکنان شهید عملیات کربلای 4 بودند. خط عملیاتی اروند بود که این شهدا نه تنها از آن بلکه از جزیره ام‌الرصاص هم عبور کردند. پس همه آن‌ها خط شکن بودند. نقطه‌ای که شهدا در آن پیدا شدند 15 کیلومتر جلوتر از خط مقدم یعنی ابوفلوس در منطقه ابوالخصیب بود. طبق شواهد موجود، این رزمندگان در حالیکه بیشتر آن‌ها مجرح بودند در خط مقدم به اسارت دشمن درآمدند و جلوتر به شهادت رسیده‌ و پیکرشان با دست‌ها و بعضا با پاهای بسته شده بعد از سال‌ها در یک گور دسته جمعی پیدا شد. هرچند این شهدا مربوط به عملیات کربلای 4 و منطقه عملیاتی اروند و ام الرصاص بودند اما محل شهادت آن‌ها به خاطر اسارت در چنگال رژیم بعث، در محل دیگری رقم خورد. نحوه شهادت و بمب خبری که پیدا شدن این شهدا در سراسر کشور به راه انداخت، نام ام‌الرصاص را بعد از سال‌ها دوباره بر سر زبان‌ها انداخت. تشییع باشکوه و 5ساعته شهدای غواص در 26 خرداد ماه در تهران از خاطرات فراموش نشدنی پایتخت محسوب می‌شود. نخستین شهدایی که نام منطقه ام الرصاص به عنوان مشهد شهدای کربلای 4 را بعد از سه دهه بار دیگر زنده کرد.

سال‌هاست که کار تفحص پیکر مطهر شهدا در مناطق مهم عملیاتی هشت سال دفاع مقدس توسط تیم‌های تخصصی تفحص صورت می‌گیرد. چند سالی است که کار تفحص شهدا به کشور عراق هم رسیده است و عملیات‌های برون مرزی تفحص از طریق کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح پیگیری می‌شود. گروه تفحص، پیکرهای متعددی از شهدا را در مناطق مختلفی از جمله جزیره مجنون، ابوفلوس، ابوالخصیب، کردستان عراق، فاو، زبیدات و... در کشور عراق تفحص کرده‌اند، اما در تمام این سال‌ها به دلیل فراهم نشدن شرایط تفحص در جزیره ام‌الرصاص و عدم اعلام آمادگی دولت عراق در نشست‌های مطرح شده در این زمینه، کشف پیکر شهدایی که در این منطقه به شهادت رسیده و مفقود شده بودند، بلاتکلیف مانده بود، تا اینکه چندی پیش طبق اعلام رسمی کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح کار تفحص در ام‌الرصاص نیز آغاز شد.

چندی پیش سردار باقرزاده فرمانده کمیته جستجوی مفقودین ستاد کل نیروهای مسلح از ورود پیکرهای مطهر 68 شهید تازه تفحص شده خبر داد که بخش اعظم این شهدا را شهدایی تشکیل می‌دهند که در اولین تفحص در جزیره ام الرصاص کشف شده‌اند. سردار باقرزاده در این زمینه گفت: «از مجموع 68 پیکر شهید دفاع مقدس که وارد کشور می‌شوند، 40 شهید در جزیره ام الرصاص تفحص شده که بعد از 29 سال توانستیم به این جزیره وارد شویم.» شهدایی که در پیروزی بزرگ والفجر8 با رمز یا فاطمةالزهرا(س) رزم این عملیات را آغاز کردند، حالا امروز در سالروز شهادت حضرت زهرا(س) به کشور خود بازگشتند. این شهدا برای نخستین بار از مرز اروند وارد کشور شدند. این شهدای تازه تفحص شده از مقابل جزیره ام‌الرصاص به وسیله شناور از رودخانه اروند به اسکله بندر خرمشهر منتقل شدند و بدین ترتیب داستان حماسه شهدای جزیره ام الرصاص نیز بار دیگر بعد از گذشت 30 سال از شهادتشان مرور خواهد شد.

در این شرایط مرور عملیات‌هایی که جزیره ام الرصاص یکی از محورهای اصلی آن به شمار می‌آمده و به قتلگاه برخی از شهدای هشت سال دفاع مقدس در سال‌های 64 و 65 تبدیل شده است، خالی از لطف نیست:

عملیات ام الرصاص(تک ایذایی والفجر8)

به منظور فریب دشمن، طرح حمله‌ای در منطقه ام الرصاص ریخته شد و در تاریخ 15 بهمن سال 1364 این عملیات صورت گرفت. لشکر ویژه شهدا، تیپ 21 امام رضا(ع)، و لشکر 43 قدر از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و لشکر 77 خراسان از ارتش جمهوری اسلامی ایران خود را آمادة حمله به منطقه عملیاتی ام الرصاص می‌کنند و به سمت مواضع دشمن در این منطقه یورش می‌برند.

