به گزارش خبرگزاری بسیج، چاپ کتاب برای نابینایان با مشکلات متعددی همراه است. گذشته از هزینه بالای تولید این دسته از کتابها، عدم تنوع لازم در انتخاب و تبدیل کتابها به خط بریل نیز از دیگر مشکلاتی است که در این حوزه وجود دارد. به نظر میرسد با وجود تلاشهای برخی از مؤسسات برای تولید این دسته از کتابها، هنوز مشکلاتی مانند نبود تنوع لازم و یا عدم حضور بسیاری از کتابها به ویژه در زمینه شعر احساس میشود.
موسی عصمتی، از شاعران روشندل و از فعالان فرهنگی، در اقدامی خودجوش شروع به تبدیل برخی از کتابهای شاعران به خط بریل کرده است. او که چندی است این کار را آغاز کرده، به سراغ کتابهای شاعران امتحان پس داده رفته و تلاش کرده تا از این طریق، تا حدودی نیاز مخاطبان روشندل علاقهمند به شعر معاصر را رفع کند. گفتوگوی ذیل درباره اقدام اخیر او برای تبدیل کتابهای شعر شاعران متعهد و انقلابی به خط بریل است:
آقای عصمتی! شنیده شده که شما اخیراً اقدام به تبدیل کتاب شعر تعدادی از شاعران به خط بریل کردهاید. چرا کار خود را از شعر آغاز کردید؟
من خودم شاعرم و به شعر هم علاقه دارم. پیوسته کار دوستان شاعر را پیگیری میکنم. تبدیل کتابهای شعر شاعران به خط بریل را چند سالی است که هم به دلیل وجود همین علاقه و هم به دلیل کمبودهایی که در این زمینه در کتابهای نابینایان وجود دارد، آغاز کردهام. در این مدت هم عمدتاً به سراغ سرودههایی از شاعران رفتهام که مورد پذیرش عموم واقع شدهاند و حرفی برای گفتن دارند.
اولین کاری که اقدام کردم، کتابی از محمدکاظم کاظمی با عنوان « قصه سنگ و خشت» بود که با استقبال خوبی از سوی جامعه روشندلان مواجه شد. سپس این کار را با کتاب «شمشیر و جغرافیا» و «کفران» اثر محمدکاظم کاظمی، «حق السکوت» و «رودخوانی» از محمدمهدی سیار، مجموعه سرودههایی از شاعرانی چون خدابخش صفادل، عمارلو و ... ادامه دادم. اخیراً نیز دو کتاب از محمدحسین انصارینژاد با عناوین «اجاق کوهپایه» و «مکاشفهای رنگ رنگ» نیز در شمار این دسته از کتابها قرار گرفته است.
گفته میشود که ضعفهایی هم در حوزه چاپ کتاب به خط بریل در کشور وجود دارد. آیا این موضوع هم انگیزهای برای انجام این کار هست؟
بله؛ ما کمبودهایی در حوزه چاپ کتاب برای نابینایان داریم که این موضوع را میتوان در دو مبحث مورد بررسی قرار داد؛ نخست اینکه چاپ کتاب برای نابینایان هزینهبر است و دوم اینکه کتاب به روز در اختیار این دسته از مخاطبان قرار نمیگیرد. آخرین کتابی که در دست نابینایان در حوزه شعر قرار داشت، قبل از آغاز این کار، گزیده شعر قیصر امینپور بود. عمده کارها به صورت جسته و گریخته در اختیار دوستان روشندل قرار میگیرد؛ به همین دلیل به عنوان یک معلم ساده و کسی که دوستدار ادبیات و شعر است، تلاش کردم تا از این طریق بتوانم بر سهم ناچیز شعر در میان کتابهای بریل بیفزایم و مخاطب را از این نظر تا حدودی کمک کنم.
روش کار شما دقیقاً در این طرح به چه صورت است؟
ما در این طرح فایل ورد کتابهای شاعران را با نرمافزاری به خط بریل تبدیل میکنیم. در این طرح، من با شاعران موضوع را در میان میگذارم و بعد اقدام به تبدیل خط این کتابها میکنم. دوستان شاعر هم تاکنون از این طرح استقبال کردهاند. قرار است کتابهای جدید دیگری هم به این عناوین افزوده شود. کتابی از محمدحسین ملکیان، شاعر جوان اهل استان اصفهان در دست انجام است.
