اینجا دفاع مقدس ادامه دارد

دلمان می‌خواهد این گزارش تصویری و روایتی از شهرک سینمایی دفاع مقدس را با تداعی‌سازی صدای سید شهیدان اهل قلم، مرتضی آوینی بخوانید؛ همان صدای ملکوتی که روایتگر مستند «روایت فتح» بود. جنس روایت ما گرچه تفاوت اساسی با فضای اصیل و متبرک جبهه و جنگ و دوران دفاع مقدس دارد، اما به لحاظ ماهیتی فرقی با سال‌های واقعی حماسه وجود ندارد و اینجا هم تلاش مجموعه شهرک سینمایی دفاع مقدس بر این است که با حمایت از تولید آثار جنگی، انتقال‌دهنده فرهنگ ایثارگری، رزمندگی و جبهه و جنگ و شهادت باشند.

اینجا به‌صورت شبانه‌روزی سعی می‌شود واقعیت‌ها تا حد مقدور و امکانات و معذوریت‌ها بازسازی شود، بدون این‌که حقیقت ماجرا دچار خدشه شود. به مناسبت هفته گرامیداشت دفاع مقدس تصمیم گرفتیم سری به شهرک سینمایی دفاع مقدس در بزرگراه تهران ـ قم و در پنج کیلومتری فرودگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) بزنیم و در لوکیشن‌های آشنای فیلم و سریال‌های جنگی به مرور خاطرات بپردازیم. در این میان همراهی عباسعلی فلاح، مدیرعامل مهربان، دلسوز و همراه شهرک سینمایی دفاع مقدس نقشی اساسی، تعیین‌کننده و دلگرم‌کننده داشت که به رسم مجاهدان و رزمندگان خاکی دوران جنگ پابه‌پای ما آمد و توضیحات مبسوطی درباره فعالیت‌ها، برنامه‌ها و چشم‌اندازهای شهرک سینمایی دفاع مقدس ارائه داد. جالب اینجاست فلاح که دانش‌آموخته رشته عکاسی بود، در میانه‌های عکاسی همکار عکاسمان سرذوق آمد و دوربین را گرفت و چندتایی هم عکس انداخت. این شما و این روایت ما از دفاع مقدسی بازسازی شده به قصد دمی نفس کشیدن در هوای «سبک‌بالانی که خرامیدند و رفتند.»

استودیویی به وسعت جبهه

* فضای شهرک سینمایی دفاع مقدس شباهت ظاهری با جبهه جنوب و مناطقی چون هور، بدر و خیبر در دوران جنگ دارد و عملیات‌هایی مثل والفجر یک، فتح‌المبین و بیت‌المقدس اینجا بازسازی و به فیلم برگردانده شده است.

الان فیلم مستند «ایستاده در غبار» با نام قبلی «کودکی ناتمام» در برخی لوکیشن‌های شهرک فیلمبرداری می‌شود. ساخت این فیلم را که درباره زندگی جاویدالاثر احمد متوسلیان است، محمدحسین مهدویان، کارگردان مجموعه مستند تحسین شده «آخرین روزهای زمستان» برعهده دارد. متوسلیان که فرمانده لشکر ۲۷ محمدرسول‌الله در جنگ تحمیلی بود‌ یکی از چهار دیپلمات ایرانی است که 14 تیر 1361 توسط نیروهای اسرائیلی در لبنان ربوده شد.

وقتی فیلم‌های جنگی و دفاع مقدسی از سوی نهادهایی که ساخته می‌شوند مثل وزارت ارشاد و انجمن سینمای جوانان مجوز می‌گیرند، به انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس مراجعه می‌کنند. پس از بررسی صحت و سندیت تاریخی فیلمنامه و تشخیص فیلمبرداری در فضای شهرک سینمایی دفاع مقدس و دریافت تائیدیه، به اینجا معرفی می‌شوند و ما هم خدمات و امکاناتی را که می‌خواهند در اختیارشان می‌گذاریم. گروه‌های فیلمسازی طی عقد قراردادی با ما مشخص می‌کنند چه زمانی را برای کار و دریافت خدمات نیاز دارند.

این شهرک سال 73 تاسیس شد، آن هم زمانی که اینجا یک بیابان خالی بود. در این دو دهه، بیش از0‌150‌ اثر شامل فیلم سینمایی، کوتاه ، مستند ، سریال ، نماآهنگ و ... اینجا ساخته شده است. تازه این به جز آثاری است که شهرک در بیرون از این فضا و در شهرهای مختلف کشور پشتیبانی کرده. سابقه داشته که سالانه بین 60 تا 90 اثر جنگی و دفاع مقدسی شامل فیلم سینمایی، مستند، فیلم کوتاه و نماآهنگ اینجا تولید شده است.