با توجه به اینکه فعالیت مهندسی رزمی این عملیات برعهده این لشکر قرار داده شده، رزمندگان اسلام شبانه وارد منطقه عملیاتی ام الرصاص می‌شوند و با فرارسیدن آغاز عملیات، لشکر ویژه شهدا و تیپ 21 امام رضا(ع) به همراه خط‌شکن‌های مجرب با عبور از موانع ایذایی و تله‌های انفجاری و با سرعت عمل زیاد بر سر دشمن فرود می‌آیند. بر اثر بالا آمدن آب، شناورهای سنگین و قایقهای موتوری از روی موانع خورشیدی عبور می‌کنند و نیروها بدون برخورد با تله‌های انفجاری، خود را به سنگرهای دشمن می‌رسانند.
در همان لحظات اول، مواضع دشمن محاصره و فتح می‌شوند. وقتی که نیروهای خط‌شکن با آتش بی‌امان خود موانع را یکی پس از دیگری منهدم و از سر راه بر می‌دارند، یگان لشکر 43 با شایستگی تمام، کار انتقال مجروحین و تدارکات را انجام می‌دهد و همزمان اقدام به زدن پل شناور می‌کند.

نیروهای عراق با مشاهده اوضاع، در حالی که صدایشان از بی‌سیم شنود می‌شود به فرماندهان خود اطلاع می‌دهند که ایران حمله بزرگی را در منطقه تدارکات می‌بیند و چنانچه نیروی کمکی فرستاده می‌شود، ایران ممکن است تا بصره پیشروی کند. دشمن بعثی سراسیمه تعدادی نیرو روانة منطقه می‌کند و آنگاه با به بکارگیری آتش خمپاره و توپ و حملات هوایی، تلاش می‌کند مانع حمله گسترده ایران در منطقه بشود. هنگامی که دشمن، حسابی درگیر و متوجه عملیات گمراه‌کننده ام‌الرصاص است، فرماندهان ایرانی به تمامی لشکرهای عمل کننده دستور عقب‌نشینی می‌دهند و نیروها به محل‌های از قبل تعیین شده باز می‌گردند. فرماندهان یگان‌های جدید عراق که با تاکتیک حساب شده ایران، حوزه مأموریت خود را ترک کرده‌اند، به منطقه جدید کشانده می‌شوند و به خیال رسیدن به دروازه‌های پیروزی، در انتظار روزهای آینده برای دریافت مدال می‌مانند.

ناگهان انفجار مهیب و آتش گسترده، منطقه فاو را درهم می‌کوبد و عراقی‌ها در می‌یابند که فریب خورده‌اند. در پایان عملیات تاکتیکی ام الرصاص، چند فروند هلی‌کوپتر دشمن تلاش می‌کنند با شلیک راکت، رزمندگان را هدف قرار دهند که بدون هیچ نتیجه‌ای از تلاش بیهوده خود وامی‌مانند و رزمندگان اسلام در این حمله علاوه بر گمراه کردن بعثیان از عملیات بزرگ والفجر 8 خسارات و تلفات قابل توجهی به دشمن وارد می‌آورند.

عملیات والفجر8

عملیات غرورآفرین و پیروزمندانه والفجر 8 در 20 بهمن ماه 1364 شروع شد که طولانی ترین عملیات دوران جنگ بود. 75 روز طول کشید و تقریبا تنها عملیات مهمی بود که توانستیم منطقه بسیارمهمی از خاک عراق را به تصرف خود در بیاوریم. یعنی در والفجر 8 ارتباط دریایی عراق با خلیج فارس قطع شد. مثلث فاو که بر روی نقشه می بینید به طور کامل به تصرف ایران در آمد.

جعفر طهماسبی در روایت آغاز این عملیات می‌گوید: «عملیات والفجر8 با عبور غواصان لشگرهای 21امام رضا علیه السلام، لشگر ده سیدالشهداء علیه السلام و تیپ الغدیر استان یزد از اروند رود و حمله به مواضع دشمن بعثی درجزیره ام الرصاص درساعت ده شب با رمز یا زهرا سلام الله علیها انجام شد. نیروها در دقایق اولیه با عبور از آب اروند رود خود را به ساحل دشمن رسانده و با ایجاد 4 معبر در موانع دشمن در ساحل جزیره ام الرصاص که شامل سیم‌های خاردار ، هشت پر و بشکه‌های فوگاز بود مسیر را باز کرده و غواصان گروهان والعادیات از گردان قمربنی هاشم(ع) با عبور از معابر خط اول دشمن را تسخیر کردند.