ما این فایلهای تولید شده را به چاپخانه میسپاریم تا اگر نابینایان علاقهمند به دریافت این کتابها بودند، با مراجعه و درخواست، کتاب را تهیه کنند. البته همانطور که گفتم، هزینه تولید کتابهای اینچنینی زیاد است.
به روز نبودن منابع فقط منحصر به حوزه شعر است یا در دیگر حوزههای ادبی هم این کمبودها احساس میشود؟
در حال حاضر مرکز رودکی در تهران اقدام به تولید این دسته از کتابها میکند، اما عمده فعالیتها معطوف بر کتابهایی است که در حوزه رمان و داستان نوشته شدهاند؛ چون مخاطب این دسته از آثار بیشتر از حوزه شعر است. شعر معمولاً مخاطب خاص دارد. به طور کلی فعالیتهایی که در زمینه ادبیات داستانی در این رابطه انجام شده، بیشتر از کتابهایی است که در حوزه شعر ارائه شده است.
اگر کسی کتاب شعری بخواهد، باید سفارش دهد تا برایش آماده کنند. به همین دلیل سختیهایی وجود دارد. من معلم نابینایان هستم. بارها علاقه بچهها به خواندن این دسته از کتابها را دیدهام. هرچند در ابتدای امر علاقه به این صورت وجود نداشت، اما کمکم با مطالعه آثار نظر بچهها هم تغییر کرد.
آیا در حوزه ادبیات کودک و نوجوان هم همین موضوع وجود دارد؟
در این حوزه هم محدودیتهای ذکر شده، وجود دارد. علاوه بر موارد یاد شده، ما با مشکلات حقوقی به ویژه در حوزه ادبیات کودک و نوجوان مواجهیم. وقتی شاعران و نویسندگان کار خود را به ناشر میسپارند، دیگر تبدیل این دسته از آثار به خط بریل با دشواری همراه خواهد بود.
فکر میکنم که کتابهای گویا هم میتواند تا حدود زیادی نیازهای موجود در این زمینه را رفع کند.
بله؛ همینطور است. کتابهایی که به خط بریل چاپ میشوند، علاوه بر گران بودن، حجیم هم هستند. به همین دلیل کتابهای گویا برای این دسته از مخاطبان مفیدتر است. تاکنون کتابهای متعددی با این شیوه تولید شدهاند که همگی جمعآوری شده و در مراکز گوناگون نگهداری میشوند. علاقهمندان برای تهیه این منابع میتوانند به مراکزی مانند دانشگاهها و مراکز فرهنگی مجهز مراجعه کرده و از این بانک جامع صوتی استفاده کنند. علاوه بر حوزه شعر، کتابهایی با موضوعات مختلف آموزشی، ادبیات داستانی و خاطرات دفاع مقدس نیز در این قالب تولید شده است که دسترسی و استفاده را سهلتر کرده است. به عنوان نمونه، الآن کتاب گویای «دا» در دسترس است و مخاطب میتواند به راحتی از آن استفاده کند؛ حال آنکه اگر قرار بود این کتاب به شیوه خط بریل تولید شود، به چند جلد میرسید.
به همین خاطر ما تلاش داریم که تعداد منابع گویا در حوزه شعر را هم افزایش دهیم تا شاعران بتوانند از شعر معاصر بهره بیشتری ببرند؛ از این رو اقدام به تشکیل بانک صوتی از جلسات شعرخوانی شاعران در محضر رهبر معظم انقلاب کردهایم.
اگر قرار باشد کسی این کتابها را تهیه کند، باید چه کار کند؟
ما دوشنبه شبها ساعت 21:30 از طریق اسکایپ شب شعر برگزار میکنیم که علاوه بر شاعرانی از ایران، افرادی از کشورهای هلند، سوئد، کانادا و آلمان نیز حضور دارند. در این برنامه هفتگی تمام فعالیتهای جدید بین روشندلان اطلاعرسانی میشود. اگر کسی علاقهمند به تهیه این دسته از کتابها باشد، میتواند از این طریق اقدام کند.