این روزها سینمای جهان در حال حرکت از جلوه‌های ویژه میدانی به سمت جلوه‌های ویژه کامپیوتری است و بیشتر فیلم‌ها از امکانات استودیویی و پرده آبی (کروماکی) استفاده می‌کنند. در شهرک سینمایی به‌دنبال اجرایی کردن یک طرح جامع هستیم تا چند استودیوی بزرگ با ابعاد 100 در 150 متر و با ارتفاع 30 متر داشته باشیم. این نمونه استودیویی است که در هالیوود وجود دارد. اگر این طرح عملی شود، به خیلی از نیازهای فیلمسازان پاسخ داده خواهد داد. همچنین دنبال ایجاد کمپی برای استقرار و استراحت گروه فیلمسازی هستیم تا دیگر نیازی نباشد پس از فیلمبرداری به تهران برگردد. طرح ساخت برخی مناطق شهری و جنگی سال‌های جنگ همچون خرمشهر هم در دستور کار ما قرار دارد.

در جنگ و دفاع مقدس همه مردم ما دست به دست هم دادند تا یک کشور در مقابل یک دنیا بایستد. همه وزارتخانه‌ها در این ایستادگی نقش داشتند. حالا که جنگ تمام شده به من می‌گویند که تو بیا آن حماسه‌ها را بازسازی کن. من هم برای بازسازی آن حماسه‌ها احتیاج به کمک همه وزارتخانه‌هایی دارم که در جنگ حضوری فعال داشتند. انتظار دارم آن وزارتخانه‌ها نقش دوران جنگ خود را در این زمان هم ایفا کنند.

یعنی اگر من اینجا قطار و هواپیما و امکانات دیگر داشته باشم، می‌توانم بسیاری از صحنه‌های دوران دفاع مقدس را بازسازی کنم. ما توقع بیشتری درخصوص همکاری‌ها داریم. خیلی نهادها اصلا به نامه‌های ما اعتنایی نمی‌کنند. در کدام اداره و صنف است که ما شهید نداده باشیم؟ پس انتظار می‌رود آنها برای ادای دین به شهدا، جانبازان و دیگر رزمنده‌ها با ما همکاری کنند. ما چند وقت پیش ده تخت از یکی از بیمارستان‌ها امانت گرفتیم تا در فیلمی استفاده کنیم. این‌قدر با ما تماس گرفتند که تخت‌ها را بیاورید، آخرسر گفتیم که بابا ولمان کنید، بیایید ببرید. آن هم نه تخت‌های سالم، تخت‌های خراب!

فیلمسازانی که ما با آنها سروکار داریم، دو دسته‌اند؛ یک گروه هنرمندند و می‌خواهند اثری هنری تولید کنند و دسته دیگر کاسبند و دنبال منافع هستند. این دسته دوم دنبال این نیستند که یک پولی به ما بدهند، بلکه دنبال این هستند که پولی هم از ما بگیرند و بروند!

انتقال فرهنگ جبهه و مقاومت

* شما هیچ مجموعه سینمایی در کشور پیدا نمی‌کنید که یک سد ساخته باشد، اما شهید رنجبر اینجا بدون دریافت اعتبار دولتی و با کمترین امکانات یک سد ساخت. او یک جوان انقلابی، پرتلاش و فرهنگی بود که با یک لودر و یک بولدوزر این سد را برای سینمای ایران ساخت؛ این سد غیر از این که به آبخیزداری منطقه کمک می‌کند، در فیلم و سریال‌های مختلف هم مورداستفاده قرار می‌گیرد. صحنه‌های آخر فیلم «معراجی‌ها» در اینجا فیلمبرداری شده است.

ما اینجا وسایلی نظیر قایق‌ها و تانک‌های مختلف داریم که بسته به فیلمنامه و تقاضای فیلمسازان در اختیار آنها قرار می‌دهیم.

رکود تولید فیلم‌های دفاع مقدس تابعی از وضعیت کلی تولید در سینمای ما و اوضاع اقتصادی کشور است. الان به‌دلیل صرفه‌جویی در هزینه‌ها بیشتر فیلم‌های ما خیابانی و آپارتمانی است و کمتر فیلمساز و تهیه‌کننده‌ای سراغ ساخت فیلم جنگی و تاریخی می‌رود که گران است.