فشار یگان‌های عمل کننده در جزیره ام‌الرصاص و تصرف اهداف به حدی بود که دشمن احساس خطر کرده ویگان‌های خود را از شهر فاو به منطقه عمومی بصره منتقل کرد و به خیال اینکه فلش اصلی عملیات شهر بصره است، فشار خود را بر رزمندگان یگان‌های درگیر در منطقه افزایش دادند. غواصان سایر یگان‌ها با عبور از اروند عملیات اصلی را با حمله به مواضع دشمن درشهر فاو آغاز کردند. رزمندگان عمل کننده در منطقه عمومی خرمشهر و جزیره ام الرصاص بعد از 2 روز با تخلیه مجروحین وشهداء جزیره را ترک کردند.

دشمن در شرایطی که جمهوری اسلامی را فاقد توانایی و قابلیت اجرای عملیات عبور از رودخانه ارزیابی می کرد، پس از مواجهه با حضور قدرتمندانه نیروهای اسلام در شهر فاو و بعد از گذشت سه روز از شروع عملیات، به تدریج نسبت به ابعاد عملیات فاو هوشیار شده و لشکر گارد را وارد منطقه کرد. شتاب زدگی و عدم توجیه کامل نسبت به منطقه، موجب شد که نیروهای لشکر گارد سوار برخودرو و در حال حرکت به سمت منطقه درگیری، در محاصره نیروهای خودی افتاده و به هلاکت برسند. از این زمان بود که نبرد سنگین به مدت 75 روز ادامه پیدا کرد.

عملیات کربلای 4

عملیات کربلای4 هیچگاه مظلومیت و شجاعت رزمندگان را فراموش نمی‌کند. عملیاتی که رادارهای آمریکائی به جبران قضیه مک فارلین، تمام جزئیات عملیات را به عراقی‌ها داده بودند. رمز عملیات یا محمد(ص) بود که ساعت 22:45 روز سوم دیماه سال 65 اعلام شد. مظلومیت شهدای عملیات کربلای چهار تداعی کننده غربت و مظلومیت اباعبدالله الحسین (ع) و یاران باوفایش در روز عاشورا است.

چهار منطقه شلمچه، ابوالخصیب، مقابل ام الرصاص و جزیره مینو – به این دلیل که به لحاظ مانور، آتش، عقبه و پشتیبانی به هم وابسته اند – برای انجام این عملیات بزرگ انتخاب شد. غواص های خودی ساعاتی قبل عملیات به درون آب رفته و به سمت خط دشمن حرکت کردند. در این میان، نیروهای دشمن که کاملا آماده و هوشیار بودند ضمن پرتاب منور، با تیربار و خمپاره به طرف نیروهای ایرانی شلیک می‌کردند. در مجموع، عملیات خارج از کنترل و هدایت فرماندهی قرار گرفته بود و قبل از هر دستوری یگان ها با توجه به نوع وضعیت و هوشیاری و عکس العمل دشمن به محض رسیدن به ساحل، درگیری را آغاز می‌کردند. در این حال، رمز عملیات اعلام شد و نیروهای عمل کننده فقط توانستند در جزایر سهیل، قطعه، ام الرصاص، ام البابی و بلجانیه نفوذ کنند. در مقابل، نیروهای دشمن با پرتاب پی در پی منور و اجرای چند مورد بمباران کنار نهر عرایض(عقبه برخی از یگان‌ها) و همچنین اجرای آتش موثر روی رودخانه اروند، عملا سازمان غواص‌ها و نیروهای موج دوم و سوم را به هم زد.

یکی از مناطق حساس عملیات، جزیره ام الرصاص و نوک بوارین بود که به رغم تلاش بسیاری که برای تصرف آن انجام شد، به خاطر هوشیاری دشمن امکان ادامه درگیری از میان رفت. دشمن با شلیک پرحجم تیربار روی آب، از عبور نیروها از تنگه ام الرصاص – بوارین جلوگیری کرد. مضافا به این که به خاطر حساسیتی که دشمن نسبت به ام الرصاص داشت، در پدافند آن از 9 رده مانع طبیعی و مصنوعی بهره می‌برد، به طوری که هرگاه از هر خط عقب رانده می‌شد، در خط بعدی که نسبت به خط قبلی اشراف و تسلط داشت، مقاومت می‌کرد. در نهایت به منظور حفظ قوا و طراحی مجدد عملیات آتی، از ادامه نبرد اجتناب شد.