به نظرم هیچ فیلم جنگی امکان شباهت فراوان به موقعیت واقعی را ندارد، چون اگر بخواهیم یک گلوله تانک در اینجا شلیک کنیم، مشکلات زیادی برای منطقه ایجاد می‌کند. به خصوص این‌که ما اینجا نزدیک فرودگاه امام خمینی(ره) هستیم. بنابراین ما نمی‌توانیم عین واقعیت را بازسازی کنیم، ما فقط می‌توانیم و باید پیام‌های آن واقعیت و فرهنگ جبهه و جنگ و مقاومت را منتقل کنیم.

خاطره بامزه‌ای از تولید سریال عربی «باب المراد» در این شهرک دارم. اینجا یک کشتی وجود داشت که قبلا در سریال «یوسف پیامبر» مورداستفاده قرار گرفته بود. گروه سازنده این سریال می‌خواستند این کشتی را بازسازی و در کارشان استفاده کنند. کشتی هم در جایی نگهداری می‌شد که چند ماه آبی نداشت و خشک بود. وقتی نزدیک کشتی شدیم، دیدیم بچه ماهی‌ها در آبی که هنوز در داخل کشتی وجود داشت، بزرگ شدند! گروه فیلمسازی با دیدن این صحنه متعجب و ذوق‌زده شدند و شروع به ماهیگیری کردند.

محل شهادت معراجی ها

* اینجا اردوگاهی است که حداقل 150 فیلم و سریال در آن ساخته شده؛ سریال‌هایی مثل «خوش رکاب» (علی شاه‌حاتمی) یا فیلم و سریال‌های «اخراجی‌ها» و «معراجی‌ها» (مسعود ده‌نمکی) در این محل فیلمبرداری شده. همچنین اینجا همان محلی است که حادثه انفجار پشت صحنه «معراجی‌ها» رخ داد و به شهادت علی‌اکبر رنجبر ـ رئیس وقت شهرک سینمایی دفاع مقدس ـ ، جواد شریفی‌راد و برخی دیگر از عزیزان منجر شد. این حادثه‌ای است که در همه دنیا ممکن است اتفاق بیفتد. اولین چیزی که ما همیشه به‌دنبال آن هستیم، تامین ایمنی عوامل فیلمبرداری است. برای همین هم دنبال ساخت و تامین امکانات و تجهیزات ویژه فیلمسازی هستیم و سال‌هاست هیچ فشنگ جنگی اینجا شلیک نشده است.

غرب وحشی و جبهه جنگ تحمیلی!

در گشت و گذارمان در شهرک سینمایی انقلاب و دفاع مقدس با مورد عجیبی روبه‌رو شدیم که ما را شگفت‌زده کرد و آن هم رویت فضای غرب وحشی و فیلم‌های وسترن در نزدیکی لوکیشن‌های دوران جنگ تحمیلی بود.

وقتی از فلاح در این‌باره پرسیدیم، گفت این قسمت برای فیلم تبلیغاتی یکی از بانک‌ها ساخته شد و مورداستفاده قرار گرفت. منتها بعد از پایان آن کار دیدیم فضای جالبی است که می‌تواند باز هم مورد استفاده قرار بگیرد، برای همین با تحمل هزینه‌هایی به جای تخریب آن را حفظ کردیم.

جیپی که جایگزین نداشت

* اگر بخواهیم نیاز کشور را ببینیم، این فضای 550 هکتاری به تنهایی کفایت نمی‌کند. مثلا برای این ماشین جیپ روسی را که می‌بینید، جایگزینی نداریم. در فیلمی فیلمساز تصمیم گرفته تانک از روی این ماشین رد شود که نیاز قصه و فیلمنامه بوده، اما برای بقیه فیلم‌ها، دیگر چنین مدل ماشینی نداریم. ارتش هم این مدل ماشین را از رده خارج کرده و بازسازی‌اش هم بسیار هزینه‌بردار است. لازم است ما مدل‌های نوی این ماشین را از روسیه بخریم. خب، این مستلزم حمایت است. درباره تامین چنین امکاناتی و حمایت از شهرک سینمایی دفاع مقدس توافقی میان سپاه، وزارت ارشاد و سازمان صدا و سیما صورت گرفت، اما متاسفانه انتظاری که در این خصوص می‌رفت، هنوز برآورده نشده است.

علی رستگار‌

فرهنگ و هنر